Στο μικροσκόπιο τα φαινόμενα ενδοοικογενειακής βίας στις Ένοπλες Δυνάμεις

Τα φαινόμενα ενδοοικογενειακής βίας, η προώθηση της ισότητας και η καταπολέμηση της έμφυλης βίας στις Ένοπλες Δυνάμεις μπαίνουν στο μικροσκόπιο διαρκούς έρευνας από την Πανελλήνια Ομοσπονδία Ενώσεων Στρατιωτικών (ΠΟΜΕΝΣ), που συναντήθηκε στην Ελλάδα με την ομάδα ανεξάρτητων εμπειρογνωμόνων, γνωστή πανευρωπαϊκά ως GREVIO. Απέστειλαν τα συμπεράσματα και τις εισηγήσεις τους στην Διαρκή Επιτροπή Εθνικής Άμυνας της Βουλής.

Οι Ένοπλες Δυνάμεις είναι ένας ζωντανός οργανισμός, μέρος της κοινωνίας και τα προβλήματα που ταλανίζουν ευρύτερα την κοινή γνώμη είναι υπαρκτά και στον κόσμο των «χακί στολών».

Τα θέματα της ενδοοικογενειακής βίας, της προώθηση της ισότητας και η καταπολέμηση της εμφυλης βίας στις Ένοπλες Δυνάμεις αποτελούν πεδίο προβληματισμού και δράσης για την Πανελλήνια Ομοσπονδία Ενώσεων Στρατιωτικών – Π.ΟΜ.ΕΝ.Σ, η οποία από τον Μάρτιο του 2020 έχει συστήσει Γραμματεία Ισότητας Φύλων, όπου και αποτελεί το συμβουλευτικό όργανο της Ομοσπονδίας, με γνώμονα την έγκαιρη ενημέρωση και παράθεση εισηγήσεων ενόψει των εξελίξεων της σημερινής πραγματικότητας.

Συμφώνα με τα Άρθρα 66,67,68 της Σύμβασης του Συμβούλιου της Ευρώπης έχει συσταθεί η ομάδα ανεξάρτητων εμπειρογνωμόνων, γνωστή πανευρωπαϊκά ως GREVIO ,που παρακολουθεί την εφαρμογή της Σύμβασης για τα κράτη μέρη που την έχουν επικυρώσει. Η GREVIO επισκέφτηκε την Ελλάδα στο πλαίσιο αξιολόγησης της χώρας μας και έπειτα από επίσημη πρόσκλησή της, συναντήθηκε με την Γραμματεία Ισότητας Φύλων της ΠΟΜΕΝΣ, η οποία ενημέρωσε για τα ζητήματα της Έμφυλης Ισότητας που απασχολούν τις γυναίκες και άνδρες στρατιωτικούς στις Ένοπλες Δυνάμεις και στα οποία η Ομοσπονδία έχει κατά καιρούς συνδράμει για την αντιμετώπισή τους.

Η Σύμβαση του Συμβούλιου της Ευρώπης (Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης) κυρώθηκε στην Ελλάδα με το Ν.4531/2018. Είναι το πρώτο νομικά δεσμευτικό κείμενο για τα κράτη μέλη που την έχουν επικυρώσει τα οποία πρέπει να ακολουθούν ενδελεχή, δεσμευτικά κριτήρια για την πρόληψη και την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών και της ενδοοικογενειακής βίας.

Η ΠΟΜΕΝΣ, αρχικά προτείνει την εφαρμογή της Σύμβασης της Κωνσταντινούπολης και των Συστάσεων που περιλαμβάνει η «Έκθεση αξιολόγησης της GREVIO για τα νομοθετικά και άλλα μέτρα που θέτουν σε εφαρμογή τις διατάξεις της Σύμβασης του Συμβουλίου της Ευρώπης για την Πρόληψη και την Καταπολέμηση της Βίας κατά των Γυναικών και της Ενδοοικογενειακής Βίας (Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης).

Βάσει του Εθνικού Σχεδίου Δράσης για την Ισότητα των Φύλων-ΕΣΔΙΦ 2021-2025, την Έκθεση Αξιολόγησης της GREVIO για την Ελλάδα περί των νομοθετικών και άλλων μέτρων που θέτουν σε εφαρμογή τις διατάξεις της Σύμβασης του Συμβουλίου της Ευρώπης για την Πρόληψη και την Καταπολέμηση της Βίας κατά των Γυναικών και της Ενδοοικογενειακής Βίας (Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης) και τα προβλήματα που μας έχουν γνωστοποιηθεί από τις γυναίκες και άνδρες στρατιωτικούς, η Γραμματεία Ισότητας Φύλων της ΠΟΜΕΝΣ εισηγείται:

Στο Πεδίο εφαρμογής της σύμβασης και ορισμοί η GREVIO ενθαρρύνει έντονα τις Ελληνικές Αρχές να λάβουν αποφασιστικά μέτρα για να διασφαλίσουν ότι οι νόμοι, οι πολιτικές και τα προγράμματά τους αντιμετωπίζουν επαρκώς όλες τις μορφές βίας που καλύπτονται από τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης. Η Ομοσπονδία μας προτείνει την πλήρη εφαρμογή της Συμβάσης του Συμβουλίου της Ευρώπης και των συστάσεων της GREVIO στο ΥΠΕΘΑ.

Στο πεδίο της συλλογής διοικητικών δεδομένων η GREVIO ενθαρρύνει έντονα την Ελλάδα να βελτιώσει τη συλλογή των διαθέσιμων διοικητικών δεδομένων για όλες τις μορφές βίας που καλύπτονται από τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης, ιδίως στους τομείς της δικαιοσύνης και της υγείας.

Για τις Ένοπλες Δυνάμεις η Ομοσπονδία προτείνει τη διαδικασία συλλογής και καταγραφής περιστατικών ενδοοικογενειακής βίας, σεξουαλικής παρενόχλησης κ.α από όλα τα Στρατιωτικά Νοσοκομεία, τηλεφωνική γραμμή Ψυχολογικής Υποστήριξης και Παρέμβασης σε Κρίση του Διακλαδικού Κέντρου Ψυχικής Υγείας των Ενόπλων Δυνάμεων, τα ΚΙΧΝΕ, τα ιατρεία μονάδων, τα Στρατιωτικά Δικαστήρια, τη Στρατονομία, Ναυτονομία, Αερονομία, τα γραφεία στρατιωτικού προσωπικού. Η διαδικασία συλλογής και καταγραφής στατιστικών στοιχείων προτείνεται να γίνεται από το Γραφείο Ισότητας – Πρόληψης και Αντιμετώπισης Σεξουαλικής Βίας του ΓΕΕΘΑ και να γνωστοποιούνται στο Παρατηρητήριο Ισότητας της Γ.Γ.Ι.Α.Δ του Υπουργείου Οικογένειας και Κοινωνικής Συνοχής. Με την συλλογή στατιστικών στοιχείων περιστατικών έμφυλης βίας θα διαμορφωθούν ορθές εισηγήσεις και πολίτικες για την πρόληψη και αντιμετώπιση της ενδοοικογενειακής βίας.

Στο πεδίο της Έρευνας η Ελλάδα ενθαρρύνεται έντονα να διεξαγει έρευνα για όλες τις μορφές βίας κατά των γυναικών. Στις Ένοπλες δυνάμεις δεν έχει υλοποιηθεί ποτέ ερευνά, οπότε προτείνεται η διεξαγωγή στατιστικής ερευνάς.

Πρόληψη

Στο πεδίο της αύξησης της ευαισθητοποίησης η GREVIO ενθαρρύνει έντονα τις Ελληνικές Αρχές να προωθούν, σε τακτική βάση, την ευαισθητοποίηση και την κατανόηση του κοινού σχετικά με τις διάφορες μορφές βίας που καλύπτονται από τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης.

Για να επιτευχθεί αυτό θα πρέπει να διεξάγουν δραστηριότητες ευαισθητοποίησης που απευθύνονται σε διάφορες ομάδες του πληθυσμού, συμπεριλαμβανομένων των ανδρών όλων των ηλικιών.

Για τις Ένοπλες Δυνάμεις προτείνεται η διεξαγωγή ημερίδων ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης στις στρατιωτικές μονάδες, σε νοσοκομεία και σχολές, από εξειδικευμένους ομιλητές /τριες (Σπουδές Φύλου, προσωπικό του ΚΕΘΙ, Συμβουλευτικά κέντρα, ΕΚΔΔΑ/ΙΝΕΠ), σε θέματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων προκειμένου να ενισχυθεί η κουλτούρα του σεβασμού προς τον/την συνάδελφο/ισσα ή/και τον/την υφιστάμενο/-η και την γενικότερη ευαισθητοποίηση για τις έμφυλες διακρίσεις στον επαγγελματικό χώρο.

Όπως επισημαίνει η ΠΟΜΕΝΣ, οι ενημερώσεις πρέπει να σχεδιαστούν κατάλληλα, με ταυτόχρονη ανάπτυξη δράσεων ευαισθητοποίησης του στρατιωτικού προσωπικού για το φαινόμενο της ενδοοικογενειακής βίας και τις δομές στήριξης (καμπάνιες ευαισθητοποίησης, ενημερωτικά φυλλάδια, αφίσες κ.λπ.).

Στο πεδίο της εκπαίδευσης η GREVIO ενθαρρύνει έντονα τις Ελληνικές Αρχές να ενισχύσουν τις προσπάθειες και να συμπεριληφθούν στα σχολικά προγράμματα σπουδών ή να μεταδοθούν με άλλο τρόπο γνώσεις σχετικά με τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης.

Για τις Ένοπλες Δυνάμεις προτείνεται να ενταχθούν στις στρατιωτικές σχολές μαθήματα έμφυλης ισότητας καθώς και σε όλα τα σχολεία και τις εκπαιδεύσεις των Ενόπλων Δυνάμεων.

«Κάθε στέλεχος που ασκεί διοίκηση χρειάζεται να παρακολουθήσει επιμορφωτικά σεμινάρια πάνω σε θέματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων και διαχείρισης περιστατικών σεξουαλικής παρενόχλησης και βίας, προκειμένου να αντιμετωπίζει φαινόμενα αντιεπαγγελματικών συμπεριφορών και να είναι ικανό να διαμορφώνει κλίμα ίσων ευκαιριών εντός του εργασιακού περιβάλλοντος. Τα ανωτέρω σεμινάρια θα πρέπει αποτελούν απαραίτητη προϋπόθεση άσκησης διοικητικών καθηκόντων, ενώ παράλληλα στα στελέχη που ασκούν διοίκηση, θα πρέπει να αξιολογείται και η ικανότητα τους στην διατήρηση ενός εργασιακού κλίματος απαλλαγμένο από φαινόμενα έμφυλης βίας» επισημαίνει η ΠΟΜΕΝΣ.

Στο πεδίο της εκπαίδευσης επαγγελματιών η GREVIO καλεί τις ελληνικές Αρχές να λάβουν πρόσθετα μέτρα για να διασφαλίσουν ότι όλοι οι επαγγελματίες που εργάζονται με θύματα ή δράστες όλων των μορφών βίας που καλύπτονται από τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης και ιδίως οι δικαστικοί λειτουργοί, λαμβάνουν συστηματική και υποχρεωτική ενδοϋπηρεσιακή εκπαίδευση για τον εντοπισμό και την αντιμετώπιση όλων των μορφών βίας που καλύπτονται από τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης.

Ως εκ τούτου προτείνεται

να διασφαλιστεί ότι η αρχική και η ενδοϋπηρεσιακή κατάρτιση για τη βία κατά οποιουδήποτε, που παρέχεται σε όλες τις επαγγελματικές κατηγορίες των Ενόπλων Δυνάμεων (Στρατιωτικούς δικαστές, Εισαγγελείς, Στρατολόγοι, Διοικητικοί, ιατρονοσηλευτικό προσωπικό του ΤΕΠ, ψυχολόγοι, κοινωνικοί λειτουργοί) είναι σύμφωνη με τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης.
να διασφαλιστεί ότι η παρεχόμενη κατάρτιση καλύπτει θέματα όπως τα στερεότυπα που βασίζονται στο φύλο, η διαφορά μεταξύ σύγκρουσης και βίας, ο εντοπισμός των θυμάτων, τα δικαιώματα και οι ανάγκες των θυμάτων, η πρόληψη της δευτερογενούς θυματοποίησης, ο αντίκτυπος της βίας στις γυναίκες και τα παιδιά.
Ένοπλες Δυνάμεις

Πληροφόρηση και Περίθαλψη

Στο πεδίο των υπηρεσιών υγειονομικής περίθαλψης, η GREVIO ενθαρρύνει έντονα τις ελληνικές Αρχές να διασφαλίσουν ότι σε όλα τα ιδρύματα υγειονομικής περίθαλψης υπάρχουν ειδικά και ολοκληρωμένα πρωτόκολλα για τον εντοπισμό, τη θεραπεία και την περαιτέρω παραπομπή γυναικών θυμάτων βίας και ότι παρέχεται επαρκής εκπαίδευση στο αρμόδιο προσωπικό για την εφαρμογή των εν λόγω πρωτοκόλλων. Συνεπώς προτείνουμε την δημιουργία πρωτοκόλλων σε όλα τα Στρατιωτικά Νοσοκομεία – ιατρεία, ΚΙΧΝΕ και την εκπαίδευση του(ιατρονοσηλευτικού προσωπικού του ΤΕΠ, ψυχολόγοι, κοινωνικοί λειτουργοί, στην εφαρμογή τους. Κρίνουμε απαραίτητη και σημαντική τη διεπαγγελματική συνεργασία όλων των επαγγελματιών και εξειδικευμένων δομών στο χώρο των Ενόπλων Δυνάμεων, που θα μπορεί να απευθύνεται το θύμα ανεξαρτήτου φύλου από την πρώτη στιγμή, ώστε να βρει ψυχολογική και νομική υποστήριξη, καθώς επίσης και την διασύνδεση τους με εξειδικευμένους φορείς του δημοσίου.

Στο πεδίο της πληροφόρησης, η GREVIO ενθαρρύνει έντονα τις ελληνικές Αρχές να διασφαλίσουν την ευρύτερη διάδοση εύκολα προσβάσιμων και έγκαιρα παρεχόμενων πληροφοριών σχετικά με τις υπηρεσίες υποστήριξης και τα νομικά μέτρα που είναι διαθέσιμα στις γυναίκες θύματα όλων των μορφών βίας που καλύπτονται από τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης. Συνεπώς αναδεικνύεται η αναγκαιότητα να δημιουργηθεί κόμβος ενημέρωσης του στρατιωτικού προσωπικού στην διαδικτυακή σελίδα του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας, με όλο το διεθνές και εγχώριο θεσμικό πλαίσιο, και την παροχή πληροφοριών σχετικά με τις δομές υποστήριξης και τα νομικά μέτρα που είναι διαθέσιμα στις γυναίκες θύματα όλων των μορφών βίας που καλύπτονται από τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης.

Στο πεδίο της παροχής εξειδικευμένων υπηρεσιών και τηλεφωνικών γραμμών παροχής βοήθειας, η GREVIO ενθαρρύνει έντονα τις ελληνικές Αρχές για την παροχή κατάλληλης κατάρτισης του προσωπικού της γραμμής βοήθειας για τις γυναίκες θύματα βίας, ώστε να μπορούν να παρέχουν πληροφορίες και βοήθεια, ψυχολογική συμβουλευτική σε εμπιστευτική βάση και άλλες εξειδικευμένες υπηρεσίες (νομική συμβουλευτική, συμβουλευτική σε κρίσεις) για όλες τις μορφές της έμφυλης βίας κατά των γυναικών που καλύπτονται από τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης. Συνεπώς αναδεικνύεται η αναγκαιότητα για τις Ε.Δ η κατάρτιση του προσωπικού που στελεχώνει τις τηλεφωνικές γραμμές Ψυχολογικής Υποστήριξης και Παρέμβασης σε Κρίση του Διακλαδικού Κέντρου Ψυχικής Υγείας των Ενόπλων Δυνάμεων(ΔΚΨΥΕΔ)του ΓΕΕΘΑ και η παροχή ψυχολογικής και νομικής υποστήριξης για θύματα βίας ανεξαρτήτου φύλου, παρενόχλησης – σεξουαλικής παρενόχλησης.

Στο πεδίο της σεξουαλικής παρενόχλησης (άρθρο 40), η GREVIO μετά την πληροφόρησή που είχε από αρμοδίους φορείς, αναφέρει τις σοβαρές δυσκολίες που συχνά αντιμετωπίζουν οι εργαζόμενοι του δημόσιου τομέα, ιδίως σε τομείς όπως ο στρατός, να καταγγείλουν την παρενόχληση και τη βία λόγω φύλου στην εργασία, την έλλειψη επαρκών κυρώσεων για δράστες και τα συχνά αντίποινα κατά των θυμάτων και των μαρτύρων. Συνεπώς καταλήγει στην τελική έκθεση αξιολόγησης στο να ενθαρρύνει έντονα τις ελληνικές αρχές να λάβουν όλα τα απαραίτητα πρακτικά και νομοθετικά μέτρα για να διασφαλιστεί ότι όλες οι μορφές σεξουαλικής παρενόχλησης, σε όλους τους τομείς της ζωής, δημόσια και ιδιωτική, να μπορεί να διώκεται και να τιμωρείται αποτελεσματικά και ότι η νομοθεσία για την ρητορική μίσους περιλαμβάνει το φύλο ως σχετικό λόγο.

Γραφείο Ισότητας – Πρόληψης

Για τις Ένοπλες Δυνάμεις η δημιουργία του Γραφείου Ισότητας -Πρόληψης και Αντιμετώπισης Σεξουαλικής Βίας του ΓΕΕΘΑ έρχεται να καλύψει ένα μεγάλο κενό απουσίας ενός μηχανισμού καταγγελιών για τη σεξουαλική παρενόχληση, όπου ήταν και πρόταση της Γραμματείας μας, αλλά κατά τη γνώμη μας πρέπει να είναι αποσυνδεδεμένο από την αλυσίδα της στρατιωτικής ιεραρχίας και από την ιεραρχική δομή διοίκησης στην οποία ανήκουν τα θύματα ή οι μάρτυρες, ώστε να μην υπάρχει ενδεχόμενο συγκάλυψης ειδικά όταν ο θύτης είναι υψηλά ιστάμενος.

Ως εκ τούτου, όπως αναφέρει η ΠΟΜΕΝΣ προτείνεται «η ανεξάρτητη λειτουργία και εποπτεία του γραφείου Σεξουαλικής βίας, όπου να τελεί υπό το Γραφείο Ισότητας Φύλων του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας, επεκτείνοντας και αναβαθμίζοντας το σημερινό θεσμικό ρόλο του να προβεί σε μετονομασία με την επωνυμία ¨Γραφείο Ισότητας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων¨. Έτσι, το γραφείο θα μπορεί να διαχειρίζεται όλα τα περιστατικά έμφυλης βίας (ενδοοικογενειακή βία, ,σεξουαλική παρενόχληση κ.α), αφού θα στελεχώνεται με Νομικό, κοινωνιολόγο, ψυχολόγο, κοινωνική λειτουργό».

Η Ομοσπονδία κρίνει απαραίτητη την Σύναψη Μνημονίου Συνεργασίας μεταξύ ΥΠΕΘΑ και κρατικών φορέων (Υπουργείο Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας, Γενική Γραμματεία Ισότητας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, Κέντρο Έρευνας για Θέματα Ισότητας-ΚΕΘΙ, Συμβουλευτικά Κέντρα, ΕΚΔΔΑ/ΙΝ.ΕΠ), προκειμένου να συνδράμουν με γνώση και καλές πρακτικές πάνω στην εκπαίδευση, στην ευαισθητοποίηση του στρατιωτικού προσωπικού και την ιχνηλάτηση περιστατικών έμφυλης βίας.