Ο κυνηγός των κλεμμένων θησαυρών και το «ελληνικό» ρολόι των 2 εκατ.

Είναι φειδωλός με τα στοιχεία που μοιράζεται. Ακολουθεί, όπως εξηγεί, κανόνες εχεμύθειας και διακριτικότητας. Περιγράφει ότι στις αρχές του 2019 πέντε άγνωστοι διαρρήκτες κατόρθωσαν να τρυπώσουν σε μια τριώροφη μεζονέτα στη Θεσσαλονίκη. Κατέβηκαν στο υπόγειο, παραβίασαν μια πόρτα ασφαλείας και ανακάλυψαν μέσα σε χρηματοκιβώτιο ένα σπάνιο συλλεκτικό ρολόι της ελβετικής εταιρείας Richard Mille. Ο Κρίστοφερ Μαρινέλο, Αμερικανός δικηγόρος με ειδίκευση στην ανάκτηση κλεμμένων έργων τέχνης και πινάκων που είχαν λεηλατηθεί από τους ναζί, θα αναλάμβανε να το εντοπίσει στα πέρατα του κόσμου.

Τον έχουν αποκαλέσει «Σέρλοκ Χολμς των εγκλημάτων στον χώρο της τέχνης», αλλά και «ντετέκτιβ των κλεμμένων ρολογιών». Αφιερώματα για τη δουλειά του έχουν δημοσιευτεί στις εφημερίδες New York Times, Guardian και στο περιοδικό GQ. Το 2015 εκπροσώπησε επιτυχώς τους κληρονόμους του Εβραίου εμπόρου τέχνης Πολ Ρόζενμπεργκ στην προσπάθειά τους να τους επιστραφεί ο πίνακας «Καθισμένη γυναίκα» του Ανρί Ματίς, ο οποίος είχε κλαπεί από τους ναζί τα χρόνια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Το 2012 ο πίνακας ήταν ένα από τα περίπου 1.500 πολύτιμα έργα τέχνης που κατάσχεσαν οι γερμανικές αρχές στο σπίτι του συλλέκτη Κορνέλιους Γκούρλιτ.

Για περίπου δύο δεκαετίες ο Μαρινέλο ειδικευόταν ως δικηγόρος στην επίλυση διαφορών στον χώρο της τέχνης, προτού ασχοληθεί επαγγελματικά με τις αναζητήσεις κλοπιμαίων. Το 2013 ίδρυσε την εταιρεία Art Recovery International και υποστηρίζει ότι μέχρι σήμερα έχει καταφέρει να ανακτήσει έργα τέχνης των οποίων η αξία ξεπερνάει τα 500 εκατ. δολάρια, εκπροσωπώντας ανά περίπτωση μουσεία, συλλέκτες, εμπόρους, καλλιτέχνες, κυβερνήσεις και ασφαλιστικές εταιρείες.

Πλέον, όμως, όλο και πιο συχνά απευθύνονται σε αυτόν για να βρει και κλεμμένα ρολόγια μεγάλης αξίας. Πριν από λίγα χρόνια κατάφερε να επιστραφεί ένα Richard Mille RM030 Carbon Argentina, αξίας 145.000 δολαρίων. Πρόκειται για μοντέλο περιορισμένης έκδοσης, ένα από τα 30 που είχαν κατασκευαστεί και κυκλοφορήσει διεθνώς. Σύμφωνα με διεθνή δημοσιεύματα, είχε κλαπεί στο Λονδίνο το 2017 και φέρεται να κατέληξε στο Χονγκ Κονγκ και μετά στο Ντουμπάι. Τον Ιανουάριο του 2020 εστάλη για συντήρηση στην τοπική αντιπροσωπεία και τότε σήμανε συναγερμός, καθώς ταυτίστηκε με το κλεμμένο αντικείμενο που είχε καταχωρισθεί σε διεθνείς βάσεις δεδομένων. Η ασφαλιστική εταιρεία ανέθεσε στον Μαρινέλο την ανάκτησή του.

«Είναι πιο εύκολο να βρεθεί ένα σπάνιο ρολόι παρά ένας πίνακας του Πικάσο. Το ρολόι έχει έναν σειριακό αριθμό που είναι μοναδικός στον κόσμο. Για έναν πίνακα πρέπει να αποδειχθεί ότι είναι αυθεντικός, να διαπιστωθεί η προέλευσή του, καθώς και το εάν αγοράστηκε με καλή πίστη», λέει ο Μαρινέλο σε τηλεφωνική επικοινωνία του με την «Καθημερινή» από το Λονδίνο.

Οπως αναφέρει ο ίδιος, περίπου πριν από δύο χρόνια ο δικηγόρος του θύματος της διάρρηξης στη Θεσσαλονίκη ζήτησε τη βοήθειά του. Εχοντας συνεργάτες σε διάφορες χώρες τους οποίους συχνά συμβουλεύεται, ο Μαρινέλο μπορεί να ερευνά ανά τον κόσμο παρόμοιες υποθέσεις. Το δίκτυο που έχει αναπτύξει περιλαμβάνει, όπως εξηγεί στην «Κ», δικηγόρους στη Γερμανία, ιστορικό τέχνης και δικηγόρο στο Παρίσι και στη Νέα Υόρκη, αλλά και ιδιωτικούς ερευνητές που τον βοηθούν, ακόμη και στο μακρινό Χονγκ Κονγκ. Από εκεί φέρεται να προέκυψε ένα ενδιαφέρον στοιχείο για την υπόθεση της Θεσσαλονίκης.

Το 2021 ο Μαρινέλο λέει ότι ενημερώθηκε για ένα προφίλ στο Instagram στο οποίο αναρτώνται φωτογραφίες ακριβών ρολογιών, συχνά με την υποσημείωση ότι βρίσκονται στο Χονγκ Κονγκ. Η «Κ» είδε το συγκεκριμένο προφίλ. Οι περισσότερες εικόνες δεν συνοδεύονται από πολλά στοιχεία που να μαρτυρούν εάν τα ρολόγια τίθενται προς πώληση. Σε ορισμένες, όμως, γίνεται αναφορά και στην τιμή. «RM055 2017date $165K USD@HONGKONG», γράφει ενδεικτικά μία από τις αναρτήσεις. Σποραδικά κάποιοι χρήστες του μέσου κοινωνικής δικτύωσης αναρτούν κάποιο σχόλιο κάτω από τις φωτογραφίες ρωτώντας εάν ένα ρολόι είναι ακόμη διαθέσιμο, ή πόσο κοστίζει, χωρίς όμως να λαμβάνουν συνήθως κάποια απάντηση δημοσίως, εκτός από ελάχιστες περιπτώσεις. Οι οποιεσδήποτε συνεννοήσεις ενδέχεται να γίνονται με ιδιωτικά μηνύματα. Η «Κ» δεν είναι σε θέση να διευκρινίσει εάν οι περίπου 200 φωτογραφίες στο προφίλ αντιστοιχούν σε γνήσια ρολόγια ή σε ρεπλίκες και εάν όντως βρίσκονται στην κατοχή του πιθανού κλεπταποδόχου ή πρόκειται για μια προσπάθεια διαδικτυακής απάτης.

Κατά τον Μαρινέλο, υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις ότι το Richard Mille που είχε κλαπεί από την Ελλάδα μπορεί να κατέληξε στο Χονγκ Κονγκ. Ο δικηγόρος προσποιήθηκε τον συλλέκτη για να αποσπάσει πληροφορίες και έστειλε ένα προσωπικό μήνυμα στον διαχειριστή του λογαριασμού στο Instagram. «Ποστάρεις τα ρολόγια για πλάκα ή όντως τα πουλάς;» τον ρώτησε. Του είπε ότι ενδιαφέρεται για ένα σπάνιο ρολόι Richard Mille RM56-01. Ρώτησε ακόμη για την κατάστασή του, καθώς και για το εάν υπάρχει το κουτί του και άλλα συνοδευτικά έγγραφα γνησιότητας. «Σε παρακαλώ πες μου εάν αυτό το ρολόι είναι προς πώληση», έγραψε σε ένα από τα μηνύματά του, τα οποία έχουν τεθεί στη διάθεση της «Κ».

Ο επίδοξος πωλητής του απάντησε στέλνοντας δύο φωτογραφίες του ρολογιού. Μία εξ αυτών φαίνεται να ήταν αναρτημένη δημοσίως στο Instagram τουλάχιστον από τον Απρίλιο του 2021, αλλά σήμερα δεν είναι διαθέσιμη. Σε μία από τις εικόνες φοράει το ρολόι στον καρπό του και στην άλλη το κρατάει, ενώ ένα ζευγάρι γυαλιά είναι το μόνο άλλο αντικείμενο που διακρίνεται στο βάθος.

Το 2021 ο Κρίστοφερ Μαρινέλο εντόπισε μέσω Instagram στο Χονγκ Κονγκ έναν πωλητή του μοντέλου που εκλάπη από την Ελλάδα το 2019, ο οποίος του ζήτησε 3,1 εκατ. δολάρια.

Η ταυτοποίηση

Ο Μαρινέλο αναφέρει ότι σε μία από αυτές τις φωτογραφίες ο διαφανής κρύσταλλος ζαφειριού στην κάσα του συγκεκριμένου μοντέλου, του επέτρεψε να διαβάσει έναν μοναδικό αριθμό στο πίσω μέρος του και να ταυτοποιήσει το ρολόι που αναζητούσε. Ο διαχειριστής του λογαριασμού στο Instagram του ζήτησε ως αμοιβή 3,1 εκατ. δολάρια και μάλιστα σε μετρητά. Δεν φάνηκε συνεργάσιμος όταν ο Μαρινέλο του έγραψε ότι θα πρέπει να εξεταστεί το αντικείμενο σε αντιπροσωπεία της Richard Mille, ώστε να εκδοθεί πιστοποιητικό αυθεντικότητας και να γίνει η απαραίτητη συντήρηση. «Το ρολόι είναι μια χαρά. Μπορείς να το ελέγξεις οπουδήποτε, αφού πληρώσεις», του απάντησε ο διαχειριστής του λογαριασμού στο Instagram.

Ο δικηγόρος λέει ότι επικοινώνησε με τις Αρχές του Χονγκ Κονγκ, μοιράστηκε όλα όσα γνώριζε, αλλά τελικά δεν υπήρξε κάποια πρόοδος στην υπόθεση. «Δυστυχώς, δεν μπορούμε να προχωρήσουμε πολύ χωρίς τη συνεργασία των αστυνομικών αρχών», επισημαίνει. Ουδείς γνωρίζει πού μπορεί να βρίσκεται σήμερα το συγκεκριμένο ρολόι, ακόμη και εάν κάποια στιγμή αποδειχθεί από τις αστυνομικές αρχές ότι όντως κάποτε είχε φτάσει μέχρι αυτή τη γωνιά της Ασίας.

«Από τη στιγμή που επιδεικνύει το ρολόι στον καρπό του προφανώς και γνωρίζει ότι πρόκειται για κλεμμένο αντικείμενο. Είναι προκλητικό. Οποιος το έχει δεν μπορεί να το πουλήσει ανοιχτά, σε κάποιον διεθνή οίκο δημοπρασιών όπως ο Sotheby’s ή ο Christie’s. Δεν έχει στην κατοχή του κάποιο πιστοποιητικό γνησιότητας. Μπορεί να το διαθέσει μόνο σε όποιον είναι διατεθειμένος να πληρώσει και δεν θέλει να κάνει πολλές ερωτήσεις», τονίζει ο Μαρινέλο.

Επιχειρώντας να διασταυρώσει στοιχεία από την ελληνική πλευρά, η «Κ» πληροφορήθηκε για μια περίπλοκη υπόθεση κλοπής ενός ακριβού ρολογιού το 2019, με συναφή χαρακτηριστικά, η οποία απασχολεί μέχρι και σήμερα τις αστυνομικές αρχές της Θεσσαλονίκης. Ο φάκελος βρίσκεται στα χέρια του Τμήματος Δίωξης Εκβιαστών. Ενα άτομο φέρεται να είχε επικοινωνήσει με τον κάτοχο ζητώντας αρχικά 100.000 ευρώ και έπειτα 350.000 ευρώ για να του επιστρέψει το ρολόι, λέγοντας ότι γνώριζε πως είχε πουληθεί στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. Τελικά φέρεται να πρόκειται για μικροκακοποιό, ο οποίος εντοπίστηκε και συνελήφθη στην Αθήνα για εκβιασμό.

Σύμφωνα με αστυνομικές πηγές, η αξία που έχει δηλωθεί για το ρολόι είναι 300.000 ευρώ. Ωστόσο, μια σύντομη αναζήτηση στο Διαδίκτυο δείχνει ότι τα ελάχιστα διαθέσιμα κομμάτια του συγκεκριμένου μοντέλου πωλούνται σχεδόν 1,9 εκατ. ευρώ. Η υπόθεση θεωρείται ανεξιχνίαστη, καθώς το ρολόι δεν έχει βρεθεί, ενώ είχε υπάρξει και σχετική αλληλογραφία με την Interpol.

Οποτε καλείται να ασχοληθεί με παρόμοιες υποθέσεις, ο Μαρινέλο λέει ότι συχνά πραγματοποιεί αναζητήσεις σε ειδικές βάσεις δεδομένων του FBI και της Interpol, όπου αναρτώνται αγνοούμενα έργα τέχνης και άλλα κλοπιμαία και εάν χρειαστεί συνεργάζεται και με τις κατά τόπους αστυνομικές αρχές. «Αναπόφευκτα κάποια στιγμή το αντικείμενο θα εμφανιστεί είτε για να πουληθεί είτε για να συντηρηθεί. Και τότε το εντοπίζουμε. Εάν βγει στην επιφάνεια και λάβω τη σχετική πληροφορία, μιλάω με την αστυνομία και τους δίνω την ευκαιρία να ερευνήσουν την υπόθεση και να προχωρήσουν σε συλλήψεις. Σε πολλές περιπτώσεις, όμως, έχει περάσει τόσο πολύς χρόνος, το έργο τέχνης μπορεί να έχει αλλάξει πολλά χέρια και τα ίχνη του εγκληματία να έχουν χαθεί προ πολλού», λέει. Τότε αναλαμβάνει εκείνος δράση.

Πώς πείθεται όμως κάποιος να επιστρέψει στον ίδιο ένα ακριβό αντικείμενο; Ο Μαρινέλο δεν θέλει να μοιραστεί πολλές λεπτομέρειες ή να προδώσει τα μυστικά του, όπως λέει αστειευόμενος. Επισημαίνει, πάντως, ότι ενεργεί εν γνώσει των Αρχών. Τον ρωτάμε εάν σε κάποιες από τις υποθέσεις που έχει χειριστεί έχει πληρώσει λύτρα. Το αρνείται κατηγορηματικά. «Υπάρχουν εκεί έξω άτομα που ισχυρίζονται ότι ανακτούν έργα τέχνης και πληρώνουν λύτρα. Εγώ δεν το κάνω. Είναι παράνομο και ανήθικο και μπορεί να θεωρηθεί ξέπλυμα χρήματος. Τα λύτρα ενθαρρύνουν το έγκλημα», υπογραμμίζει.

Διευκρινίζει, ωστόσο, ότι υπάρχει διαφορά ανάμεσα στην καταβολή λύτρων και στην απονομή ανταμοιβής. «Τα λύτρα δίνονται σε κάποιον που γνωρίζει ότι ζητάει χρήματα για ένα κλοπιμαίο και αυτό είναι παράνομο. Η ανταμοιβή δίνεται σε κάποιον που με βοηθάει να ανακτήσω ένα αντικείμενο, δεν συνδέεται με την κλοπή και παρέχει πληροφορίες που οδηγούν στην επιτυχή έκβαση της υπόθεσης».

Η φύση της δουλειάς του ενέχει κάποιο ρίσκο. Αλλωστε, μπορεί σε κάποια περιστατικά να συνδιαλέγεται με εγκληματίες, ή να τους χαλάσει τη δουλειά. Ο ίδιος αν και δεν θεωρεί ότι μπορεί να είναι στόχος δυσαρεστημένων απατεώνων, λέει ότι δεν δημοσιεύει τις διευθύνσεις των γραφείων του στην Ιταλία και στο Λονδίνο, για να αποφεύγει ανεπιθύμητες επισκέψεις.

Τονίζει ότι η δουλειά του απαιτεί υπομονή. Μπορεί να μεσολαβήσουν πέντε ή και δέκα χρόνια μέχρι να κλείσει μια υπόθεση και να επιστραφεί κάποιο πολύτιμο αντικείμενο στον πραγματικό δικαιούχο. «Ποτέ δεν το βάζω όμως κάτω», επισημαίνει.