Ούτε καν στην Ευρωπαϊκή Ενωση! Προς τα Αραβικά Εμιράτα και τη Σαουδική Αραβία στρέφονται πλέον οι νέοι επιστήμονες για να βρουν δουλειά. Αυτή τη στιγμή υπολογίζεται ότι μια... πόλη αποτελούμενη από σχεδόν 200.000 έλληνες επιστήμονες έχει βρει καταφύγιο στο εξωτερικό. Η βασική αιτία της μετανάστευσης δεν είναι μόνο, όπως πιστεύεται, η εκτόξευση της ανεργίας και η ύφεση της ελληνικής οικονομίας. Πρόσφατες έρευνες δείχνουν ότι το 40% όσων επέλεξαν να φύγουν αναφέρει ως βασικότερο λόγο τη διαφθορά και την αναξιοκρατία.
Στις ίδιες έρευνες σχεδόν οι μισοί δηλώνουν ότι κίνητρο για την επιστροφή τους είναι η... νοσταλγία για τον ανέμελο ελληνικό καιρό.
Ισως γιατί διαπιστώνουν ότι το φαινόμενο της «διαρροής εγκεφάλων» παραμένει, παρά τις μεγαλοστομίες των κομμάτων, μια αναπάντητη πρόκληση.
Η Ελλάδα των μνημονίων, σε αντίθεση με την Ελλάδα της Ακαδημίας του Πλάτωνα και του Λυκείου του Αριστοτέλη, που υπήρξε πόλος έλξης των επιστημόνων της εποχής, είναι μια χώρα που παρακολουθεί ανήμπορη τη διαρροή του επιστημονικού της προσωπικού, η οποία απειλεί ευθέως τη δυνατότητά της να κερδίσει το στοίχημα της προσέλκυσης επενδύσεων. Αραγε, πόσο ελκυστικός επενδυτικός προορισμός είναι ένας τόπος τον οποίο ένα μεγάλο μέρος του επιστημονικού του προσωπικού στην πλέον παραγωγική ηλικία έχει επιλέξει να εγκαταλείψει;
«Brain drain» α λα ελληνικά
Το ελληνικό «brain drain» (ο όρος χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά το 1963 για να περιγράψει την τάση των βρετανών επιστημόνων να μεταναστεύουν στις ΗΠΑ) εκδηλώθηκε με τρόπο έντονο τα πρώτα μνημονιακά χρόνια και έπληξε κυρίως τις ηλικίες μεταξύ 25 και 39 χρόνων.
Σύμφωνα με την έκθεση της Τράπεζας της Ελλάδος για το 2008-2013 ανέρχεται σε «σχεδόν 223.000» νέους. Η έρευνα του καθηγητή του Τμήματος Οικονομικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Μακεδονίας Λόη Λαμπριανίδη για την LSE, που ολοκληρώθηκε τον Ιούνιο του 2015, δείχνει ότι ο αριθμός των ελλήνων πτυχιούχων που ζουν και εργάζονται στο εξωτερικό ανέρχεται στις 185.338.
Οι 139.041 από αυτούς έφυγαν μετά το 2010. Πάνω από το 70% όσων έφυγαν είναι κάτοχοι διδακτορικού και μεταπτυχιακού τίτλου σπουδών.
Η μαζική έξοδος των ελλήνων επιστημόνων στο εξωτερικό ερμηνεύθηκε αρχικά ως μια αντίδραση στην εκτίναξη της ανεργίας και στη βύθιση της οικονομίας στην ύφεση.
Ωστόσο, τα στοιχεία της έρευνας της ICAP Group, που πραγματοποιήθηκε για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά σε ένα δείγμα 853 επιστημόνων σε 49 χώρες του κόσμου και παρουσιάστηκαν την Τετάρτη στο πλαίσιο του δεύτερου «Human Capital Summit», δίνουν μια διαφορeτική εικόνα.
Το 40% των ερωτηθέντων ανέφεραν ως κύριο λόγο που τους ώθησε στην πόρτα της εξόδου από την Ελλάδα την αναξιοκρατία και τη διαφθορά. Ακολούθησαν η οικονομική κρίση (37%), η προοπτική εξέλιξης (34%) και η αδυναμία εύρεσης εργασίας (24%).
Είναι αξιοσημείωτο ότι η διαφθορά και η αναξιοκρατία ήταν στην κορυφή της σχετικής λίστας και το 2015, παρά το γεγονός ότι ο κατάλογος των ερωτηθέντων ανανεώθηκε κατά 60%. Είναι επίσης χαρακτηριστικό ότι, ενώ στην έρευνα του 2015 το ποσοστό όσων ήταν στην κατηγορία παραμονής στη χώρα για διάστημα 0-2 έτη ήταν 25%, το 2016 ανήλθε σε ποσοστό 36%, δείγμα του ότι η διαρροή νέων επιστημόνων συνεχίζεται αμείωτη.
Ακόμη μεγαλύτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι απαντήσεις για τα κίνητρα επιστροφής στην Ελλάδα. Το 50% των ερωτηθέντων απάντησε «το κλίμα», το 41% «η βελτίωση της οικονομικής κατάστασης», το 39% «η ύπαρξη ανάλογων αποδοχών», ενώ ένα ποσοστό 21% δηλώνει ότι δεν σκοπεύει να επιστρέψει στην Ελλάδα. Αν σε αυτούς προστεθεί και το ποσοστό όσων θέλουν αλλά δεν βλέπουν επιστροφή, το ποσοστό ανεβαίνει στο 35%.
Στα στοιχεία αυτά θα πρέπει να προσμετρηθεί και η αυξανόμενη τάση των αποφοίτων των ελληνικών πανεπιστημίων για αναζήτηση μιας καλύτερης επαγγελματικής προοπτικής στο εξωτερικό, όπως έδειξε πρόσφατη έρευνα της Κάπα Research. Επτά στους δέκα αποφοίτους επιθυμούν να φύγουν στο εξωτερικό για να εργαστούν.
