28η Οκτωβρίου: Ένα σημειωματάριο αποκαλύπτει συγκλονιστικές στιγμές από τον πόλεμο του ’40

Το «Ματωμένο Ημερολόγιο» του Αχιλλέα Γκούμα από το Μέγαρο Γρεβενών, είναι μια αυθεντική εξιστόρηση του Ελληνοϊταλικού πολέμου μέσα από τα πεδία των μαχών.

Σ' ένα μικρό σημειωματάριο τσέπης, ο νεαρός Αχιλλέας κρατά σημειώσεις σχεδόν καθημερινά, από την στρατιωτικές επιχειρήσεις, την προέλαση του ελληνικού στρατού, γράφει για την παγωνιά και το ξεροβόρι στον χιονισμένο Μοράβα, για τις αγκαλιές και την θριαμβευτική υποδοχή που τους επιφύλαξαν οι Έλληνες το βράδυ της 22ας Νοεμβρίου 1940 που εισήλθαν στην Κορυτσά, αλλά και για το «Mνήμα της γριάς» την βουνοκορφή σε ύψος 2.000 μέτρων βόρεια του Μaliq ,όπου στις 5 Απριλίου του 1941 θα αφήσει την τελευταία του πνοή. Το μικρό πόκετ ημερολόγιο μέχρι εκείνη την στιγμή αριθμεί 64 σελίδες.

Όταν ξέσπασε ο πόλεμος ο Αχιλλέας Γκούμας, ήταν τεταρτοετής φοιτητής της Νομικής Σχολής του πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Eπιστρατεύτηκε και στις 26 Οκτωβρίου βρέθηκε στην περιοχή της Καστοριάς με το 1ο Τάγμα του 53ου Συντάγματος Νεάπολης Κοζάνης. Στην Ιταλική εισβολή αμύνθηκε στην περιοχή του Χιονάτου Καστοριάς και κατά την αντεπίθεση του Ελληνικού στρατού, ο Αχιλλέας Γκούμας και το Τάγμα του με διοικητή τον Ταγματάρχη Νάσο Παλαιοδημόπουλο -άφησε κι αυτός την τελευταία του πνοή στο «Mνήμα της γριάς» θα είναι οι πρώτοι Έλληνες στρατιώτες που θα εισέλθουν στην Κορυτσά.

Ο νεαρός Αχιλλέας αποτελεί ίσως την μοναδική περίπτωση στρατιώτη, που ενώ μάχεται στην πρώτη γραμμή του μετώπου, την ίδια στιγμή ο πατέρας του, Αθανάσιος Γκούμας ο θρυλικός «παππούς του Ελληνοαλβανικού μετώπου» μάχεται μερικά χιλιόμετρα μακριά του στην επαρχία Κορυτσάς.

Στο «μνήμα της γριάς» το χιόνι βάφτηκε κόκκινο...
Ο Αχιλλέας Γκούμας με το Τάγμα του, από τον Φεβρουάριο του 1941 βρίσκεται λίγα μόλις χιλιόμετρα έξω από την κωμόπολη Μaliq, σε μια βουνοκορφή που ονομάζεται "Mνήμα της γριάς" όπου τα εχθρικά στρατεύματα των Ιταλών απέχουν μόλις 500 μέτρα. Όπως περιγράφει στο ημερολόγιό του οι επιθέσεις της Ελληνικής πλευράς και οι αντεπιθέσεις με βομβαρδισμούς των Ιταλών είχαν ως αποτέλεσμα το χιόνι να βάφεται κόκκινο.

«Το χιόνι στο «μνήμα της γριάς» ανήρχετο σε 3 μέτρα χωρίς ουδεμία υπερβολήν. Εδώ την 11 Φεβρουαρίου ορίσθη να δοθεί η μάχη. Αντικειμενικός σκοπός ήτο να καταληφθεί ένα γυμνό υψηλό βουνό ονόματι Γκοριτόπ, ύψους 2120 μ. Χαρακτηριστικό της μάχης αυτής ήτο ότι ουδείς εκ των αξιωματικών έμεινε άθικτος. Το χιόνι είχε κατακοκκινίσει από το αίμα το χυθέν τόσο από τους δικούς μας όσο και από τους εχθρούς. Φονεύεται ο Ταγματάρχης Φακίνας….επίσης περί τους 3-4 Ανθυπολοχαγούς, 4 Ανθυπασπιστές τραυματίζονται οι υπόλοιποι μεταξύ αυτών και ο Υπολοχαγός Ζγώνης από την Ροδιά Γρεβενών. Όλοι οι αξιωματικοί του Τάγματος Γρεβενών φονεύθηκαν ή τραυματίστηκαν πλην ενός λοχαγού που επέδειξε δειλία και υποχώρησε κατά την μάχην και ούτω εγλύτωσε το τομάρι του …όστις δεν πρέπει να φέρει το όνομα του Έλληνος Αξιωματικού».

Σε αυτή την φρίκη του πολέμου ο νεαρός Αχιλλέας λαμβάνει γράμμα από την αδελφή του και μαθαίνει ότι ο πατέρας κατετάγη ως εθελοντής κι είναι κάπου έξω από την Κορυτσά και ότι έχουν δύο μήνες να λάβουν νέα του, ότι ο ξάδελφός του, που τραυματίστηκε στον Γράμμο, πέθανε σε νοσοκομείο τη Αθήνας και ένας άλλος συγγενής του είναι σοβαρά τραυματίας. «Την μεγάλη μου λύπη την έκρυβα μέσα μου, οι στρατιώτες όμως διησθάνοντο την στεναχώρια μου και πάντοτε μου εφέροντο σαν αδελφοί μου παρηγορούν τες με».

Στις 13 Μαρτίου ο νεαρός Λοχίας ενημερώνεται από την διοίκηση του Τάγματος ότι ο πατέρας του είναι τραυματισμένος σε χωριό λίγο έξω από την Κορυτσά και ξεκινά αμέσως να τον συναντήσει. «Το Μνήμα της Γριάς μέχρι το χωριό Μότσιανη όπου ήτο ο πατέρας μου ήτο περί τις 8 ώρες. Ξεκίνησα το μεσημέρι, περπατούσα χωρίς σταματημό, ο δρόμος ήτο γεμάτος λάσπη, αλλά που να υπολογίσω περιπέτειες μπροστά στην χαρά μου». Ο Αχιλλέας Γκούμας θα συναντήσει τον πατέρα του στο διοικητήριο Μεταγωγών του Συντάγματος. «Αγκαλιαστήκαμε παρουσία αξιωματικών της μονάδας. Την επομένη κατήλθομεν εις Κορυτσάν ίνα αλλάξουν οι γιατροί την πληγήν του και φύγη με 20 ήμερον αναρρωτική άδεια δια το χωριό μας».

Ο Αχιλλέας, κατά την σύντομη παραμονή του στην Κορυτσά νοιώθει περηφάνια που στρατιώτες και αξιωματικοί δείχνουν τον θαυμασμό τους για τον 66χρονο πατέρα του. «Είχαμε γίνει πατέρας και υιός αντικείμενο θαυμασμού εις το κοινόν της Κορυτσάς. Οι δημοσιογράφοι όλο και μας ζητούσαν πληροφορίες ίνα δημοσιεύσουν τα της δράσεως του πατέρα μου».

O λοχίας Αχιλλέας Γκούμας

Συνάντηση πατέρα και γιού τον Μαρτιο 1941 στην Κορυτσά

Ο ήρωας Αχιλλέας, πέφτει νεκρός
Ο 66χρονος Αθανάσιος Γκούμας, δάσκαλος, πατέρας 4 κοριτσιών και δύο αγοριών, αποτελεί ξεχωριστό θέμα στα ρεπορτάζ των πολεμικών ανταποκριτών που ακολουθούν τον Ελληνικό Στρατό. Οι εφημερίδες «Ακρόπολη & Καθημερινή» έχουν εκτενή ρεπορτάζ ακόμη και στην πρώτη τους σελίδα.

Η εγγονή του Θανάση Γκούμα, Γαλάτεια Βασιλοπούλου μας επιδεικνύει φωτογραφίες από το αρχείο της οικογένειας, όπου αποτυπώνεται η τελευταία συνάντησα πατέρα και γιού στην Κορυτσά καθώς και άλλες με τον «παππού του μετώπου» που κρατά στα χέρια του μπαστούνι χιονιού, λάφυρο του πολέμου από τους Ιταλούς αλπινιστές που πέθαναν στον ποταμό Σαραντάπορο και στα βουνά της Πίνδου.

Τις επόμενες ημέρες ο νεαρός Λοχίας με γράμμα του ενημερώνει την αδελφή του για όλα όσα έζησε με τον πατέρα του και της αναφέρει ότι τι πρόσωπό του υπάρχει πρόταση προαγωγής από τον διοικητή του Τάγματος. Επιστρέφει στο ύψωμα «μνήμα της Γριάς» και στις 5 Απριλίου 1941 τραυματίζεται θανάσιμα από βόμβα Ιταλικού αεροπλάνου. Οι συμπολεμιστές του Γιώργος Κυριακίδης από το Ελαιοχώρι Παγγαίου και οι συγχωριανοί του, Απόστολος Βασιλόπουλος και Αχιλλέας Λώλας, αφού φροντίσουν για την ταφή του, θα παραδώσουν το ημερολόγιο του Αχιλλέα Γκούμα που έχει σημάδια από τού αίμα του στην οικογένειά του.

«...Κείμεθα τοις κείνων ρήμασι πειθόμενοι»
Η ευρύτερη οικογένεια του νερού Λοχία θρήνησε νεκρούς στον ελληνοϊταλικό πόλεμο. Εκτός από τον Αχιλλέα, ο θείος του Λάζαρος Γκούμας πέθανε από κρυοπαγήματα, ο ξαδελφός του Βασίλειος Γκούμας τραυματίστηκε θανάσιμα στον Μοράβα, ο Νικόλας Γκούμας τραυματίστηκε σοβαρά αλλά επέζησε και ο εθελοντής πατέρας του Αθανάσιος Γκούμας τραυματίστηκε στην Τρεμπέσινα.

Η Γαλάτεια Βασιλοπούλου αφηγείται στο ΑΠΕ ΜΠΕ, μια άγνωστη πτυχή του «ματωμένου ημερολογίου» του Αχιλλέα που παρέδωσαν οι συγχωριανοί στρατιώτες στην οικογένεια. «Από το ημερολόγιο που αριθμούσε 64 σελίδες έλειπαν οι πρώτες δύο σελίδες. Φαίνεται ότι χάθηκαν μέσα στην αντάρα του πολέμου και κατά την μεταφορά του βαριά τραυματισμένου στον γιατρό της μονάδας. Όπως σημειώνει η κ. Βασιλειάδου «γύρω στο 1972, εάν θυμάμαι καλά, είμαι στο σπίτι του θείου μου Σωκράτη Γκούμα στην Θεσσαλονίκη ο οποίος έχει αγοράσει το περιοδικό "Ραδιοτηλεόραση" που μόλις έχει πρωτοκυκλοφορήσει. Κι ενώ το ξεφύλλιζε ξαφνικά τον βλέπω να χάνει το χρώμα του και τις αισθήσεις του». Τι είχε συμβεί; Ο Σωκράτης, το προτελευταίο από τα 6 παιδιά της οικογένειας, μόλις είχε διαβάσει αφιέρωμα του περιοδικού για τον πόλεμο της Αλβανίας, όπου ανάμεσα στα άλλα φιλοξενούσε και τις δύο σελίδες από το χειρόγραφο ημερολόγιο του Αχιλλέα!

Η Γαλάτεια αναφέρει ότι ο Σωκράτης που ήταν κα δικηγόρος ήρθε αμέσως σε επαφή με το περιοδικό πήγε στην Αθήνα και πήρε τις πρωτότυπες σελίδες που έλειπαν από το ημερολόγιο. «Καταφέραμε και ενώσαμε τις μνήμες πολέμου του Αχιλλέα που τις αποτύπωσε με μοναδικό τρόπο στο μικρό του ημερολόγιο που φαίνεται ότι το έφερε πάντα πάνω του». Η κ. Βασιλειάδου υποθέτει ότι «κάποιος στρατιώτης βρήκε τις δύο χειρόγραφες σελίδες, τις διέσωσε για να βρουν το δρόμο της δημοσιότητας τελικά το 1987». Όπως υποστηρίζει αυτό που έγινε με το περιοδικό "Ραδιοτηλεόραση" ήταν η αφορμή ώστε ο Σωκράτης Γκούμας το 1988 να προχωρήσει στην έκδοση ενός μικρού βιβλίου με όλες τις λεπτομέρειες από το ματωμένο ημερολόγιο του Αχιλλέα.