Μελέτη ΚΕΦΙΜ για τη φιλελεύθερη δημοκρατία σε Ελλάδα και Ευρώπη

Την εξέλιξη των ατομικών ελευθεριών και της ποιότητας των θεσμών της φιλελεύθερης δημοκρατίας στην Ελλάδα και την ΕΕ καταγράφει το νέο κείμενο πολιτικής που δημοσιεύει σήμερα το Κέντρο Φιλελεύθερων Μελετών και εξετάζει συνθετικά τους παρακάτω δείκτες:

• Τον Δείκτη Ατομικής Ελευθερίας του Cato Institute και του Fraser Institute (με έτος αναφοράς όπου υπάρχουν τα πλήρη διαθέσιμα δεδομένα το 2022)
• Τον Δείκτη Φιλελεύθερης Δημοκρατίας του V-Dem του Πανεπιστημίου του Gothenburg (δεδομένα του 2024)
• Τον Δείκτη Δημοκρατίας του Economist Intelligence Unit (δεδομένα του 2024).

Σύμφωνα με την ανάλυση των σχετικών δεικτών, η Ελλάδα στον Δείκτη Ατομικής Ελευθερίας του Cato Institute (ΗΠΑ) και του Fraser Institute (Καναδάς) για το πιο πρόσφατο έτος όπου υπάρχουν πλήρη διαθέσιμα δεδομένα (2022) σημειώνει σταθερά χαμηλή επίδοση στο πεδίο της νομοκρατίας και σημαντική αρνητική μεταβολή τα τελευταία χρόνια στο πεδίο της ελευθερίας της έκφρασης και της πληροφόρησης. Οι καλύτερες επιδόσεις εντοπίζονται στα πεδία της ελευθερίας μετακίνησης και της ασφάλειας και προστασίας.  

Αντίστοιχα, η ανάλυση των θεσμών της Φιλελεύθερης Δημοκρατίας στην Ελλάδα με έτος αναφοράς το 2024 καταδεικνύει μείωση των βαθμολογιών της χώρας μας στους σχετικούς Δείκτες που εξετάζουν την αποτελεσματικότητα των ελεγκτικών μηχανισμών, δηλαδή του δικαστικού και του κοινοβουλευτικού ελέγχου προς την εκάστοτε κυβέρνηση. Τα θεσμικά αντίβαρα μεταξύ των εξουσιών δεν φαίνεται να λειτουργούν αποτελεσματικά, με μία έντονη πτωτική τάση από την αρχή της κρίσης. Οι καλύτερες επιδόσεις εντοπίζονται στα πεδία διεξαγωγής ελεύθερων και πλουραλιστικών εκλογών.  

Τα βασικά πορίσματα της μελέτης:

Η ανάλυση του Δείκτη Ατομικής Ελευθερίας του Cato Institute και του Fraser Institute για το πιο πρόσφατο έτος όπου υπάρχουν πλήρη διαθέσιμα δεδομένα (2022) εντοπίζει σταθερά χαμηλή επίδοση για την Ελλάδα στο πεδίο της νομοκρατίας και σημαντική αρνητική μεταβολή στο πεδίο της ελευθερίας της έκφρασης και της πληροφόρησης. Οι καλύτερες επιδόσεις εντοπίζονται στα πεδία της ελευθερίας μετακίνησης και της ασφάλειας και προστασίας.  

Στον Δείκτη Φιλελεύθερης Δημοκρατίας (V-Dem, Πανεπιστήμιο του Gothenburg) για το 2024 η Ελλάδα βρίσκεται στη 49η θέση στον κόσμο ανάμεσα σε 179 χώρες, ενώ από το 2022 η Ελλάδα δεν κατατάσσεται στην κατηγορία των φιλελεύθερων δημοκρατιών, αλλά σε εκείνη των εκλογικών δημοκρατιών, δηλαδή των δημοκρατιών με ανίσχυρο φιλελεύθερο ελεγκτικό πυλώνα. Η ανάλυση του Δείκτη Φιλελεύθερης Δημοκρατίας καταγράφει μια σταθερή, μακροχρόνια και επιδεινούμενη πτωτική τάση στη βαθμολογία των δεικτών που αφορούν τον δικαστικό και κοινοβουλευτικό έλεγχο επί των εκάστοτε κυβερνήσεων. Οι καλύτερες επιδόσεις εντοπίζονται στα πεδία διεξαγωγής ελεύθερων και πλουραλιστικών εκλογών, με μικρές διακυμάνσεις.  

Στον Δείκτη Δημοκρατίας (Economist Intelligence Unit) για το 2024, η Ελλάδα καταλαμβάνει την 25η θέση ανάμεσα στα 167 χώρες. Σύμφωνα με την ταξινόμηση του Δείκτη, η Ελλάδα κατατάσσεται στις πλήρεις δημοκρατίες, ωστόσο βρίσκεται στην τελευταία θέση της σχετικής κατηγορίας. Η βαθμολογία της Ελλάδας παραμένει σταθερή με οριακή μείωση κατά 0,07 μονάδες στα 10, όμως συγκριτικά με τις υπόλοιπες εξεταζόμενες χώρες η Ελλάδα χάνει 5 θέσεις σε σχέση με το προηγούμενο έτος. Ο επιμέρους Δείκτης Λειτουργίας της Κυβέρνησης, ο οποίος αφορά τον φιλελεύθερο ελεγκτικό πυλώνα των θεσμικών αντιβάρων, σημείωσε σημαντική πτώση με την έναρξη της κρίσης και επανήλθε σε υψηλότερα επίπεδα το 2022, για να καταγράψει μία εκ νέου μικρή πτώση το 2024. Ο επιμέρους Δείκτης Ελεύθερων και Δίκαιων Εκλογών βρίσκεται σε υψηλά επίπεδα, υψηλότερα μάλιστα από τον αντίστοιχο μέσο όρο των κρατών της ΕΕ για τα έτη 2023 και 2024.  

Παρά τις διαφορές στις μεθοδολογίες και τα αποτελέσματά τους, και οι δύο δείκτες που μετρούν την ποιότητα των θεσμών εντοπίζουν μεγαλύτερες αδυναμίες στον φιλελεύθερο ελεγκτικό πυλώνα της Ελληνικής Δημοκρατίας, ο οποίος σχετίζεται με την καλή λειτουργία των θεσμικών αντιβάρων ανάμεσα στις επιμέρους λειτουργίες του κράτους (εκτελεστική-νομοθετική-δικαστική). 

Ο Γενικός Διευθυντής του ΚΕΦΙΜ Νίκος Ρώμπαπας έκανε την ακόλουθη δήλωση: «Η φιλελεύθερη δημοκρατία δέχεται σήμερα ασφυκτικές πιέσεις παγκοσμίως. Το μήνυμα είναι ξεκάθαρο και, όπως δείχνει η μελέτη του ΚΕΦΙΜ, πιεστικό για την Ελλάδα: Αν δεν δράσουμε άμεσα, θωρακίζοντας αποτελεσματικότερα τις ατομικές ελευθερίες και τη λειτουργία των θεσμών, τότε η επιρροή όσων αμφισβητούν ανοιχτά τα κεκτημένα της φιλελεύθερης δημοκρατίας θα συνεχίζει να ενισχύεται επικίνδυνα στη χώρα μας».

Διαβάστε τη μελέτη ΕΔΩ.