Η RAF τιμά τον Έλληνα αεροπόρο της «Μεγάλης Απόδρασης» Σωτήρη Σκάντζικα

Σ’ ένα κλίμα συγκίνησης η Βρετανική Αεροπορία (RAF) τίμησε στο πρώην στρατόπεδο αιχμαλώτων του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, Στάλαγκ-Λουφτ ΙΙΙ, στη δυτική Πολωνία, τη μνήμη πενήντα συμμάχων αεροπόρων, που εκτελέστηκαν από τους Ναζί τον Μάρτιο του 1944, στην προσπάθειά τους ν’ αποδράσουν, ανάμεσα στους οποίους ήταν και ο Έλληνας υποσμηναγός της Πολεμικής Αεροπορίας Σωτήρης Σκάντζικας.

Κάτω από έναν συννεφιασμένο ουρανό, άνδρες και γυναίκες της Βασιλικής Αεροπορίας κρατώντας στα χέρια τις φωτογραφίες των πενήντα δολοφονημένων αεροπόρων παρέλασαν στον κεντρικό δρόμο του στρατοπέδου, που αποτελεί σήμερα χώρο ιστορικής μνήμης για τους εκτελεσμένους.

Όπως αναφέρει στο Αθηναϊκό-Μακεδονικό Πρακτορείο ο Στιβ Ντάρλοου, ιστορικός με ειδίκευση στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, και εκπρόσωπος της RAF στην τελετή, «η μεγάλη απόδραση είναι σταθερά χαραγμένη στη μνήμη μας, λόγω της επιτυχίας της (ομώνυμης) ταινίας του 1963, και αξίζει πάντα να θυμόμαστε, και να υπενθυμίζουμε στις νεότερες γενιές, ότι η δραπέτευση από το Στάλαγκ-Λουφτ ΙΙΙ, τον Μάρτιο του 1944 αφορούσε πραγματικούς ανθρώπους, με αληθινές ζωές, ελπίδες, και φιλοδοξίες.

»Οι δραπέτες, μια πολυεθνική ομάδα κρατουμένων, επινόησαν και υλοποίησαν ένα πραγματικά αξιόλογο σχέδιο απόδρασης, τόσο τολμηρό όσο και έξυπνο, και δικαίως γιορτάζουμε το εξαιρετικό θάρρος και την αποφασιστικότητά τους. Όλα αυτά μετριάζονται, ωστόσο, από την απρόβλεπτη και τραγική συνέπεια της απόδρασης, όταν οι Ναζί, ενεργώντας κατά παράβαση των αποδεκτών συμβάσεων του πολέμου, δολοφόνησαν πενήντα από τους συλληφθέντες».

Καταλήγοντας, ο κ. Ντάρλοου τονίζει: «Έχουν περάσει ογδόντα χρόνια από τη Μεγάλη Απόδραση, και θα θυμόμαστε, και θα συνεχίσουμε να θυμόμαστε, όλους τους εμπλεκόμενους. Τιμούμε τη μνήμη αυτών που, στην προσπάθειά τους για ελευθερία, έχασαν τη ζωή τους».

Το ιστορικό

Λίγο μετά τις δέκα το βράδυ της 24ης Μαρτίου 1944, διακόσιοι κρατούμενοι αεροπόροι των Γερμανών θα προσπαθήσουν να αποδράσουν μέσω ενός τούνελ μήκους 102 μέτρων και πλάτους 60 εκατοστών, που έσκαβαν με μαχαίρια και πιρούνια για δεκαπέντε μήνες.

Συνολικά 76 σύμμαχοι αεροπόροι θα συρθούν έως την έξοδο του τούνελ μεταξύ των οποίων και ο Σωτήρης Σκάντζικας. Παρά το γεγονός ότι οι εβδομήντα έξι αεροπόροι αρχικά δραπέτευσαν, μόνον τρεις κατάφεραν να φτάσουν σώοι στη Βρετανία, ένας Ολλανδός και δυο Νορβηγοί. Οι υπόλοιποι συνελήφθησαν. Πενήντα δολοφονήθηκαν εν ψυχρώ από την Γκεστάπο και οι σωροί τους αποτεφρώθηκαν. Ανάμεσά τους ήταν και ο Σωτήρης Σκάντζικας, ο υποσμηναγός της 336 Ελληνικής Μοίρας Διώξεως, που επιχειρούσε από τη Μέση Ανατολή.

Από τις αρχές Απριλίου του 1943 με κάθε προφύλαξη είχαν αρχίσει να σκάβονται τρία τούνελ με καθημερινά αντικείμενα του στρατοπέδου. Χρησιμοποιήθηκαν συνολικά 2.279 μαχαιροπήρουνα και κουτάλια, ακόμα και σανίδες από κρεβάτια είχαν τοποθετηθεί ως υποστυλώματα στις σήραγγες. Με περισσότερα από χίλια πεντακόσια μεταλλικά δοχεία γάλακτος, που έπαιρναν από τον Ερυθρό Σταυρό οι έγκλειστοι είχαν κατασκευάσει αγωγούς εξαερισμού για την παροχή αέρα στα τούνελ.

Για να μην κινούν υποψίες είχαν δώσει στις σήραγγες τα προσωνύμια «Τομ», «Ντικ» και «Χάρι». Στη συνέχεια με σειρά προτεραιότητας είχαν επιλεγεί διακόσιοι άνδρες για να διαφύγουν πρώτοι μέσα από το τούνελ «Χάρι» από τον αρχικό αριθμό εξακοσίων ανδρών που είχαν μυηθεί, αλλά καθώς ο 76ος άνδρας έβγαινε από το λαγούμι και έτρεχε προς το δάσος εντοπίστηκε από γερμανική περίπολο. Οι υπόλοιποι που περίμεναν στο κεντρικό παράπηγμα μόλις αντιλήφθησαν ότι κάτι δεν πάει καλά προσπάθησαν επειγόντως να ξεφορτωθούν οποιαδήποτε αποδεικτικά στοιχεία.

Ο υποσμηναγός της Πολεμικής Αεροπορίας Σωτήρης Σκάντζικας δεν ήταν ο μοναδικός Έλληνας έγκλειστος του Στάλαγκ-Λουφτ ΙΙΙ. Μαζί του βρισκόταν και ο διοικητής της 336 Μοίρας σμηναγός Σπύρος Διαμαντόπουλος, κρατούμενος και αυτός των Γερμανών. Και οι δυο τους είχαν αιχμαλωτιστεί μετά από αεροπορική επιδρομή στην κατεχόμενη Κρήτη σε διαφορετική χρονική στιγμή, αφού τα μονοκινητήρια καταδιωκτικά τους αεροσκάφη χτυπήθηκαν από γερμανικά αντιαεροπορικά. Ο Διαμαντόπουλος παρόλο που βρισκόταν στην ομάδα απόδρασης δεν πρόλαβε να διαφύγει. Επέστρεψε με το τέλος του πολέμου στην Ελλάδα.

Ο Σωτήρης Σκάντζικας μετά την ολοκληρωτική κατάληψη της χώρας από τους Γερμανούς, τον Μάιο του 1941, είχε διαφύγει στη Μέση Ανατολή, μαζί με τους συμμαθητές του της 10ης σειράς της Σχολής Ικάρων, όπου συγκροτήθηκαν δυο ελληνικές Μοίρες Δίωξης και μιας ελαφρού βομβαρδισμού, υπό την εποπτεία της RAF. Θα εκπαιδευτεί ως πιλότος καταδιωκτικών, και θα συμμετέχει σε επιθετικές περιπολίες στη Μεσόγειο, μέχρι που στις 23 Ιουλίου 1943 παίρνοντας μέρος σε αεροπορική επιδρομή στην κατεχόμενη Κρήτη (Επιχείρηση Θέτις) θα καταρριφτεί και αιχμαλωτιστεί.

Ο υποσμηναγός Σωτήρης Σκάντζικας δολοφονήθηκε εν ψυχρώ στις 30 Μαρτίου 1944 σε δασώδη περιοχή κοντά στη πόλη όπου είχε συλληφθεί. Ήταν μόλις 23 ετών. Η λήκυθος με τη στάχτη του βρίσκεται στο στρατιωτικό κοιμητήριο του Πόζναν, στη Πολωνία.

Το 1947 σε δίκη εγκληματιών του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου στο Αμβούργο δεκατέσσερις άνδρες, πρώην μέλη της Γκεστάπο, που είχαν ενεργό ρόλο στην δολοφονία των αεροπόρων, καταδικάστηκαν σε θάνατο δια απαγχονισμού. Ο εκτελεστής του Σωτήρη Σκάντζικα, δεν λογοδότησε ποτέ. Θεωρήθηκε νεκρός στο τέλος του πολέμου.

Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ / Βασίλης Πιας

Στη φωτογραφία διακρίνεται στην πρώτη σειρά, 3ος από αριστερά άνδρας της RAF, που κρατά τη φωτογραφία του Σωτήρη Σκάντζικα. (πηγή φωτογραφίας Steve Darlow)

Σημ. Η φωτογραφία δημοσιεύεται από το Αθηναϊκό-Μακεδονικό Πρακτορείο μετά από γραπτή άδεια του κ. Στιβ Ντάρλοου (Steve Darlow), στον οποίο ανήκουν και τα πνευματικά δικαιώματα της φωτογραφίας.