Ποιος έπρεπε να αποφασίσει την οργανωμένη απομάκρυνση από τη φωτιά;

Το άκρως δαιδαλώδες θεσμικό και νομοθετικό πλαίσιο οργανωμένης προληπτικής απομάκρυνσης πολιτών σε περίπτωση πυρκαγιάς αποκαλύπτει ο Ανδριανός Γκουρμπάτσης, αντιστράτηγος-υπαρχηγός του Πυροσβεστικού Σώματος ε.α., νομικός και ειδικός ερευνητής-δικαστικός πραγματογνώμονας διερεύνησης εγκλημάτων εμπρησμού.

Συγκεκριμένα, σε σχετικό άρθρο του, που ανέβασε στο ιστολόγιό του, ο απόστρατος αξιωματικός καταγράφει τη σειρά εφαρμοστέων Νόμων, αλλά και των εγκυκλίων που είχαν μεν εκδοθεί έγκαιρα από την περασμένη άνοιξη ή και πιο πριν, πλην όμως αποδείχθηκε -δυστυχώς με τον πλέον οδυνηρό τρόπο- ότι η εφαρμογή τους έμεινε στα χαρτιά...

Ειδικότερα, με αφορμή την πρόσφατη τραγωδία κατά τη δασική πυρκαγιά που εκδηλώθηκε στις 23 Ιουλίου στην περιοχή Νταού Πεντέλης κι εξαπλώθηκε σε Καλλιτεχνούπολη, Νέο Βουτζά και Μάτι, ο κ. Γκουρμπάτσης σημειώνει ότι στη σχετική εγκύκλιο της Γενικής Γραμματείας Πολιτικής Προστασίας (ΓΓΠΠ, αρ. 3752/25-05-2018), υπό τον τίτλο «Σχέδιο δράσεων Πολιτικής Προστασίας για την αντιμετώπιση κινδύνων λόγω δασικών πυρκαγιών», ορίζεται ότι «οι δασικές πυρκαγιές είναι ένα φαινόμενο που εντάσσεται στις φυσικές καταστροφές, σύμφωνα με το Γενικό Σχέδιο Πολιτικής Προστασίας με το διακριτικό τίτλο ''Ξενοκράτης''». 

Στην παράγραφο 2.4 του Μέρους Δεύτερου της εγκυκλίου, στις δράσεις πολιτικής προστασίας για την αντιμετώπιση εκτάκτων αναγκών και συνεπειών από δασικές πυρκαγιές, περιλαμβάνονται, μεταξύ άλλων, και τα ακόλουθα:

α) Ο απεγκλωβισμός και η διάσωση από το Πυροσβεστικό Σώμα των πολιτών που βρίσκονται σε επαφή ή εντός φλεγόμενου χώρου.

β) Η υλοποίηση του μέτρου της οργανωμένης απομάκρυνσης πολιτών, ως μέσο προληπτικής προστασίας τους, δρομολογείται εγκαίρως (ενώ η η καταστροφή βρίσκεται σε εξέλιξη) και κάτω από ορισμένες προϋποθέσεις και περιορισμούς, η εκτίμηση των οποίων γίνεται μόνον σε τοπικό επίπεδο. Η δράση γίνεται με ευθύνη των αρμοδίων οργάνων Πολιτικής Προστασίας (περιφερειάρχης, δήμαρχος κλπ), σύμφωνα με το άρθρο 108 του Ν. 4249/2014.

γ) Η λήψη μέτρων τροχαίας από την ΕΛ.ΑΣ. για την αποφυγή κυκλοφοριακής συμφόρησης, τόσο στην πληγείσα, όσο και στην ευρύτερη περιοχή.

Επίσης, ο Γενικός Γραμματέας Πολιτικής Προστασίας, μεταξύ άλλων αρμοδιοτήτων του, έχει και τις εξής:

α) Συγκαλεί το Κεντρικό Συντονιστικό Όργανο Πολιτικής Προστασίας (ΚΣΟΠΠ) και

β) Συντονίζει τις δράσεις όλων των εμπλεκομένων δυνάμεων πολιτικής προστασίας, όπως Πυροσβεστικό Σώμα, Ελληνική Αστυνομία, Λιμενικό Σώμα, ΕΚΑΒ, ΕΚΕΠΥ, περιφέρειες, δήμους κλπ.

Ωστόσο, το Πυροσβεστικό Σώμα έχει την ευθύνη για τον επιχειρησιακό σχεδιασμό και την αντιμετώπιση καταστολής των δασικών πυρκαγιών και τη διάσωση κινδυνευόντων από τις δασικές πυρκαγιές και συμμετέχει δια των αρμοδίων οργάνων του στα Συντονιστικά Όργανα Πολιτικής Προστασίας των Περιφερειών (ΣΟΠΠ) και στα Συντονιστικά Τοπικά όργανα των δήμων (ΣΤΟ). Επίσης, ο επικεφαλής αξιωματικός του, που συντονίζει κάθε φορά όλες τις εμπλεκόμενες δυνάμεις για την αντιμετώπιση δασικών πυρκαγιών σε συγκεκριμένη περιοχή, εισηγείται προς τα αρμόδια Αποκεντρωμένα Όργανα Πολιτικής Προστασίας, όπως δήμαρχο και περιφερειάρχη, για τη λήψη του μέτρου της οργανωμένης προληπτικής απομάκρυνσης των πολιτών (εκκένωση).

Σύμφωνα με το άρθρο 108 του Ν. 4249/2014, η διαχείριση γενικά, και πιο συγκεκριμένα η υλοποίηση της οργανωμένης απομάκρυνσης πολιτών λόγω δασικών πυρκαγιών, ενεργείται, σύμφωνα με την ίδια εγκύκλιο της ΓΓΠΠ, καθώς και την με αρ. πρωτ. 29430/6-05-2015 εγκύκλιο, ως εξής:

• Η λήψη της απόφασης για την οργανωμένη προληπτική απομάκρυνση πολιτών λόγω δασικών πυρκαγιών αποτελεί ευθύνη των κατά τόπους δημάρχων, κατόπιν εισήγησης του επικεφαλής αξιωματικού του Πυροσβεστικού Σώματος που συντονίζει τις πυροσβεστικές δυνάμεις, καθώς και τις εμπλεκόμενες δυνάμεις και μέσα πολιτικής προστασίας.
• Όταν η εξελισσόμενη ή επικείμενη καταστροφή μπορεί να επηρεάσει πάνω από έναν δήμο, όπως στη συγκεκριμένη πυρκαγιά τους δύο δήμους Ραφήνας-Πικερμίου και Μαραθώνα, η απόφαση εκκένωσης είναι ευθύνη του περιφερειάρχη ή του εξουσιοδοτημένου από αυτόν αντιπεριφερειάρχη.
• Τέλος, στις περιπτώσεις του άρθρου 2, παράγραφος 3, σε συνδυασμό με αυτές του άρθρου 8, παράγραφος 1, περιπτώσεις β, γ και δ του Ν. 3013/2002, την απόφαση λαμβάνει ο Γενικός Γραμματέας Πολιτικής Προστασίας και εκτελείται από τον αρμόδιο περιφερειάρχη, κατόπιν εισήγησης της φυσικής ηγεσίας του Σώματος (ΕΛ.ΑΣ., ΠΣ) που έχει την αρμοδιότητα διενέργειας της προανάκρισης για τη συγκεκριμένη πυρκαγιά (προανακριτική αρχή), όπως στη συγκεκριμένη πυρκαγιά είχε το Πυροσβεστικό Σώμα.

Σύμφωνα με το ισχύον νομοθετικό πλαίσιο, που επικαλείται ο κ. Γκουρμπάτσης, η δράση της οργανωμένης προληπτικής απομάκρυνσης πολιτών (εκκένωση) έχει χαρακτήρα μη υποχρεωτικό. Ωστόσο, το αρμόδιο για τη λήψη απόφασης όργανο οφείλει να ενημερώσει τους πολίτες, τουλάχιστον για τον επερχόμενο κίνδυνο και τις συνέπειες για τη ζωή, την υγεία και σωματική  ακεραιότητά τους και τις περιουσίες τους.

Εξάλλου, στις δράσεις της περιφέρειας για την αντιμετώπιση κινδύνων λόγω δασικών πυρκαγιών, μετά την εκδήλωσή τους, περιλαμβάνονται μεταξύ άλλων:

• Η λήψη απόφασης για την οργανωμένη-προληπτική απομάκρυνση κατοίκων, όταν η καταστροφή έχει επηρεάσει πάνω από έναν δήμο (άρθρο 108 του Ν. 4249/2014), κατόπιν σχετικής εισήγησης από τον εκάστοτε επικεφαλής αξιωματικό του Πυροσβεστικού Σώματος, ο οποίος ενεργεί σε τοπικό επίπεδο, ως συντονιστής του πυροσβεστικού έργου (καταστολής της πυρκαγιάς) και
• H σύγκληση του Συντονιστικού Οργάνου Πολιτικής Προστασίας (ΣΟΠΠ).

Ωστόσο, σύμφωνα με το άρθρο 2 του Ν. 3013/2002, η κατάσταση κινητοποίησης πολιτικής προστασίας διακρίνεται σε:

• Κατάσταση Ετοιμότητας Πολιτικής Προστασίας λόγω τεκμηριωμένου κινδύνου και
• Κατάσταση Έκτακτης Ανάγκης Πολιτικής Προστασίας, στην οποία περιλαμβάνεται η κατάσταση που σχετίζεται με συγκεκριμένη καταστροφή για την αντιμετώπιση της οποίας απαιτείται:

-Ειδικός συντονισμός από τη ΓΓΠΠ του δυναμικού και των μέσων, που αναλαμβάνουν δράση σε κεντρικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο και

-Κινητοποίηση δυναμικού και μέσων επιπλέον του διατιθέμενου από κανονικές συνθήκες, όπως στη συγκεκριμένη πυρκαγιά.

Παράλληλα, στις διατάξεις του άρθρου 2, παράγραφος 2 του Ν. 3013/2002, προβλέπεται η διάκριση των καταστροφών, σε γενικές, περιφερειακές και τοπικές. Πιο συγκεκριμένα, ως περιφερειακή καταστροφή μεγάλης έντασης νοείται αυτή για την αντιμετώπιση της οποίας απαιτείται η διάθεση δυνάμεων και μέσων πολιτικής προστασίας και από άλλες περιφέρειες ή κεντρικές Υπηρεσίες ή φορείς του Κράτους. Η συγκεκριμένη πυρκαγιά είχε τα χαρακτηριστικά αυτά και θεωρείται κατά τον συγκεκριμένο νόμο ως περιφερειακή καταστροφή μεγάλης έντασης και ως εκ τούτου υπήρχε -σύμφωνα με τον κ. Γκουρμπάτση- ευθύνη διαχείρισής της από τη ΓΓΠΠ.

Τέλος, στις περιπτώσεις μεγάλου αριθμού απωλειών, όπως στη συγκεκριμένη πυρκαγιά, στην ίδια εγκύκλιο της ΓΓΠΠ προβλέπεται η ενεργοποίηση του Ειδικού Σχεδίου Διαχείρισης Ανθρωπίνων Απωλειών, η οποία μάλιστα γίνεται από τον Γενικό Γραμματέα Πολιτικής Προστασίας...