Νέοι, καταρτισμένοι, αλλά ... άνεργοι - Τα στοιχεία για την επαγγελματική εκπαίδευση

Επανασχεδιασμό χρειάζεται η επαγγελματική εκπαίδευση στην Ελλάδα. Αυτό καταδεικνύει η αρνητική πρωτιά της χώρας μας στην ετήσια έκθεση του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) «Education at a glance – 2023», που δημοσιοποιήθηκε την Τρίτη.

Ένας στους τρεις Έλληνες ηλικίας 25-29 ετών που είναι απόφοιτος επαγγελματικής εκπαίδευσης, βρίσκεται μέσα στην πρώτη τριετία από την αποφοίτησή του χωρίς εργασία και εκτός προγραμμάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης. Κατατάσσεται δηλαδή από τον ΟΟΣΑ στην κατηγορία των NEETs. Η λέξη προέρχεται από τα αγγλικά: Not in Education, Employment or Training. Ουσιαστικά, οι νέοι αυτοί δεν απολαμβάνουν καμία βασική θεσμική μέριμνα του κοινωνικού κράτους. Τα στοιχεία της έκθεσης του ΟΟΣΑ κρούουν, για μια ακόμη φορά, τον κώδωνα του κινδύνου για την ποιότητα και τον προσανατολισμό της επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης στην Ελλάδα.

Από την πλευρά του πάντως, ο υπουργός Παιδείας Κυριάκος Πιερρακάκης ετοιμάζει ανασχεδιασμό των Επαγγελματικών Λυκείων  και των Ινστιτούτων Επαγγελματικής Κατάρτισης Μάλιστα, το σχετικό νομοσχέδιο θα είναι μεταξύ των πρώτων που θα κατατεθούν προς ψήφιση στη Βουλή.

Ειδικότερα, η Ελλάδα κατατάσσεται πρώτη στη σχετική λίστα, καθώς το 33,3% των νέων ηλικίας 25-29 ετών αποφοίτων επαγγελματικής εκπαίδευσης είναι χωρίς δουλειά και δεν μετέχει σε κάποιο εκπαιδευτικό πρόγραμμα που θα μπορούσε να του ενισχύσει τις επαγγελματικές δεξιότητες. Ακολουθούν η Χιλή με 31,8% και η Κόστα Ρίκα με 29,8%. Το ελληνικό ποσοστό είναι σχεδόν διπλάσιο του μέσου όρου των χωρών του ΟΟΣΑ (στο 17%) και του αντίστοιχου μέσου όρου των χωρών της Ε.Ε. (στο 16%). Στον αντίποδα, το χαμηλότερο ποσοστό έχει η Ολλανδία (5,9%) και ακολουθούν η Δανία (7%) και η Γερμανία (7,5%).

«Προπόνηση» επαγγελματιών κάθε ηλικίας

Η έκθεση του ΟΟΣΑ επισημαίνει μάλιστα ότι στις περισσότερες χώρες-μέλη του σε χειρότερη θέση βρίσκονται οι απόφοιτοι επαγγελματικής από εκείνους της γενικής εκπαίδευσης. Παράλληλα, οι νέοι από χαμηλότερα κοινωνικοοικονομικά στρώματα είναι πιο ευάλωτοι στο ενδεχόμενο να μείνουν εκτός εκπαίδευσης και αγοράς εργασίας και σε αυτούς πρέπει να δοθεί βάρος.

«Αυτά τα δεδομένα για την Ελλάδα είναι εξαιρετικά ανησυχητικά. Από τη μια επιβεβαιώνουν το μεγάλο πρόβλημα της χώρας μας στην ανεργία των νέων, με ένα από τα μεγαλύτερα ποσοστά στην Ευρώπη, καθώς και μια από τις μικρότερες συμμετοχές στην αγορά εργασίας στην Ευρώπη με ποσοστά κάτω του 20% για την ηλικιακή ομάδα 16-24 ετών.

«Παραμένει κυρίαρχο ένα παραγωγικό υπόδειγμα που δεν βασίζεται στην ένταση γνώσης και καινοτομίας, επιμένοντας στη δημιουργία επισφαλών θέσεων εργασίας χαμηλής ποιότητας».

Από την άλλη, καθιστούν σαφές ότι υπάρχει έλλειμμα αποτελεσματικών πολιτικών μετάβασης από την εκπαίδευση και την κατάρτιση στις αγορές εργασίας», ανέφερε στην «Κ» ο Χρήστος Γούλας, γενικός διευθυντής του Ινστιτούτου Εργασίας (ΙΝΕ) και του Κέντρου Ανάπτυξης Εκπαιδευτικής Πολιτικής της Γενικής Συνομοσπονδίας Εργατών Ελλάδας (ΚΑΝΕΠ/ΓΣΕΕ).

Άριστος στις σπουδές σημαίνει επιτυχημένος στην εργασία;

Σύμφωνα με τον ίδιο, «ως αιτίες του φαινομένου μπορούν να αναδειχθούν η έλλειψη δομών και υπηρεσιών διασύνδεσης μεταξύ επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης και αγοράς εργασίας, η αδυναμία ποιοτικής αναβάθμισης των προγραμμάτων απόκτησης επαγγελματικής εμπειρίας, καθώς και του θεσμού της μαθητείας που δεν έχει αναπτυχθεί στον βαθμό που χρειάζεται.

Επιπλέον, πρέπει να φροντίσουμε για την αναβάθμιση της αποτελεσματικότητας των προγραμμάτων σπουδών της επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης, έτσι ώστε οι απόφοιτοί τους να εμφανίζουν βελτιωμένα ποσοστά απασχόλησης. Αλλά επίσης τα ίδια ευρήματα αφήνουν να διαφανεί κάτι ακόμη πιο ανησυχητικό, το οποίο παραπέμπει στις ενδημικές ανεπάρκειες του κυρίαρχου παραγωγικού υποδείγματος.

Οι ελληνικές επιχειρήσεις αδυνατούν να προσφέρουν ποιοτικές θέσεις εργασίας υψηλής επαγγελματικής ειδίκευσης και συνεχίζουν να δραστηριοποιούνται σε επιχειρηματικά πεδία, τα οποία βασίζονται σαφώς σε ανειδίκευτους εργαζομένους.

Το παράδοξο λοιπόν είναι ότι νέοι καταρτισμένοι εργαζόμενοι τίθενται εκτός αγοράς εργασίας στις πιο παραγωγικές ηλικίες, όχι λόγω έλλειψης δεξιοτήτων τους ή απουσία προσόντων, αλλά λόγω της κυριαρχίας ενός παραγωγικού υποδείγματος που δεν βασίζεται στην ένταση γνώσης και καινοτομίας, επιμένοντας στη δημιουργία επισφαλών θέσεων εργασίας χαμηλής ποιότητας».

Η διά βίου κατάρτιση

Η έκθεση, εστιάζοντας στο ζήτημα των δεξιοτήτων των νέων πτυχιούχων και κατά πόσο αυτές ενισχύουν την απασχολησιμότητά τους, τονίζει ότι το «κλειδί» είναι η διά βίου εκπαίδευση και τα προγράμματα κατάρτισης.

Από την πλευρά του, το υπουργείο Παιδείας επανασχεδιάζει την επαγγελματική εκπαίδευση στην Ελλάδα. Όπως έχει δηλώσει σχετικά ο υπουργός Κυριάκος Πιερρακάκης, θα επιδιωχθεί η εντονότερη συσχέτιση των προγραμμάτων σπουδών των Επαγγελματικών Λυκείων με την αγορά και κύριο στόχο να είναι πιο κοντά στις ανάγκες των τοπικών επιχειρήσεων.

Συγκεκριμένα, στόχος του υπουργείου είναι, σε συνεργασία με τους κοινωνικούς εταίρους, η επαγγελματική εκπαίδευση να προσανατολιστεί σε κλάδους στους οποίους υπάρχει ζήτηση και όχι προσφορά.

Παράλληλα, θα ενισχυθεί το δίκτυο ανάμεσα σε ΙΕΚ, Επαγγελματικά Λύκεια και Εργαστήρια και ταυτόχρονα θα γίνει rebranding των ΙΕΚ, με στόχο, σύμφωνα με τον υπουργό, «να καταστήσουμε την προοπτική της επαγγελματικής εκπαίδευσης ακόμη πιο θελκτική».