Οι καύσωνες είναι κάτι που πλέον αποτελεί συχνό φαινόμενο, λόγω της κλιματικής αλλαγής. Αντίστοιχη άνοδο της θερμοκρασίας έχουμε και στη θάλασσα.
Επιστήμονες και από την Ελλάδα επισημαίνουν πως οι θαλάσσιοι καύσωνες ευθύνονται για τα περιστατικά μαζικής θνησιμότητας σε θαλάσσιους οργανισμούς και, μάλιστα, τείνουν να γίνουν η νέα πραγματικότητα στη Μεσόγειο Θάλασσα.
Πρόκειται για το βασικό συμπέρασμα μιας νέας έρευνας που δείχνει ότι για πέντε συναπτά έτη (2015–2019), οι θαλάσσιοι καύσωνες και τα περιστατικά μαζικής θνησιμότητας θαλάσσιων οργανισμών έχουν επηρεάσει πολλά θαλάσσια είδη και οικοτόπους σε όλες τις περιοχές της Μεσογείου.
Μέσω μιας διεπιστημονικής συνεργασίας, στην οποία συμμετείχαν περισσότερες από 30 ερευνητικές ομάδες από 11 χώρες της Μεσογείου, οι επιστήμονες κατάφεραν να διερευνήσουν για πρώτη φορά, τις αιτίες και τις επιπτώσεις των περιστατικών μαζικής θνησιμότητας θαλάσσιων οργανισμών σε Μεσογειακό επίπεδο.
Η κλιματική αλλαγή σκοτώνει!
Οι επιστήμονες επισημαίνουν ότι τα τελευταία χρόνια η κλιματική αλλαγή οδηγεί σε αύξηση της συχνότητας, της έντασης, αλλά και της έκτασης των θαλάσσιων καυσώνων, καθώς και των περιστατικών μαζικής θνησιμότητας θαλάσσιων οργανισμών.
Κατά τα έτη 2015–2019 επικράτησαν ακραίες θερμοκρασιακές συνθήκες σε ολόκληρη τη Μεσόγειο, προκαλώντας τη μαζική θνησιμότητα τουλάχιστον 50 θαλάσσιων ειδών σε βάθη από την επιφάνεια έως και τα 45 μέτρα.
Τα αποτελέσματα της έρευνας αναδεικνύουν για πρώτη φορά τη θετική συσχέτιση ανάμεσα στους θαλάσσιους καύσωνες και την εμφάνιση περιστατικών μαζικής θνησιμότητας θαλάσσιων οργανισμών εξαιτίας της εκτεταμένης έκθεσης τους σε ακραίες τιμές θερμοκρασίας.
Οι επιστήμονες προειδοποιούν ότι οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στο θαλάσσιο περιβάλλον επιταχύνονται ολοένα και περισσότερο αποτελώντας πρωτοφανή απειλή για την υγεία και την καλή λειτουργία των θαλάσσιων οικοσυστημάτων.
Από την Ελλάδα, στην έρευνα συμμετείχαν ο Στέλιος Κατσανεβάκης (καθηγητής – Τμήμα Ωκεανογραφίας και Θαλασσίων Βιοεπιστημών – Πανεπιστήμιο Αιγαίου), ο Βασίλης Γεροβασιλείου (επίκουρος καθηγητής – Τμήμα Περιβάλλοντος – Ιόνιο Πανεπιστήμιο), και η Μαρία Σίνη (μεταδιδακτορική ερευνήτρια – Τμήμα Ωκεανογραφίας και Θαλασσίων Βιοεπιστημών – Πανεπιστήμιο Αιγαίου).
Σύμφωνα με τη σχετική εργασία που δημοσιεύτηκε πρόσφατα στο διεθνές επιστημονικό περιοδικό υψηλής απήχησης Global Change Biology, τα περιστατικά μαζικής θνησιμότητας έχουν επηρεάσει περισσότερα από 50 θαλάσσια είδη (όπως κοράλλια, σπόγγους και μακροφύκη μεταξύ άλλων) σε όλες τις περιοχές τις Μεσογείου, από τη Θάλασσα του Αλμποράν έως το Αιγαίο Πέλαγος και τις ακτές της Λεβαντίνης.
«Συγκεκριμένα, κατά την περίοδο 2015–2019 καταγράφηκαν πολλαπλά περιστατικά μαζικής θνησιμότητας θαλάσσιων οργανισμών σε βάθη έως και 45 μέτρων, ενώ κατά την ίδια περίοδο οι καταγεγραμμένοι θαλάσσιοι καύσωνες ήταν ιδιαίτερα ισχυροί, επηρέασαν περισσότερο από το 90% της θαλάσσιας επιφάνειας της Μεσογείου, ενώ σε πολλές περιοχές η θερμοκρασία του νερού ξεπέρασε τους 26ºC» σημειώνει ο Στέλιος Κατσανεβάκης, καθηγητής του Τμήματος Ωκεανογραφίας και Θαλασσίων Βιοεπιστημών του Πανεπιστημίου Αιγαίου, ο οποίος συμμετείχε στην έρευνα.
Υπό εξαφάνιση ποσειδωνία, κοράλλια και θαλάσσια λιβάδια
Σύμφωνα με τη νέα έρευνα, πολλά από τα είδη που επηρεάστηκαν από τις ακραίες θερμοκρασίες παίζουν σημαντικό ρόλο στην καλή λειτουργία των θαλάσσιων οικοσυστημάτων, όπως η Ποσειδωνία (Posidonia oceanica) που σχηματίζει εκτεταμένα θαλάσσια λιβάδια και τα μαλακά κοράλλια (γνωστά και ως γοργονίες) που σχηματίζουν θαλάσσια δάση σε κοραλλιγενείς βυθούς ή τραγάνες.
«Δυστυχώς, τα αποτελέσματα δείχνουν ότι στη Μεσόγειο Θάλασσα οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής επιταχύνονται ολοένα και περισσότερο αποτελώντας πρωτοφανή απειλή για την υγεία και την καλή λειτουργία των θαλάσσιων οικοσυστημάτων» δηλώνει ο κ Κατσανεβάκης.
Εξαίρεση ή νέα πραγματικότητα;
Η κλιματική κρίση επηρεάζει σημαντικά τα θαλάσσια οικοσυστήματα σε παγκόσμια κλίμακα και η Μεσόγειος δεν αποτελεί εξαίρεση. Συγκεκριμένα, οι θαλάσσιοι καύσωνες ολοένα και αυξάνονται σε συχνότητα, ένταση και έκταση, και το ίδιο συμβαίνει με τα περιστατικά μαζικής θνησιμότητας σε όλα τα παράκτια οικοσυστήματα της Μεσογείου.
«Στο πλαίσιο αυτό, είναι σημαντικό να κατανοήσουμε τον τρόπο με τον οποίο διαφορετικά είδη ανταποκρίνονται στα διαφορετικά επίπεδα έκθεσης σε υψηλές θερμοκρασίες. Ωστόσο, αυτό είναι ιδιαίτερα δύσκολο εξαιτίας του διαφορετικού τρόπου απόκρισης των θαλάσσιων ειδών όταν εκτίθενται σε ακραίες συνθήκες, σε διαφορετικές χωρικές και χρονικές κλίμακες» αναφέρει ο Βασίλης Γεροβασιλείου, επικ. καθηγητής του Τμήματος Περιβάλλοντος του Ιονίου Πανεπιστημίου, και συνεχίζει λέγοντας ότι «Η συγκεκριμένη μελέτη, μέσω της ευρείας χωρικής και χρονικής της κάλυψης, κατάφερε να δείξει ότι υπάρχει σημαντική συσχέτιση μεταξύ της διάρκειας των θαλάσσιων καυσώνων και των περιστατικών μαζικής θνησιμότητας διαφορετικών θαλάσσιων ειδών».
«Τα περιστατικά μαζικής θνησιμότητας στη Μεσόγειο αποτελούν ένα φαινόμενο αντίστοιχο με αυτό της λεύκανσης των κοραλλιών που έχει καταγραφεί επανειλημμένα και έχει καταστρέψει μεγάλες εκτάσεις του Μεγάλου Κοραλλιογενούς Φράγματος (Great Barrier Reef) της Αυστραλίας. Συνεπώς τα φαινόμενα αυτά, δυστυχώς, δεν αφορούν σε περιστασιακές εξαιρέσεις, αλλά αποτελούν ήδη μέρος μιας νέας πραγματικότητας στο πλαίσιο της κλιματικής αλλαγής», υπογραμμίζει η μεταδιδακτορική ερευνήτρια του Τμήματος Ωκεανογραφίας και Θαλασσίων Βιοεπιστημών του Πανεπιστήμιο Αιγαίου κ. Μαρία Σίνη.
Για όλους τους παραπάνω λόγους, οι επιστήμονες τονίζουν την ανάγκη προώθησης και ενδυνάμωσης συντονισμένων συνεργασιών και δράσεων σε τοπικό, εθνικό και διεθνές επίπεδο, που θα οδηγήσουν στη λήψη πιο αποτελεσματικών διαχειριστικών αποφάσεων για την αντιμετώπιση της εν εξελίξει κλιματικής κρίσης.
Την έρευνα συντόνισε ο ερευνητής Joaquim Garrabou από το Ινστιτούτο Θαλάσσιων Επιστημών (ICM) του Εθνικού Συμβουλίου Έρευνας της Ισπανίας (CSIC) με έδρα τη Βαρκελώνη.
Κεντρική φωτογραφία: Φαινόμενα θνησιμότητας που σχετίζονται με την παγκόσμια κλιματική αλλαγή επηρεάζουν ολοένα και συχνότερα τους σπόγγους. Στη φωτογραφία διακρίνεται πρόσφατα νεκρωμένο άτομο του σπόγγου Agelas oroides που έχει χάσει το μεγαλύτερο μέρος του ζωντανού ιστού και είναι ορατός μόνο ο σκελετός του (φωτογραφία: Βασίλης Γεροβασιλείου).
