γράφει η Ελένη Μπετεινάκη
Στη μνήμη της Άλκης Ζέη αφιερωμένη η στήλη των Παραμυθιών του Σαββάτου σήμερα. Με μια μικρή αναφορά στη ζωή της, στο έργο της και στο βιβλίο που την πρωτογνωρίσαμε:
Το καπλάνι της βιτρίνας, Άλκη Ζέη, εκδ: Θεμέλιο, Κέδρος, Μεταίχμιο!
Δυο τρεις φορές την είχα συναντήσει… Πολύ παλιά στο βιβλιοπωλείο μας, στην οδό Τζουλάκη, τότε. Μια Κυρία με Κ κεφαλαίο. Τα χρόνια περάσανε και βρεθήκαμε ξανά σε μια εκδήλωση προς τιμήν της στη Βασιλική του Αγίου Μάρκου. Πάντα την θαύμαζα και την διάβαζα πολύ. Όλα της τα βιβλία τα έχω διαβάσει. Όλα εκείνα τα μικρά αριστουργήματα που με συντροφέψαν στα καλοκαίρια της εφηβείας μου. Κι ήταν σαν να ζούσα κι εγώ όλες εκείνες τις ζωές των ηρώων της. Μα το πιο μεγάλο απ’ όλα είναι πόσες φορές αναρωτήθηκα από χθες πως τούτη η γυναίκα έζησε έναν ολόκληρο αιώνα γεμάτο με πολέμους, εξορίες, δικτατορίες, δημοκρατίες, εμφυλίους, νέου κύματος, μεγάλων ανακαλύψεων. Ευτύχησε να δει από κοντά άλλους σπουδαίους συγγραφείς και ποιητές. Έζησε ίσαμε την τελευταία της στιγμή με αναγνώστες της, με βιβλία της, με αγάπα μπόλικη απ’ όλους.
Και γέμισαν οι διαδικτυακοί κοινωνικοί τοίχοι με το σύνθημα εκείνο που όσοι είχαμε διαβάσει το Καπλάνι της, μας είχε σημαδέψει ΕΥ ΠΟ και ΛΥ ΠΟ. Όλοι ΛΥ ΠΟ τούτη τη φορά και ας ήταν πλήρης ημέρων και εμπειριών η μεγάλη Κυρία των παιδικών και νεανικών αναγνωσμάτων μας. Μαζί της χάθηκε κι ένα κομμάτι της δικής μας νιότης. Θυμάμαι πως αγωνιούσαμε για να προλάβουμε οποιοδήποτε βιβλίο της στην Βικελά Δημοτική Βιβλιοθήκη να μην το πάρει κάποιος άλλος. Όταν το έκρυβα κάτω από τι μαξιλάρι μου γιατί έπρεπε να κοιμάμαι νωρίς αλλά εγώ είχα ένα μικρό φακό και διάβαζα τις ιστορίες της σαν έκλεινα τα φωτά του σπιτιού κι ησύχαζε ο κόσμος…
Διάλεξα το Καπλάνι της Βιτρίνας να σας παρουσιάσω σήμερα, να την αποχαιρετήσω κι εγώ μέσα από ένα βιβλίο που πρέπει να έχω διαβάσει πάνω από δέκα φορές. Ένα βιβλίο που γράφτηκε το 1963, ενώ η Άλκης Ζέη βρισκόταν εξόριστη, ως πολιτικός πρόσφυγας, στη Μόσχα μαζί με τα δυο της παιδιά και τον σύζυγό της Γιώργο Σεβαστίκογλου. Επιστρέφει στην Ελλάδα το 1964, σχεδόν δεν ξέρει πως το βιβλίο έχει εκδοθεί από τον Μίμη Δεσποτίδη των εκδόσεων Θεμέλιο και το αντικρύζει στη βιτρίνα του βιβλιοπωλείου. Ένας τίτλος βιβλίου που λίγοι γνώριζαν ακριβώς τι σήμαινε τότε. Το 1968 κυκλοφόρησε στα αγγλικά σε μετάφραση του Αμερικανού φιλέλληνα Edward Fenton και δύο χρόνια μετά παίρνει το βραβείο Mildred L. Batchelder του αμερικανικού οργανισμού Association for Library Service to Children (ALSC). Από το 1974 κυκλοφορεί και επανεκδίδεται συνεχώς. Μέχρι και το 2010 έχει κάνει ρεκόρ πωλήσεων φτάνοντάς τα 350.000 αντίτυπα.
Σήμερα σιγουρά ο αριθμός των αντιτύπων έχει αυξηθεί κατά πολύ περισσότερο. Αλώστε έχει πια μεταφραστεί σε 23 διαφορετικές ξένες γλώσσες και σε 37 διαφορετικές εκδόσεις. Το 1990 μεταφέρθηκε στην μικρή οθόνη σε σενάριο και σκηνοθεσία του Πέτρου Λύκα και προβλήθηκε από την ΕΤ1 σε έναν κύκλο 10 επεισοδίων.
Η Μέλια κι η Μυρτώ , οι δυο μικρές αδελφές που έγιναν σύνθημα όλων μας με το περίφημο ΕΥ-ΠΟ και ΛΥ-ΠΟ δεν υπάρχουν πια στη ζωή. Εμεινε όμως η ιστορία τους να μας συγκινεί, να μας γοητεύει και να μας θυμίζει ποσό δύναμη έχει η καλή λογοτεχνία στα παιδιά, στους νέους αλλά και σε μας του μεγαλύτερους που είμαστε ίσως περισσότερο εθισμένοι σε αυτήν.
Ένα βιβλίο γεμάτο αναμνήσεις, αυτοβιογραφία σχεδόν, ιστορία και χιούμορ. Με σχεδόν παιδική αφέλεια και αθωότητά και χωρίς ίχνος διδακτισμού μέσα από τα μάτια μιας …τίγρης μαθαίνουν τα δυο κορίτσια τον κόσμο. Μαθαίνουν για τα πολιτικά γεγονότα της εποχής, για την δικτατορία, την μυρωδιά του πολέμου που αναφαίνεται στον ορίζοντα, γεγονότα που σημάδεψαν τον κόσμο και την εποχή. Με γλώσσα άμεση και μεστή περιγράφεται μια ολόκληρη εποχή και η πρωτοτυπία του μυθιστορήματος είναι πως ακούμπησε πολύ δύσκολά και για πρώτη φορά θέματα κοινωνικά- ιστορικά που ποτέ πριν δεν είχαν γραφτεί για …νέους. Στο βιβλίο περιγράφεται μια τυπική ελληνική οικογένεια με τα ήθη και έθιμα της εποχής. Η διαφοροποίηση της έγκειται στον παππού και στο θείο Νίκο. Ο παππούς αυτός είναι διαφορετικός από τους άλλους παππούδες. Του αρέσει να λέει στα παιδιά μύθους και θρύλους από την αρχαιότητα. Άλλη σημαντική του διαφορά είναι πως προσπαθεί να αναδείξει το πολίτικο κλίμα της εποχής. Ο θείος Νίκος πάλι πρότυπο για τα δύο κορίτσια τα επηρεάζει τόσο πολύ που εκείνα θέλουν μεγαλώνοντας σαν του μοιάσουν.
ΛΥ ΠΟ σήμερα για όλους μας… ΕΥ-ΠΟ που την γνωρίσαμε, που την διαβάσαμε και που θα υπάρχει μέσα μας για πολλά χρόνια ακόμα.
ΕΥ -ΠΟ που τα βιβλία της θα συνεχίσουν να διαβάζονται κι ας έχουν περάσει 57 χρόνια από εκείνο το μοναδικό Καπλάνι…
Ψάξετε το, χαρίστε το, διαβάστε το ακόμα και σε μικρά παιδιά. Η απόλαυση της ανάγνωσης και τα σπουδαία αναγνώσματα είναι για κάθε ηλικία!
Καλό σου ταξίδι Κυρία Ζέη και να ξέρεις ακόμα πως εκτός από τα βιβλία σου χάρις στα οποία σε αγαπήσαμε πολύ, μεγαλώσαμε και με τον Κλούβιο και την Σουβλίτσα σου!
( Ακούστε ένα επεισόδιο :
)
Και αν θέλετε να γεμίσετε την βιβλιοθήκη σας με κάποια από αυτά που κυκλοφορούν ακόμα, ψάξτε τα :
Η Κωνσταντίνα και οι αράχνες της, Μεταίχμιο (2011)
Η μωβ ομπρέλα, Μεταίχμιο (2011)
Αρβυλάκια και γόβες, Μεταίχμιο (2011)
Η αρραβωνιαστικιά του Αχιλλέα, Μεταίχμιο (2011)
Κοντά στις ράγιες, Μεταίχμιο (2011)
Μια Κυριακή του Απρίλη, Μεταίχμιο (2011)
Ο θείος Πλάτων, Μεταίχμιο (2011)
Ο μεγάλος περίπατος του Πέτρου, Μεταίχμιο (2011)
Τα παπούτσια του Αννίβα, Μεταίχμιο (2011)
Το καπλάνι της βιτρίνας, Μεταίχμιο (2011)
Η αρραβωνιαστικιά του Αχιλλέα, Μεταίχμιο (2013)
Με μολύβι φάμπερ νούμερο δύο, Μεταίχμιο (2013)
Το καπλάνι της βιτρίνας, Μεταίχμιο (2013)
Η Αλίκη στη χώρα των μαρμάρων, Μεταίχμιο (2014)
Ο ψεύτης παππούς, Μεταίχμιο (2017)
Πόσο θα ζήσεις ακόμα, γιαγιά; (2017)
Η βιβλιοθήκη της Άλκης Ζέη (2018)
Ένα παιδί από το πουθενά (2019)
Ο Νυχτερινός περίπατος της γιαγιάς ( Κυκλοφορεί 27 Απριλίου 2020)
(Τα Παραμύθια του Σαββάτου από την Τρίτη 3 Μαρτίου και για έναν ολόκληρο μήνα καθημερινά θα είναι κοντά σας με νέα βιβλία που αξίζουν την προσοχή όλων μας.)
