Αναζητείται φταίχτης για την αποτυχία των Ελλήνων μαθητών στον διαγωνισμό PISA

Από το κακό στο χειρότερο οδεύει το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα. Αυτό τουλάχιστον δείχνουν τα αποτελέσματα των Ελλήνων μαθητών στον τελευταίο διαγωνισμό PISA (Programme for International Student Assessment) που οργάνωσε ο ΟΟΣΑ το 2022. Οι επιδόσεις των Ελλήνων μαθητών είναι οι χειρότερες της τελευταίας δεκαετίας και στις τρεις δεξιότητες που αξιολογεί ο διαγωνισμός – την κατανόηση κειμένου, τα μαθηματικά και τις φυσικές επιστήμες. Πρόκειται για τις δεξιότητες που θεωρείται πως πρέπει να έχουν οι μαθητές ολοκληρώνοντας την υποχρεωτική εκπαίδευση, δηλαδή έως τα 16 τους. Το μόνο ενθαρρυντικό είναι ότι τα αποτελέσματα του διαγωνισμού είναι πτωτικά για σχεδόν όλες τις χώρες, με την υποχώρηση να οφείλεται αναμφίβολα κατά έναν μεγάλο βαθμό στην πανδημία και στην επίδρασή της στο εκπαιδευτικό γίγνεσθαι των χωρών που συμμετείχαν. Από την άλλη, για την Ελλάδα το ιδιαίτερα ανησυχητικό είναι πως στην κατάταξη δεν… σηκώνει κεφάλι, καθώς σταθερά βρίσκεται στην τρίτη και τελευταία ομάδα χωρών, που σημειώνουν χαμηλότερες επιδόσεις από τον μέσο όρο του ΟΟΣΑ σε μαθηματικά, κατανόηση κειμένου και φυσικές επιστήμες, αναφέρει το kathimerini.gr.

Ειδικότερα, ο διαγωνισμός PISA ξεκίνησε το 2000 και οργανώνεται κάθε τρία χρόνια. Ωστόσο, ο τελευταίος διαγωνισμός αντί του 2021 έγινε το 2022 λόγω της πανδημίας. Στην κύρια έρευνα PISA 2022 έλαβαν μέρος περίπου 690.000 μαθητές από 81 χώρες (38 χώρες-μέλη του ΟΟΣΑ και 43 επιπλέον χώρες – ο αριθμός των συμμετοχών κινείται αυξητικά από το 2000) εκπροσωπώντας περίπου 29 εκατομμύρια 15χρονων μαθητών. Η έρευνα PISA 2022 είχε ως κύριο γνωστικό αντικείμενο τα μαθηματικά, ενώ οι φυσικές επιστήμες, η κατανόηση κειμένου και το νέο πεδίο «δημιουργική σκέψη» αποτελούσαν τα δευτερεύοντα αντικείμενα της αξιολόγησης. Την Ελλάδα εκπροσώπησαν στην κύρια έρευνα 6.578 μαθητές γεννημένοι το 2006, από 242 γυμνάσια, γενικά λύκεια και επαγγελματικά λύκεια όλης της χώρας.

Συγκεκριμένα, για την Ελλάδα προκύπτουν τα ακόλουθα:

• Στα μαθηματικά, δεξιότητα στην οποία εστίασε ο διαγωνισμός του 2022, η Ελλάδα συγκέντρωσε 430 μονάδες και κατατάχθηκε στην 44η θέση. Στον διαγωνισμό του 2018 είχε συγκεντρώσει 451 βαθμούς και βρέθηκε στην 43η θέση. Το 2015 η Ελλάδα συγκέντρωσε 454 βαθμούς και κατετάγη επίσης 43η, ενώ το 2012 είχε 453 μονάδες και ήταν 42η.

• Στην κατανόηση κειμένου, δεξιότητα στην οποία εστίασε ο διαγωνισμός του 2018, οι Ελληνες μαθητές το 2022 συγκέντρωσαν 438 μονάδες, το 2018 συγκέντρωσαν 457 μονάδες, ενώ στους διαγωνισμούς του 2015 και του 2012 είχαν συγκεντρώσει 467 και 477 μονάδες αντιστοίχως. Το 2022 η χώρα μας κατετάγη 41η, το 2018 42η, το 2015 41η και το 2012 ήταν στην 39η θέση.

• Στις φυσικές επιστήμες, η Ελλάδα στον διαγωνισμό του 2022 συγκέντρωσε 441 μονάδες και βρέθηκε στην 44η θέση. Σε σχέση με το 2018 η χώρα μας δεν άλλαξε θέση (44η), αλλά η επίδοσή της προ τετραετίας ήταν καλύτερη (συγκέντρωσε 452 βαθμούς). Στον διαγωνισμό του 2015 οι Ελληνες βαθμολογήθηκαν με 455 βαθμούς, οι οποίοι έφεραν τη χώρα μας στην 43η θέση. Το 2012 η χώρα μας συγκέντρωσε 467 μονάδες, επίδοση με την οποία κατετάγη 41η.

Kατά μέσον όρο στον ΟΟΣΑ καταγράφεται πτώση 15 μονάδων στα μαθηματικά και 10 στην κατανόηση κειμένου, κάτι που αποδίδεται κυρίως στις επιπτώσεις της πανδημίας.

Οπως αναφέρει το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής (ΙΕΠ), το οποίο είναι ο αρμόδιος εθνικός οργανισμός για την έρευνα PISA, ως προς τα μαθηματικά, το κύριο αντικείμενο της αξιολόγησης για το PISA 2022, οι μαθητές απάντησαν σε κλειστές ερωτήσεις (πολλαπλής επιλογής ή σωστού – λάθους) και ανοικτές ερωτήσεις σύντομης απάντησης και αιτιολόγησης. Οι ερωτήσεις εστίαζαν στον μαθηματικό εγγραμματισμό, ο οποίος, σύμφωνα με το πλαίσιο του PISA για τα μαθηματικά, συνδέεται με τον μαθηματικό συλλογισμό και την επίλυση προβλήματος. Παράλληλα, εκτός από τις ερωτήσεις που αφορούν το γνωστικό μέρος της έρευνας, οι μαθητές απάντησαν και σε ερωτηματολόγιο σχετικά με το κοινωνικό και δημογραφικό υπόβαθρο του καθενός, τις στάσεις και τις πεποιθήσεις τους για το σχολείο γενικότερα αλλά και ειδικά για τα μαθηματικά, καθώς και σε ερωτηματολόγιο που αφορούσε την εξοικείωσή τους με τις νέες τεχνολογίες.

Ως προς τις επιδόσεις των υπόλοιπων χωρών, η Σιγκαπούρη ξεχωρίζει καθώς πέτυχε σημαντικά υψηλότερες επιδόσεις από όλες τις υπόλοιπες συμμετέχουσες χώρες και στα τρία γνωστικά αντικείμενα. Στα μαθηματικά, έξι ασιατικές χώρες –η Σιγκαπούρη, το Μακάο (Κίνα), η Ταϊπέι (Κίνα), το Χονγκ Κονγκ, η Ιαπωνία και η Κορέα– πέτυχαν τις υψηλότερες επιδόσεις από όλες τις συμμετέχουσες χώρες. Από τις χώρες της Ευρώπης, τις υψηλότερες επιδόσεις πέτυχαν η Εσθονία, η Ελβετία και η Ολλανδία.

Τα αποτελέσματα του PISA 2022 δείχνουν ότι στις περισσότερες χώρες σημειώθηκε σημαντική πτώση στις επιδόσεις σε σχέση με το 2018. Κατά μέσον όρο στον ΟΟΣΑ έχουμε πτώση 15 μονάδων στα μαθηματικά και 10 μονάδων στην κατανόηση κειμένου – πτώση που αποδίδεται κατά κύριο λόγο στις επιπτώσεις της πανδημίας στους μαθητές και στο εκπαιδευτικό έργο. Ωστόσο, για την Ελλάδα η πτώση της βαθμολογίας είναι μεγαλύτερη από τον μέσο όρο των χωρών του ΟΟΣΑ.

Για την ποιοτική αξιολόγηση των στοιχείων του διαγωνισμού, ο PISA έχει ορίσει έξι επίπεδα εγγραμματισμού για τις δεξιότητες που πρέπει να έχουν οι μαθητές στην κατανόηση κειμένου, στα μαθηματικά και στις φυσικές επιστήμες. Το πρώτο επίπεδο είναι το χαμηλότερο και το έκτο το υψηλότερο. Στις χώρες του ΟΟΣΑ, κατά μέσον όρο το 13,7% των μαθητών επιτυγχάνει επιδόσεις που τους κατατάσσουν στα επίπεδα 5 ή 6, τα οποία αποτελούν τα υψηλότερα επίπεδα στις κλίμακες εγγραμματισμού σε κάθε γνωστικό αντικείμενο. Αντιθέτως, κατά μέσον όρο το 16,4% των μαθητών στις χώρες του ΟΟΣΑ κατατάσσεται χαμηλότερα από το επίπεδο 2. Τα αντίστοιχα ποσοστά για την Ελλάδα είναι 3,9% για τους μαθητές οι οποίοι επιτυγχάνουν επιδόσεις που τους κατατάσσουν στα επίπεδα 5 ή 6 και 25,7% για τους μαθητές οι οποίοι κατατάσσονται χαμηλότερα από το επίπεδο 2.

Κοινωνικό περιβάλλον, φύλο

Γενικότερα, σύμφωνα με την επεξεργασία των ευρημάτων που έκανε ο ΟΟΣΑ και δημοσιοποίησε το ΙΕΠ, επιβεβαιώνεται ότι οι μαθητές που προέρχονται από ευνοϊκό κοινωνικό – οικονομικό – πολιτισμικό περιβάλλον πέτυχαν, κατά μέσον όρο, βαθμολογία κατά 93 μονάδες υψηλότερη στα μαθηματικά από εκείνους από μη ευνοϊκό κοινωνικό – οικονομικό – πολιτισμικό περιβάλλον. Πάντως, η διαφορά στις επιδόσεις στα μαθηματικά η οποία οφείλεται στο κοινωνικό – οικονομικό – πολιτισμικό περιβάλλον παραμένει σταθερή στις 51 από τις 68 χώρες/οικονομίες που έχουν έγκυρα δεδομένα για το 2022. Η διαφορά μεγάλωσε σε 12 χώρες/οικονομίες και μειώθηκε σε 5. Στην Ελλάδα η διαφορά υπέρ των μαθητών που προέρχονται από ευνοϊκό κοινωνικό – οικονομικό – πολιτισμικό περιβάλλον είναι 76 μονάδες.

Ταυτόχρονα, τα αγόρια πέτυχαν, κατά μέσον όρο, υψηλότερες επιδόσεις στα μαθηματικά κατά 9 μονάδες από ό,τι τα κορίτσια. Αντιθέτως, η διαφορά υπέρ των κοριτσιών στην κατανόηση κειμένου είναι 24 μονάδες. Η διαφορά στις επιδόσεις στα μαθηματικά η οποία σχετίζεται με το φύλο παρέμεινε σταθερή μεταξύ του 2018 και του 2022 στις περισσότερες χώρες/οικονομίες (στις 57 από τις 72 που έχουν συγκρίσιμα δεδομένα) του ΟΟΣΑ. Αντιθέτως, η διαφορά μεγάλωσε σε 11 χώρες/οικονομίες και μειώθηκε σε τέσσερις. Στην Ελλάδα, η διαφορά μεταξύ κοριτσιών και αγοριών στα μαθηματικά είναι 6 μονάδες, με τα αγόρια να σημειώνουν την υψηλότερη επίδοση.

Γιάννης Πανάρετος: Οι Πανελλαδικές το μεγάλο πρόβλημα για τις κακές επιδόσεις των Ελλήνων μαθητών

Σε ανάλυση των αιτιών που προκάλεσαν τις πολύ κακές επιδόσεις των Ελλήνων μαθητών στον διαγωνισμό PISA 2022, καθώς η χώρα μας βρέθηκε στην 44η θέση ανάμεσα σε 80 χώρες του ΟΟΣΑ που συμμετείχαν, προχώρησε με αναρτήσεις του στο Χ ο πρώην υφυπουργός Παιδείας, Γιάννης Πανάρετος, δείχνοντας ως μεγάλο πρόβλημα τις Πανελλαδικές εξετάσεις.

Ο κ. Πανάρετος, ο οποίος υπενθυμίζει ότι ήταν από τους εμπνευστές του προγράμματος PISA στον ΟΟΣΑ, στην αρχή της δεκαετίας του '90, γράφει ότι «το μεγάλο πρόβλημα είναι οι πανελλήνιες (Κυρίως ο ακριβής προσδιορισμός της εξεταστέας ύλης)».

Σύμφωνα με τον ίδιο «ο κορσές της ύλης οδηγεί στην ακραία απομνημόνευση εις βάρος της κριτικής σκέψης (ουσία του PISA)» συνεχίζοντας ότι «στον βωμό της ισότητας (μικρή και ακραία προσδιορισμένη εξεταστέα ύλη) έχουμε θυσιάσει την δημιουργική σκέψη των νέων».

«Έφθασε η ώρα της ριζικής επανεξέτασης της πρακτικής των πανελληνίων. Πέρασαν 40 περίπου χρόνια με αυτές και στο όνομα του αδιάβλητου θυσιάζουμε την δημιουργική σκέψη γενεών» καταλήγει στην ανάλυσή του ο Γιάννης Πανάρετος.

1/9 Ημουν από τους εμπνευστές του προγράμματος PISA στον ΟΟΣΑ, στην αρχή της δεκαετίας του ´90. (Εκπροσωπούσα την χώρα στην εκπαιδευτική επιτροπή του ΟΟΣΑ). Πίστευα πολύ στις μετρήσιμες αξιολογήσεις στην εκπαίδευση (κ όχι μόνο).

— John Panaretos (@J_Panaretos) December 5, 2023

Το κείμενο της ανάρτησης του Γιάννη Πανάρετου για τους Έλληνες μαθητές και τον διαγωνισμό PISA

Ημουν από τους εμπνευστές του προγράμματος PISA στον ΟΟΣΑ, στην αρχή της δεκαετίας του ´90. (Εκπροσωπούσα την χώρα στην εκπαιδευτική επιτροπή του ΟΟΣΑ). Πίστευα πολύ στις μετρήσιμες αξιολογήσεις στην εκπαίδευση (κ όχι μόνο).

Η χώρα μας διαχρονικά έχει απογοητευτικές επιδόσεις στο πρόγραμμα. Χειροτέρεψε όμως μετά το 2010, παρά τις μεταρρυθμίσεις που επιχειρήθηκαν. Έχουν διατυπωθεί πολλές βάσιμες ερμηνείες. (Ύλη, μέθοδοι διδασκαλίας, ποιότητα καθηγητών, συμπεριφορά γονέων κλπ).

Ποτέ όμως δεν έγινε εμπεριστατωμένη μελέτη εντοπισμού των βασικών προβλημάτων. Η ΟΛΜΕ υποστήριζε ότι το PISA αξιολογεί διαφορετικά από το δικό μας σύστημα (σωστό σε ένα βαθμό).

Η γνώμη μου ήταν (κ είναι) ότι το μεγάλο πρόβλημα είναι οι πανελλήνιες. (Κυρίως ο ακριβής προσδιορισμός της εξεταστέας ύλης). Γύρω τους έχει οικοδομηθεί όλο το σύστημα. Ο κορσές της ύλης οδηγεί στην ακραία απομνημόνευση εις βάρος της κριτικής σκέψης (ουσία του PISA).

Στον βωμό της ισότητας (μικρή κ ακραία προσδιορισμένη εξεταστέα ύλη) έχουμε θυσιάσει την δημιουργική σκέψη των νέων.

Μελέτες που είχα κάνει πριν 20 περίπου χρόνια (αποτελέσματα στην σελίδα μου) είχαν δείξει ότι οι κοινωνικές ανισότητες διευρύνθηκαν αντί να μειωθούν (στις πανελλήνιες αποδίδουν καλύτερα οι μαθητές των ιδιωτικών με γονείς γιατρούς, καθηγητές μηχανικούς κλπ).

Όταν ο βασικός στόχος μιας πολιτικής αποτυγχάνει, η πολιτική θέλει αλλαγή. Εδώ η αλλαγή δεν είναι εύκολη. Έχει διαμορφωθεί μια ολόκληρη οικονομία κ μια νοοτροπία βολέματος γύρω από τις πανελλήνιες κ την μορφή που έχουν.

Από την εμπειρία δεκαετιών στην εκπαίδευση (κ στην πολιτική της) έχω καταλήξει ότι έφθασε η ώρα της ριζικής επανεξέτασης της πρακτικής των πανελληνίων. Πέρασαν 40 περίπου χρόνια με αυτές και στο όνομα του αδιάβλητου θυσιάζουμε την δημιουργική σκέψη γενεών.

Δύσκολο το εγχείρημα, κυρίως πολιτικά κ ψυχολογικά. Όμως, πρέπει να το αποτολμήσουμε. Αντί να ασχολούμαστε με ιδιωτικά πανεπιστήμια (επίσης πρόβλημα, αλλά στο τέλος και όχι στην ρίζα του προβλήματος) ας ξεκινήσουμε από την ρίζα. Εδώ να σας δω Κυριάκο 1 κ Κυριάκο 2.

H χειρότερη επίδοση της τελευταίας δεκαετίας

Οι επιδόσεις των Ελλήνων δεκαπεντάχρονων μαθητών στον διαγωνισμό του 2022 ήταν οι χειρότερες της τελευταίας δεκαετίας και για τις τρεις δεξιότητες, στις οποίες αξιολογούνται στο συγκεκριμένο διαγωνισμό: την κατανόηση κειμένου, τα μαθηματικά και τις φυσικές επιστήμες.

Ειδικότερα, για την Ελλάδα προκύπτουν τα ακόλουθα ανά γνωστικό αντικείμενο:

• Μαθηματικά: Το σκορ της Ελλάδας είναι 430 έναντι 451, που ήταν το 2018. Η χώρα μας βρίσκεται στην 44η θέση μεταξύ των 80 χωρών, που συμμετείχαν ενώ ο μέσος όρος, που ορίζει ο ΟΟΣΑ για τα Μαθηματικά ήταν 472, όταν το 2018 ήταν 489. Το 2015 η Ελλάδα συγκέντρωσε 454 βαθμούς και κατετάγη 43η, ενώ το 2012 η Ελλάδα είχε 453 μονάδες και ήταν 42η.

• Κατανόηση κειμένου: Η βαθμολογία της Ελλάδας είναι 438, καταλαμβάνοντας την 41η θέση στη λίστα. Ο μέσος όρος του ΟΟΣΑ για την κατανόηση κειμένου ήταν 476. Το 2018, όταν ο διαγωνισμός είχε εστιάσει στο πεδίο αυτό, η χώρα μας είχε συγκεντρώσει 457 στη βαθμολογία, το 2015 ήταν 41η και το 2012 βρέθηκε στην 39η θέση.

• Φυσικές επιστήμες: Όπως και στα Μαθηματικά, η Ελλάδα βρέθηκε πάλι στην 44η θέση με βαθμολογία 441, ενώ ο μέσος όρος του ΟΟΣΑ για το πεδίο αυτό, ήταν 485. Το 2018 η βαθμολογία της ήταν 452 και η χώρα μας δεν άλλαξε θέση (44η). Στο διαγωνισμό του 2015 οι Έλληνες βαθμολογήθηκαν με 455 βαθμούς, οι οποίοι έφεραν την χώρα μας στην 43η θέση. Το 2012 η χώρα μας συγκέντρωσε 467 μονάδες, επίδοση με την οποία κατετάγη 41η.