Πώς η έλλειψη προσωπικού «χτυπά» τουρισμό και αερομεταφορές σε Ελλάδα και εξωτερικό - Ποια μέτρα εξετάζονται

Ένα πρόβλημα καλά κρυμμένο κάτω από το χαλί για δεκαετίες αναγκάζεται να κοιτάξει κατάματα φέτος τόσο ο κλάδος του τουρισμού όσο και η Πολιτεία, καθώς η έλλειψη εργατικού δυναμικού απειλεί τη βαριά βιομηχανία της Ελλάδας σε μια χρονιά – σταθμό που η χώρα ελπίζει να «ρεφάρει» γεμίζοντας τα δημόσια ταμεία ενόψει ενός ακόμα πιο δύσκολου χειμώνα.

Οι συνθήκες εργασίας και η υποαμειβόμενη απασχόληση έχουν έρθει στο προσκήνιο ύστερα από την απροθυμία μεγάλης μερίδας εργαζομένων να δουλέψουν «σεζόν», καθώς διαπιστώνουν ότι συχνά με τα χρήματα που αμείβονται δεν μπορούν να χρηματοδοτήσουν ούτε τη διαμονή τους στα νησιά που απασχολούνται πόσο μάλλον τους μήνες που θα ακολουθήσουν και θα βγουν αναγκαστικά στην ανεργια.

Η επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου, η λύση στο ζήτημα της απασχόλησης και τον χειμώνα και η επιδότηση της εργασίας αντί για την ανεργία είναι το τρίπτυχο των μεταρρυθμίσεων που συζητούνται προκειμένου να μειωθούν οι στρεβλώσεις της εποχικής εργασίας και να μπει μια τάξη στο εργασιακό τοπίο του κλάδου, ο οποίος άλλωστε αποτελεί και τη βιτρίνα της χώρας.

Στο μήνυμά του για τη γενική συνέλευση του Συνδέσμου Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων (ΣΕΤΕ) ο πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης συνέδεσε την επιχειρηματική βιωσιμότητα, με την κοινωνική βιωσιμότητα χαρακτηρίζοντας την έλλειψη προσωπικού στον κλάδο «απειλητική» και τονίζοντας ότι απαιτούνται νέοι τρόποι προσέγγισης: με την επιμήκυνση, της τουριστικής περιόδου, με ειδικές συμφωνίες για απασχόληση εργαζομένων από το εξωτερικό, αλλά και με τη σύνδεση του τουρισμού με άλλες δραστηριότητας από το φθινόπωρο και μετά.

«Απαιτεί, όμως, επένδυση και στον ανθρώπινο παράγοντα. Γιατί ο τουρισμός πρέπει να είναι ελκυστικός όχι μόνο στους επισκέπτες αλλά και σε όσους εργάζονται σε αυτόν. Κάτι που παραπέμπει σε καλύτερους μισθούς και όρους εργασίας. Αυτό επιβάλλει η ελεύθερη αγορά αλλά και η κοινωνική ευθύνη. Μόνο ο ευχαριστημένος εργαζόμενος, άλλωστε, γίνεται και παραγωγικός εργαζόμενος, για τον ίδιο και για την επιχείρηση».

Τον κεφαλαιώδη ρόλο του ανθρώπινου δυναμικού στον τουρισμό για τη βελτίωση του τουριστικού προιόντος της χώρας υπογράμμισε και ο αρχηγος της αξιωματικής αντιπολίτευσης, Αλέξης Τσίπρας τονίζοντας πως στην πραγματικότητα αυτό που απειλεί τις τουριστικές επιχειρήσεις σήμερα δεν είναι το μισθολογικό κόστος, αλλά το ενεργειακό κόστος και ο πληθωρισμός.

«Ακούω φέτος ότι υπάρχει τεράστια έλλειψη ανθρώπινου δυναμικού. Σε ένα βαθμό πιστεύω ότι οφείλεται στο γεγονός ότι οι συνθήκες εργασίες - και αυτό προφανώς δεν είναι ευθύνη μόνο των ανθρώπων του τουρισμού αλλά αυτών που βάζουν το πλαίσιο - είναι άσχημες. Εκεί πρέπει όλοι να συμφωνήσουμε ότι αν θέλουμε να έχουμε συνεχή αύξηση των εσόδων από τον τουρισμό θα πρέπει να μειώσουμε άλλα κόστη και όχι το μισθολογικό. Αυτή τη στιγμή οι τουριστικές επιχειρήσεις δεν πλήττονται από το μισθολογικό κόστος. Πλήττονται από τον διπλασιασμό και τον τριπλασιασμό του κόστους ενέργειας. Πλήττονται από τον πληθωρισμό που τρέχει 11% και από τα προιόντα που έχουν αυξηθεί φέτος 20% και 30%. Αυτή είναι η μεγάλη πληγή», σημείωσε ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ.

Υπεραμύνθηκε ενός πλαισίου εργασίας το οποίο θα αποτελεί παράγοντα αναβάθμισης του τουριστικού προιόντος ζητώντας καλές αμοιβές και καλές συνθήκες εργασίας «ώστε να δούμε πως θα μικρύνουμε τα κόστη για να δώσουμε τη δυνατότητα και να υπάρχουν κέρδη και αυτά να επανεπενδύονται στην ελληνική αγορά».

Από την πλευρά του ο υπουργός Τουρισμού, Βασίλης Κικίλιας, κάλεσε τους επιχειρηματίες του τουρισμού να απομονώσουν αυτούς που δυσφημούν τον κλάδο τονίζοντας πως το πρόβλημα είναι πιο έντονο στον επισιτισμό. Ζήτησε την προβολή των περιπτώσεων επαγγελματιών που διαφημίζουν τη χώρα μας και προανήγγειλε ένταση των ελέγχων: «Ευθύνη έχει και η Πολιτεία. Είναι απαραίτητοι οι έλεγχοι και θα ενταθούν και το υπουργείο Ανάπτυξης και το Τουρισμού και το Προστασίας του Πολίτη με την τουριστική αστυνομία θα πρέπει να ελέγχουν καθημερινά και μόνιμα ώστε να ξεχωρίζει η ήρα από το στάρι», είπε χαρακτηριστικά.

Στο εκρηκτικό ζητημα της αγοράς εργασίας στον κλάδο του τουρισμού αναφέρθηκε με τη σειρά του και ο πρόεδρος του ΣΕΤΕ, Γιάννης Ρέτσος.

«Ακούω την κριτική που ασκείται για τα θέματα των εργασιακών συνθηκών και των αμοιβών και θα ήθελα να ειμαι πολύ ειλικρινής και πολύ ξεκάθαρος. Θέση του ΣΕΤΕ είναι πως καμία παραβίαση εργασιακών κανόνων δεν μορεί να γίνει ανεκτή. Καμία παρέκκλιση από την κείμενη νομοθεσία δε δικαιολογείται. Καμία ανοχή απέναντι σε αυθαιρεσίες δεν ενθαρρύνεται. Είμαστε σαφείς και κατηγορηματικοί».

Ο κ. Ρέτσος προσέθεσε ότι δεν μπορεί να υπάρξει ποιοτικός τουρισμός με εργαζόμενους σε γκρίζες συνθήκες και γι΄αυτό το λόγο τόνισε τη σημασία συνεχώνκαι αυστηρών ελέγχων από την πλευρά του κράτους για τον εντοπισμό των παραβατών και την παραδειγματική τους τιμωρία.

«Χρειάζεται και από εμάς τήρηση των νόμων χωρίς εκπτώσεις και εξαιρεσεις. Εμείς πρώτοι θέλουμε να ξεχωρίσουμε την ήρα από το στάρι, τον επαγγελματία που πληρώνει φόρους, που προσφερει δουλειές και ανάπτυξη από τον τυχοδιώκτη που θεωρεί τον τουρισμό ως μια εύκολη πηγή πλουτισμού».

Ο πρόεδρος του ΣΕΤΕ ζήτησε την εκκίνηση ενός ανοιχτού διαλόγου χωρίς προκαταλήψεις για μια νέα στρατηγική για την εργασία στον τουρισμό δηλώνοντας ότι ο ΣΕΤΕ είναι έτοιμος να ξεκινήσει την προσπάθεια με τους κοινωνικούς εταίρους και την Πολιτεία.

«Πρέπει να βρούμε τρόπους να επιδοτούμε την εργασία και όχι την ανεργία, να μιλήσουμε για πολιτικές απασχόλησης και το χειμώνα, να πετύχουμε τη διεύρυνση της σεζόν που θα μειώσει τις στρεβλώσεις της εποχικότητας και να αλλάξουμε επιτέλους νοοτροπία σκεπτόμενοι τα οφέλη που θα προκύψουν για όλους από την ενίσχυση του κοινωνικού μας αποτυπώματος».

Χάος στον κλάδο των αερομεταφορών και στα αεροδρόμια διεθνώς

Την ίδια στιγμή, λύσεις για το φλέγον θέμα της έλλειψης προσωπικού αναζητούνται και πανευρωπαϊκά καθώς τα εργασιακά κενά, που δεν έχουν καλυφθεί, δημιουργούν σχεδόν καθημερινά σκηνές χάους με ακυρώσεις εκατοντάδων πτήσεων και πολύωρων αναμονών σε μεγάλα διεθνή αεροδρόμια της Ευρώπης.

Τις συνθήκες της τέλειας καταιγίδας διαμορφώνουν η μεγάλη αύξηση των αεροπορικών ταξιδιών σε συνδυασμό με την έλλειψη προσωπικού και τις κινητοποιήσεις εργαζομένων του κλάδου που απαιτούν αυξήσεις εξαιτίας της συνεχούς ανόδου του πληθωρισμού.

Στα χρόνια της πανδημίας αερολιμένες και αεροπορικές εταιρίες είχαν προχωρήσει σε εκατοντάδες χιλιάδες απολύσεις στην ευρωπαική ήπειρο με σημαντικό μέρος του προσωπικού να μην είναι προθυμο να επιστρέψει σε αυτές τις θέσεις τώρα που η τουριστική βιομηχανία ξαναπαίρνει μπρος. Οι λόγοι που επικαλούνται είναι οι απαιτητικές ώρες εργασίας και οι χαμηλές αμοιβές για εργασία υψηλών απαιτήσεων. Υπολογίζεται ότι οι συνολικές απώλειες θέσεων εργασίας μόνο στον κλάδο έφτασαν τα 2,3 εκατομμύρια σε παγκόσμιο επίπεδο και όπως φαίνεται οι θέσεις δεν έχουν επαναστελεχωθεί πλήρως. Αλλωστε – όπως σημειώνουν πηγές της διεθνούς αεροπορικής βιομηχανίας – δεν μπορούν να καλυφθούν όλες οι θέσεις από τη μία στιγμή στην άλλη καθώς ορισμένες εξ αυτών - όπως για παράδειγμα αυτές που σχετίζονται με την ασφάλεια - απαιτούν και εκπαίδευση κάποιων μηνών.

Αποτέλεσμα οι ουρές των τουριστών για ώρες σε κάποια από τα μεγαλύτερα αεροδρόμια της Ευρώπης, όπως του Λονδίνου ή του Αμστερνταμ, αλλά και οι εκατοντάδες ακυρώσεις πτήσεων. Ως πρωταρχική αιτία παρουσιάζεται η έλλειψη προσωπικού με τα κενά να καλύπτουν όλη την αλυσίδα εξυπηρέτησης από τους εργαζομένους στους ελέγχους ασφαλείας μέχρι τους υπαλλήλους στο handling και το προσωπικό καμπίνας.

Πέραν της απροθυμίας των πρώην εργαζομένων να επιστρέψουν στον κλάδο όμως, η συνεχιζόμενη άνοδος του πληθωρισμού έχει οδηγήσει και σε κινητοποιήσεις των απασχολουμένων που διεκδικούν υψηλότερες απολαβές.

Συνέπεια των κινητοποιήσεων που έχουν αποκτήσει διεθνή χαρακτηριστικά ήταν περισσότερες από 230 πτήσεις να ακυρωθούν τη Δευτερα στο αεροδρόμιο των Βρυξελλών, ενώ λίγες ημέρες νωρίτερα άλλες 100 πτήσεις προγραμματισμένες από το αεροδρόμιο Ντε Γκωλ του Παρισιού δεν πραγματοποιήθηκαν.

Και όσο και αν η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία και η ενεργειακή κρίση δεν μπορούσαν να είχαν προβλεφθεί, δε συμβαίνει το ίδιο με την αναμενόμενη τεράστια αύξηση της ζήτησης για ταξίδια σε παγκόσμιο επίπεδο.

Οπως είχαν δείξει και πολλές έρευνες που είδαν το φως της δημοσιότητας την τελευταία διετία – αυτό ήταν περισσότερο αναμενόμενο παρά αναπάντεχο για τον κλάδο. Σχεδόν το σύνολο των ερευνητικών δεδομένων κατέληγε σε ένα συμπέρασμα: οι πολίτες ήταν πιο ανυπόμονοι από ποτέ να κάνουν ξανά ξέγνοιαστες διακοπές μετά την άρση των μέτρων και την ύφεση της πανδημίας. Ακόμα και η συρρίκνωση του εισοδήματός τους εξαιτίας της διεθνούς ενεργειακής κρίσης δε φαίνεται να έχει σταθεί εμπόδιο.

Η τουριστική βιομηχανία όμως δεν έδειξε να έχει την ετοιμότητα να καλύψει αυτήν τη ζήτηση με εκπροσώπους της διεθνώς να επιρρίπτουν ευθύνες και στις πολιτικές ηγεσίες για παλινωδίες στα μέτρα.

Αναφορά στις δυσκολίες στον κλάδο των μεταφορών μετά την πανδημία έκανε στο μήνυμά του για τη Γενική Συνέλευση του ΣΕΤΕ και ο πρόεδρος της Aegean, Ευτύχης Βασιλάκης, σημειώνοντας πως «σε πάρα πολλές χώρες έχουν δημιουργηθεί δυσκολίες διότι το σύστημα καλείται να ανταποκριθει σε πολύ μεγαλύτερους όγκους απ΄ό,τι τα τελευταία δύο χρόνια. Κι αυτό έχει δημιουργήσει σε διάφορα σημεία της Ευρώπης πάρα πολύ μεγάλες δυσκολίες».

Προσέθεσε ότι για την Ελλάδα η άμεση προτεραιότητα για φέτος είναι να αποφευχθούν κατά το δυνατό τα προβλήματα που αφορούν είτε την ίδια τη μεταφορά είτε την πρώτη εικόνα που έχει ο επισκέπτης όταν φτάνει στη χώρα μας αλλά και τη συνολική του εμπειρία στην Ελλάδα: «Η διατήρηση του πολύ καλού επιπέδου που διαμορφώθηκε τα τελευταία χρόνια είναι ο κύριος φετινός στόχος όταν ξαναπαίρνει μπροστά με τόσο μεγάλη ζέση ο τουρισμός και σίγουρα πρέπει για άλλη μια χρονιά να είμαστε κοντά ο ένας στον άλλον σε συνεργασία με όλους τους κλάδους του τουρισμού αλλά και με το κράτος ώστε να δίνουμε λύση στα προβλήματα που ίσως προκύψουν».

Σε ό,τι αφορά το πρόγραμμα ανενέωσης του στόλου της ελληνικής εταιρίας, ο κ. Βασιλάκης σημείωσε ότι φετος επέστρεψε σε πιο γρήγορους ρυθμούς επενδύσεων προκειμένου να καλυφθεί και το κενό του 2021 και η Aegean αναμένεται να παραλάβει 11 νέα αεροπλάνα με ρυθμό 2 - 3 μήνα κάθε μήνα.