Στη Νέα Υόρκη ο Κ. Μητσοτάκης για την κρίσιμη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ

Στις εργασίες της 76ης Γενικής Συνέλευσης του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών θα μετάσχει από σήμερα και για τρείς ημέρες ο πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης, με την ελληνική αποστολή να αποβιβάζεται στην έδρα του πιο πολυσυλλεκτικού διεθνούς οργανισμού, σε μια από τις πιο κρίσιμες στιγμές στην νεότερη ιστορία του. Αν και οι 193 αντιπροσωπείες των χωρών -μελών του ΟΗΕ είχαν προετοιμαστεί για μια μερική επάνοδο στην κανονικότητα στη φετινή συνέλευση -της πιο σημαντικής θεσμικής έκφρασης της διεθνούς οργάνωσης παγκοσμίως- μετά τα τρία κύματα της πανδημίας, εντούτοις ο κορωνοϊός μοιάζει με το «λιγότερο κακό» μπροστά στις τεκτονικές αλλαγές που επέφερε στον παγκόσμιο καταμερισμό ισχύος αφενός η οριστική αποχώρηση των ΗΠΑ από το Αφγανιστάν και αφετέρου το νέο, αγγλοσαξωνικό σύμφωνο ασφάλειας AUKUS, μεταξύ ΗΠΑ, Αυστραλίας και Μ.Βρετανίας.
 

Οι ΗΠΑ και η πολιτική της "αδιάκοπης διπλωματίας"

Σε μια πρώτη ανάγνωση, κοινή συνισταμένη για τις δύο πρόσφατες γεωπολιτικές εξελίξεις αποτελεί η επιστροφή της Αμερικής «στα βασικά», δηλαδή η στρατηγική -από ό,τι διαφαίνεται- επιλογή της να μην σπαταλά πολιτικό κεφάλαιο και πόρους σε σημεία δευτερεύουσας γεωπολιτικής σημασίας για τα εθνικά της συμφέροντα, όπως το Αφγανιστάν. Οι Ηνωμένες Πολιτείες θέλουν να ξεκινήσουν μια νέα «εποχή αδιάκοπης διπλωματίας» μετά το τέλος του πολέμου στο Αφγανιστάν και δεν θα χρησιμοποιήσουν τη στρατιωτική ισχύ «παρά ως μέσο τελευταίας καταφυγής», δήλωσε χαρακτηριστικά ο Αμερικανός πρόεδρος Τζο Μπάιντεν από το βήμα της 76ης Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών, επιβεβαιώνοντας την οριστική (αλλά προεξοφλημένη εν πολλοίς από την Προεδρία Ομπάμα) στροφή στην εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ. Παράλληλα, με την καταφυγή σε συμμαχικά σχήματα με κοινό αξιακό (αγγλοσαξωνικό) υπόβαθρο, όπως η AUKUS, οι ΗΠΑ αποβλέπουν σε ασφαλείς συμμαχίες, σε μια περίοδο που η Κίνα ετοιμάζεται να μεταφράσει την οικονομική ισχύ της σε γεωπολιτική, προβάλλοντας τη δυναμική της στο κατεξοχήν όχημα της παγκόσμιας κυριαρχίας, δηλαδή το ναυτικό. Ενεργοποιώντας τη στρατηγική της ανάσχεσης (δεύτερη φορά μετά το 1972) μπροστά στην κινεζική απειλή αυτή τη φορά, ο Πρόεδρος Μπάιντεν διευκρίνισε πως «δεν επιδιώκουμε έναν νέο Ψυχρό Πόλεμο, ούτε έναν κόσμο μοιρασμένο σε μπλοκ», αλλά οι ΗΠΑ θα υπερασπισθούν «σθεναρά» τη θέση τους στον κόσμο, σε μια προσπάθεια να διατηρήσει την τρωθείσα -από τα γεγονότα του Αφγανιστάν- εικόνα αίγλης που απέρρεε η αμερικανική ηγεμονία τον 20ο αιώνα.

Σε μια δεύτερη ανάγνωση, η απουσία των ΗΠΑ από τον ευρωατλαντικό χώρο, αλλά και η υποχώρησή της από την Μέση Ανατολή με κατεύθυνση τον Ινδο-Ειρηνικό, επισπεύδουν την ανάγκη της ΕΕ για βαθύτερη περιφερειακή ολοκλήρωση, αλλά και δημιουργούν σημαντικό κενό ασφάλειας στην Ανατολική Μεσόγειο, ικανό να γεννήσει έναν νέο «περιφερειακό ηγεμόνα» στην ευρύτερη περιοχή.

Για το λόγο αυτό, η Ευρωπαϊκή Ένωση προσέρχεται στη Γενική Συνέλευση με στόχο «την καλλιέργεια στενότερων δεσμών σε καιρούς αβεβαιότητας» με τον ΟΗΕ και όχι μόνο, ο «ηττημένος του πρώτου γύρου» από την AUKUS, Πρόεδρος της Γαλλικής Δημοκρατίας, Εμανουέλ Μακρόν αποβλέποντας στην ανάκτηση του χαμένου γοήτρου -μέσω της προβολής της γαλλικής ισχύος στην Μεσόγειο και την ανερχόμενη Ινδία- και ο Έλληνας Πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης με την επίγνωση της θέσης της χώρας στο σταυροδρόμι τριών ηπείρων σε συνθήκες παγκόσμιου ανταγωνισμού, αλλά και με καταγεγραμμένη (με δύο διαβήματα τα τελευταία εικοσιτετράωρα) την αποφασιστικότητα της Αθήνας να μην αφήσει αναπάντητη καμία τουρκική πρόκληση, επαναλαμβάνοντας την ανάγκη σεβασμού του διεθνούς δικαίου στην «έδρα» του, δηλαδή τον ΟΗΕ.

Το "ραντεβού" με τον Ερντογάν

Ήδη μια πρώτη συσπείρωση, την οποία επέφερε το νέο σύμφωνο ασφάλειας AUKUS στον ευρωπαϊκό χώρο και κορυφώθηκε με την Σύνοδο Κορυφής του Ευρωπαϊκού Νότου (EUMED9) την περασμένη εβδομάδα στην Αθήνα, έστειλε ένα ηχηρό μήνυμα συντονισμού των ευρωπαϊκών δυνάμεων υπέρ των περιφερειακών τους συμφερόντων, προκαλώντας εκνευρισμό στη γειτονική Τουρκία. Καθόλου τυχαία, ο Τούρκος Πρόεδρος, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν αναφέρθηκε επιτιμητικά στην ευρωμεσογειακή σύνοδο λίγο πριν αναχωρήσει για την Νέα Υόρκη, «ανακαλύπτοντας» και ένα ραντεβού με θέα τον ποταμό Χάντσον, με τον Πρωθυπουργό, Κυριάκο Μητσοτάκη, αίτημα, ωστόσο, που δεν κατέφθασε ποτέ στην Αθήνα διά της διπλωματικής οδού.

Με αυτά τα δεδομένα, «δεν υπάρχει κάτι νεότερο για συνάντηση του Πρωθυπουργού με τον Τούρκο Πρόεδρο. Και δεν υπήρχε και κάτι προγραμματισμένο. Από την πρώτη στιγμή, που ανακοινώθηκαν τα προγράμματα των δύο ηγετών, ήταν σαφές ότι δεν συνέπιπτε η παρουσία τους στη Γενική Συνέλευση του Ο.Η.Ε., στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής» επανέλαβε χθες ο Κυβερνητικός Εκπρόσωπος, Γιάννης Οικονόμου, μιλώντας στον ΣΚΑΪ. Ο κ. Οικονόμου εξήγησε ακόμη πως «την ώρα που θα φτάνει ο Πρωθυπουργός στις Η.Π.Α., ήδη θα επιστρέφει ο κ. Ερντογάν στην Άγκυρα. Είπε ο κ. Ερντογάν αυτό που είπε, αλλά δεν έχει προκύψει κάτι καινούργιο. Δηλαδή, δεν υπάρχει ούτε κάποιο αίτημα, ούτε κάποια αίσθηση αλλαγής του προγράμματος», κατέληξε.

Σε αντίθεση με τον Τούρκο Πρόεδρο, στην ίδια αίθουσα, αυτή του Πρωθυπουργικού γραφείου στο Μέγαρο Μαξίμου, συνέπεσαν χθες ο Δήμαρχος Κωνσταντινούπολης, Εκρέμ Ιμάμογλου με τον ομόλογό του, Δήμαρχο Αθηναίων, Κώστα Μπακογιάννη, καθώς έγιναν δεκτοί από τον Πρωθυπουργό, Κυριάκο Μητσοτάκη, στη διάρκεια εθυμοτυπικής συνάντησης υπογραμμίζοντας άπαντες την αξία της «φιλίας» μεταξύ των δύο χωρών, αλλά και τις δυνατότητες συνεργασίας των δύο πόλεων σε τομείς κοινού ενδιαφέροντος, όπως ο πολιτισμός και η αντιμετώπιση των προκλήσεων της κλιματικής αλλαγής. Ο κ. Ιμάμογλου, ο οποίος πραγματοποιεί επίσημη διήμερη επίσκεψη από χθες στην Αθήνα, αποδεχόμενος σχετική πρόσκληση του δημάρχου Αθηναίων, αποτελεί το «αντίπαλο δέος» για τον Τούρκο Πρόεδρο, προπορευόμενος κατά 14 μονάδες του κ. Ερντογάν στις τελευταίες δημοσκοπήσεις, στην κούρσα για τις Προεδρικές εκλογές του 2023. Η υψηλή δημοφιλία που απολαμβάνει, αλλά και το φιλοδυτικό του προφίλ έχουν τονώσει το προεκλογικό του προβάδισμα, σκορπώντας αμηχανία στην αυλή του «Σουλτάνου» που αμύνεται με το δόγμα του νέο-οθωμανισμού, ενώ ταυτόχρονα αφαιρεί ως αντίμετρο ολοένα και περισσότερες αρμοδιότητες από την τουρκική Τοπική Αυτοδιοίκηση.

Παρά τα εμπόδια και με εξασφαλισμένη, σε κάθε περίπτωση, την εμπιστοσύνη των δημοτών του, ο Δήμαρχος Κωνσταντινούπολης μίλησε με ιδιαίτερη θέρμη για τη «γέφυρα» της πόλης του με την Αθήνα. «Η Κωνσταντινούπολη και η Αθήνα είναι δύο πόλεις τις οποίες τις ενώνει η μοίρα, η ιστορική μοίρα που μοιραζόμαστε και χρειάζεται να συνεχίσουμε αυτή τη «γέφυρα» που προσπαθούμε να χτίσουμε με βαθύ αίσθημα ευθύνης και βάσει της αρχής της αμοιβαίας ωφέλειας» ανέφερε χαρακτηριστικά ο κ. Ιμάμογλου, ο οποίος στην κατ’ ιδίαν συνάντησή του με το Δήμαρχο Αθηναίων, Κώστα Μπακογιάννη δεν παρέλειψε να αναφερθεί και στην Αγιά Σοφιά, υπογραμμίζοντας την ανάγκη «να επανέλθει σύντομα στο πρότερο καθεστώς της, το οποίο ήταν αντάξιο της ιστορίας της Πόλης».

«Σημείο Μηδέν»

Την ίδια ώρα, ο Πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης αναμένεται να παρευρεθεί σε ένα άλλο θρησκευτικό μνημείο οικουμενικού χαρακτήρα, καθώς στο πλαίσιο της παραμονής του στην Νέα Υόρκη για τις εργασίες της ΓΣ του ΟΗΕ, θα επισκεφθεί το «Ground Zero», το σημείο δηλαδή που βρισκόταν οι δίδυμοι πύργοι πριν την τρομοκρατική επίθεση της 11ης Σεπτεμβρίου, όπου εγκαινιάστηκε πρόσφατα η ελληνορθόδοξη εκκλησία του Αγίου Νικολάου σε σχέδια του αρχιτέκτονα Καλατράβα (καθώς καταστράφηκε ολοσχερώς στην επίθεση), ενώ στο επίσημο πρόγραμμα της επίσκεψης του κ. Μητσοτάκη στις ΗΠΑ περιλαμβάνονται ακόμη συναντήσεις με την ομογένεια και με αμερικανοεβραϊκές οργανώσεις.

Παρά τις αντίξοες συνθήκες λόγω πανδημίας, ο Έλληνας Πρωθυπουργός θα πραγματοποιήσει σειρά συναντήσεων με ομολόγους του στο περιθώριο της Γενικής Συνέλευσης, μετέχοντας είτε σε δείπνα εργασίας, όπως αυτό με οικοδεσπότη τον Πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ, είτε θα έχει διμερείς επαφές, ανάμεσα στις οποίες ξεχωρίζουν η συνάντησή του με τον Γ.Γραμματέα του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτέρες και με τον Πρόεδρο του Προεδρικού Συμβουλίου της Λιβύης, Μοχάμεντ Μένφι. Μεγάλο ενδιαφέρον συγκεντρώνει και το ραντεβού του Πρωθυπουργού με τον Πρόεδρο της Microsoft Μπραντ Σμιθ, με τον οποίο διατηρεί πυκνή επικοινωνία, μετά τη γνωριμία τους στο Οικονομικό Φόρουμ του Νταβός τον Ιανουάριο του 2020, οπότε και ξεκίνησε μια σειρά επενδύσεων και δωρεών της εταιρίας στην Ελλάδα.

Αβρότητες και αγκάθια

Το πάγια διαλλακτικό κλίμα που επικρατεί κάθε χρόνο στην Νέα Υόρκη μεταξύ των αντιπροσωπειών που μετέχουν στη Γενική Συνέλευση αποτελεί, ωστόσο, παρελθόν, καθώς οι ανακατατάξεις στο διεθνές σύστημα από το τρίπτυχο πανδημία – Αφγανιστάν – AUKUS αποτυπώνονται σε παράλληλους μονολόγους στο βήμα της Συνέλευσης, αλλά και αντικρουόμενες επιδιώξεις ακόμη και μεταξύ παραδοσιακών συμμάχων. Μολονότι ο Πρόεδρος Μπάιντεν «ξόρκισε» ένα νέο ψυχροπολεμικό status quo, ρίχνοντας εκ νέου γέφυρες προς τη Γηραιά Ήπειρο και ιδίως το Παρίσι, ο Πρόεδρος Μακρόν φαίνεται να επιλέγει τον «τρίτο δρόμο», επιδιώκοντας εξισορρόπηση της AUKUS χωρίς τις ΗΠΑ ή την Κίνα, αλλά με την Ινδία. Σε τηλεφωνική επικοινωνία του, μάλιστα, με τον Πρόεδρο της χώρας Ναρέντρα Μόντι, του επανέλαβε την πρόθεσή του να εργαστούν μαζί «σε έναν ανοιχτό Ινδοειρηνικό, χωρίς αποκλεισμούς», με τη Γαλλία να προτίθεται «να συμβάλει στην ενίσχυση και τη στρατηγική αυτονομία της Ινδίας, συμπεριλαμβανομένης της βιομηχανικής και τεχνολογικής βάσης της». Το ραγδαία διογκούμενο οικονομικό μέγεθος της Ινδίας, αλλά και η δυναμική της στις διεθνείς αγορές δεν αφήνουν ασυγκίνητο το Παρίσι, ενώ ο «τρίτος δρόμος» από το Νέο Δελχί προς τη γαλλική πρωτεύουσα περνά μέσα από την Ανατολική Μεσόγειο, με τη Γαλλία να επιχειρεί να ανακτήσει την πρωτοκαθεδρία στην ευρύτερη περιοχή.

Αναστοχαστική απέναντι στις παραδοσιακές συμμαχίες της εμφανίζεται σε πιο χαμηλούς τόνους και η ΕΕ, καθώς «για να διασφαλιστεί ότι το παγκόσμιο πολυμερές σύστημα είναι κατάλληλο για τον επιδιωκόμενο σκοπό, δηλαδή την αντιμετώπιση των σημερινών προκλήσεων, η ΕΕ θα συνεχίσει να στηρίζει τις μεταρρυθμιστικές προσπάθειες του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ», είναι το μήνυμα που εκπέμπουν οι Βρυξέλλες επί αμερικανικού εδάφους, διατηρώντας, ωστόσο, την αυτονομία των κινήσεών τους. Στο πλαίσιο αυτό, ο επικεφαλής της ευρωπαϊκής διπλωματίας, Ζοζέπ Μπορέλ συγκάλεσε παράλληλα την άτυπη σύνοδο των Υπουργών Εξωτερικών της ΕΕ με ατζέντα την κατάσταση στο Αφγανιστάν, την AUKUS και τις εξελίξεις στο Μάλι, επιχειρώντας να ανασυντάξει τις εξωτερικές σχέσεις της ΕΕ μετά την αρχική της «άγνοια» απέναντι στους νέους συσχετισμούς.