Υπεράνω όλων οι θεσμοί! Το παράδειγμα του κ. Παναγιώτη Πικραμμένου

του Πέτρου Μηλιαράκη*

Το παρόν κείμενο αναφέρεται σε ένα «νομικό και πολιτικό γεγονός». Αφορά προσωπικώς το σημερινό Αντιπρόεδρο της Κυβέρνησης κ.Παναγιώτη Πικραμμένο, το στενό συνεργάτη του κ.Αντώνη Αργυρό, αλλά και τη στάση που επέδειξε σε κρίσιμη φάση της μεταπολιτευτικής περιόδου ως Πρωθυπουργός ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης. Με το παρόν «κείμενο-παρέμβαση» επιχειρείται να αναδειχθεί ότι ο ομαλός πολιτικός βίος προϋποθέτει ότι «ο νόμος και η τάξη» δεν υπερισχύουν του Συντάγματος και ότι το δημοκρατικό πολίτευμα εγγυώνται αφενός η τήρηση των θεσμών και αφετέρου η διάκριση των λειτουργιών. Με βάση αυτά υπ’ όψιν τα εξής:

ΠΡΟΔΙΑΘΕΣΗ

Πριν προχωρήσουμε στην αποκάλυψη του «νομικού και πολιτικού γεγονότος», απαιτείται μία προδιάθεση για να γίνει κατανοητή η παρούσα «παρέμβαση». Υπ’ όψιν δε ότι η «παρέμβαση» αυτή και η αποκάλυψη του ιστορικού γεγονότος λαμβάνει χώρα σε χρόνο που δεν γεννά νομικές ή πολιτικές παρενέργειες. Αναφέρεται, όμως, σε ένα απολύτως αληθές γεγονός.

Θα πρέπει, όμως, αρχικώς, να γίνει γνωστό στον αναγνώστη του παρόντος κειμένου, «πώς» προσωπικώς έλαβα γνώση του «συγκεκριμένου γεγονότος». Για το λόγο αυτό θα πρέπει να αναφερθώ στην πρακτική της δικηγορίας. Στην πρακτική της δικηγορίας στο Συμβούλιο της Επικρατείας (ΣτΕ) από το Νόμο καθιερώνεται η επαφή του δικηγόρου με τον εκάστοτε Εισηγητή της υπόθεσης, ενώ οι «συνήθεις» λειτουργούντες στο ΣτΕ δικηγόροι συνδέονται μεταξύ τους με υψηλό επίπεδο δεοντολογίας και ατομικής φιλίας. Οι σχέσεις αυτές της δεοντολογίας και ατομικής φιλίας επουδενί «εμποδίζονται» από την κομματική τοποθέτηση των συναδέλφων, ενώ πολλές φορές είτε συνηγορούν είτε αντιδικούν σε μία υπόθεση, ανταλλάσουν νομικές απόψεις σε ευρύτερα πεδία, κυρίως για τις νέες νομολογιακές παραδοχές του ΣτΕ και για ό,τι προκύπτει νεώτερο από την επιστήμη του Δημοσίου Δικαίου. 

Το ενταύθα αναφερόμενο «νομικό και πολιτικό γεγονός» αφορά ευθέως το σημερινό Αντιπρόεδρο της Κυβέρνησης, κ.Παναγιώτη Πικραμένο, και το στενό συνεργάτη του, δικηγόρο, κ.Αντώνη Αργυρό. 

Υπ’ όψιν δε ότι ως υπηρεσιακός Πρωθυπουργός ο κ.Παναγιώτης Πικραμμένος, στενότατο συνεργάτη του ως Υπουργό Επικρατείας είχε τον κ.Αντώνη Αργυρό.

ΤΟ «ΝΟΜΙΚΟ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΓΕΓΟΝΟΣ» 

Θα ήταν τέλος του Σεπτέμβρη του 1992, όπου (όπως το συνηθίζαμε) σε συνάντησή μας στο ΣτΕ ο κ.Αντώνης Αργυρός και εγώ κάναμε μία μακρά συνομιλία επί πολιτικών και νομικών θεμάτων. Η συνομιλία αυτή αφορούσε δικηγόρους φίλους από το ΣτΕ και λόγω του ΣτΕ.

Την περίοδο εκείνη ο κ.Αντώνης Αργυρός ήταν υπεύθυνος του νομικού γραφείου του Πρωθυπουργού Κωνσταντίνου Μητσοτάκη και συνομιλούσε με εμένα στο πλαίσιο της φιλίας μας, εν γνώσει ότι ουδέποτε υπήρξα (και ευθέως ισχυρίζομαι ότι δεν θα υπάρξω) προσκείμενος στη Νέα Δημοκρατία (ΝΔ). Αντιθέτως, διαχρονικά, ήμουν και είμαι αντιπολιτευόμενος στη ΝΔ (είτε είναι κυβέρνηση, όπως σήμερα, είτε είναι αντιπολίτευση). Ιδού, όμως, «τι» μου εξομολογήθηκε ο κ.Αντώνης Αργυρός:

Απ’ ό,τι θυμάμαι είχε αποβιώσει ο σημαντικός πολιτικός της προδικτατορικής, αλλά και της μεταπολιτευτικής περιόδου, Κωστής Στεφανάκης, οπότε οι κ.κ. Παναγιώτης Πικραμένος και Αντώνης Αργυρός, αποτίοντας τον ύστατο φόρο τιμής στον εκλιπόντα είχαν παραστεί στην κηδεία του. Στη συνέχεια, αποφάσισαν να μεταβούν για ένα «δικό τους καφέ» σε κεντρικό ξενοδοχείο της Αθήνας, οπότε έλαβε χώρα το εξής γεγονός:

ΤΟ «ΟΧΙ» ΤΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΠΙΚΡΑΜΜΕΝΟΥ!

Τον κ.Αντώνη Αργυρό αναζήτησαν επειγόντως από το γραφείο του τότε Υπουργού Δικαιοσύνης (Μιχαήλ Παπακωνσταντίνου) για να του παραδώσουν φάκελο στα χέρια του, ως υπεύθυνου του νομικού γραφείου του Πρωθυπουργού. Φυσικά, λόγω του επείγοντος, ανοίχθηκε επί τόπου ο φάκελος, οπότε εμβρόντητος ο νομικός σύμβουλος του Πρωθυπουργού διαπίστωσε ότι ο Υπουργός Δικαιοσύνης είχε καταρτίσει σχέδιο πράξεως του Υπουργικού Συμβουλίου για να ανακληθεί από τη θέση του Προέδρου του ΣτΕ ο Βασίλειος Μποτόπουλος. 

(Παρενθετικώς: Υπ’ όψιν ότι το ζήτημα ήταν καθαρά πολιτικό. Ο Βασίλειος Μποτόπουλος ήταν ιδιαίτερης κατάρτισης νομικός και με ιδιαίτερα διοικητικά καθήκοντα Πρόεδρος του Ανωτάτου Δικαστηρίου της χώρας. Η πράξη δε ανάκλησης αφορούσε, όπως προεκτέθηκε, «πολιτική απόφαση».)

Την έκπληξη της υπό σχεδίου πράξεως του Υπουργικού Συμβουλίου διαδέχθηκε η άμεση αγανάκτηση τόσο του κ.Αντώνη Αργυρού όσο και του κ.Παναγιώτη Πικραμμένου. Τότε ο κ.Παναγιώτης Πικραμένος ήταν ακόμα Πάρεδρος του ΣτΕ. Η απάντηση-θέση ήταν κοφτή, κατηγορηματική και απόλυτη. Ο κ.Παναγιώτης Πικραμμένος δήλωσε: «αυτό δεν το αντέχω. Δεν το αντέχει η συνείδησή μου. Παραιτούμαι από το ΣτΕ!». Το ίδιο και ο κ.Αντώνης Αργυρός. Και ο μεν κ.Αντώνης Αργυρός ήταν δικηγόρος, ο κ.Παναγιώτης Πικραμένος, όμως, όντας ακόμη Πάρεδρος του ΣτΕ, θα έμενε κυριολεκτικά στο δρόμο ή θα άρχιζε εκ του μηδενός μία νέα σταδιοδρομία, που από τα πράγματα αποδείχθηκε ότι θα τον έφερνε στη θέση του Προέδρου του ΣτΕ, και λόγω των συγκυριών, και του υπηρεσιακού Πρωθυπουργού... 

Η ΘΕΣΗ ΤΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΜΗΤΣΟΤΑΚΗ

Αμφότεροι οι δύο κύριοι, ως έχοντες κατευθείαν πρόσβαση στο γραφείο του Πρωθυπουργού ζήτησαν άμεση συνάντηση με τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη. Προφανώς ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης μετά από αυτοκριτική των γεγονότων του 1965, τις εμπειρίες της περιόδου της δικτατορίας και της πρώτης φάσης της μεταπολιτευτικής περιόδου, είχε αποκτήσει μία άλλη ωριμότητα και μία άλλη αντίληψη γύρω από τα πολιτικά πράγματα και τους θεσμούς. 

Η προς εμένα μαρτυρία του κ.Αντώνου Αργυρού είναι ότι ο ίδιος ο Πρωθυπουργός αγανάκτησε και αποδοκίμασε ευθέως την ενέργεια του Υπουργού του. Αποδείχθηκε δε ότι η ενέργεια του Μιχάλη Παπακωνσταντίνου έλαβε χώρα ερήμην του Πρωθυπουργού! Βεβαίως, οι προαναφερόμενοι κύριοι διατύπωσαν και πάλι ευθέως την αγανάκτησή τους και την εναντίωσή τους. Ωστόσο και η εναντίωση και η αγανάκτηση του Πρωθυπουργού ήταν ταυτόσημη με τη δική τους. 

Το προαναφερόμενο παράδειγμα το ανακάλεσα στη μνήμη μου. Είμαι βέβαιος δε ότι λόγω του ήθους του, ο κ.Αντώνης Αργυρός θα επιβεβαιώσει το ενταύθα αναφερόμενο γεγονός. Με την ευκαιρία όμως, αυτή, μου δίδεται το δικαίωμα να επισημειώσω τα εξής:

ΥΠΕΡΑΝΩ ΟΛΩΝ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ Ο ΝΟΜΟΣ, ΑΛΛΑ ΤΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑ! 

Με βάση τα προαναφερόμενα θα μπορούσε κάλλιστα, με βαρύτατη προσβολή στο θεσμικό ρόλο του Πρόεδρου του ΣτΕ, το Υπουργικό Συμβούλιο να προβεί σε μία πραξικοπηματική πράξη, ικανή να δημιουργήσει τοξικό πολιτικό περιβάλλον, ακόμη και κυβερνητική κρίση!

Δεν αρκεί να εξάρω μόνο τη στάση του κ.Παναγιώτη Πικραμμένου και του κ.Αντώνη Αργυρού. Επισημαίνω «πως» ουδείς έχει το δικαίωμα να αντιλαμβάνεται ότι ο Νόμος μπορεί να προσκρούει στο Σύνταγμα.

Όταν, λοιπόν, εξουσιοδοτείται (ως παράδειγμα) ο Αστυνομικός Διευθυντής να θεσπίσει κανόνες απαγόρευσης ακόμα και μετακίνησης βουλευτών, χωρίς επ’ αυτού να έχει αποφασίσει η Βουλή, αφορά ευθεία παραβίαση του συνταγματικού κανόνα του άρθρου 62 του Συντάγματος. Όταν ο βουλευτής θέλει να αποτίσει φόρο τιμής σε ένα πολιτικό γεγονός, αφορά πολιτική δραστηριότητα του βουλευτή και χωρίς σχετική άδεια της Βουλής που να του επιβάλει τον περιορισμό της ελεύθερης μετακίνησης-κυκλοφορίας του, κανένας Αστυνομικός Διευθυντής, κανένας Εισαγγελέας, ακόμα και του Αρείου Πάγου, και καμία άλλη δύναμη μπορεί να τον παρεμποδίσει!

Το αυτό ισχύει και για προτάσεις ή θέσεις ή κριτική, που ποινικοποιούνται ως συκοφαντική δυσφήμηση, αν και οι προτάσεις ή θέσεις ή κριτική αφορούν εκφορά πολιτικού λόγου που έλαβε χώρα από το βήμα της Βουλής κατά τη διαδικασία του κοινοβουλευτικού έργου. Επίσης, εκτός θεσμικού πλαισίου είναι οτιδήποτε μπορεί να προσβάλει τη διάκριση των λειτουργιών, με το να προεξοφλείται απόφαση του ΣτΕ ή του ΑΠ ή όποιου άλλου Δικαιοδοτικού Οργάνου.

Σε κάθε περίπτωση δε ο εκάστοτε Κοινός Νομοθέτης, πριν θεσπίσει κανόνες, ή το εκάστοτε αρμόδιο όργανο Διοίκησης πριν θεσπίσει ατομικές ή κανονιστικές διοικητικές πράξεις, θα πρέπει οι κανόνες τους να εναρμονίζονται με το Σύνταγμα. Και τούτο διότι υπεράνω όλων δεν είναι ο Νόμος, αλλά το Σύνταγμα!

ΟΙ ΕΡΙΚΛΑΓΚΤΕΣ ΠΟΥ «ΠΩΛΟΥΝ ΤΣΑΜΠΟΥΚΑ»

Τα κόμματα (και μάλιστα εξουσίας) υποτίθεται ότι είναι «πολυσυλλεκτικά». Ότι δηλαδή συναπαρτίζονται από λογίς-λογίς πρόσωπα και ότι υποτίθεται πως μπορεί να συλλειτουργούν «διάφορες ιδέες». Βεβαίως στην κυβέρνηση και στη ΝΔ δεν είναι μόνο ο κ.Παναγιώτης Πικραμένος, που ανήκει στη δημοκρατική συντηρητική οικογένεια των πολιτικών, με βαθύτατη δημοκρατική συνείδηση και υψηλό ήθος υπεράσπισης των θεσμών. Στο πολιτικό υποκείμενο της ΝΔ και στην Κυβέρνηση ταυτοχρόνως λειτουργούν και κάθε είδους ερικλάγκτες που αφενός δημιουργούν κόπωση στην κοινή γνώμη και αφετέρου ως «υποστηρικτές του νόμου και της τάξης» αφήνουν να εννοηθεί ότι αυτή η θέση μπορεί να παραβιάζει το Σύνταγμα ή τον πυρήνα των ατομικών δικαιωμάτων.

Όσο η ΝΔ πολιτεύεται με το μέρος αυτών που βαταλαλούν υπέρ της θεωρίας «του νόμου και της τάξης», τόσο η ΝΔ (θα) απομακρύνεται από την κεντροδεξιά και εγκαθίσταται αμιγώς στην δεξιά. Και το ζήτημα δεν είναι «ποια» θα είναι η τύχη της ΝΔ, αλλά το «πώς» καθοδηγείται η κοινωνία στην εκδοχή ότι τελικώς… «η εξουσία πουλά τσαμπουκά»!

ΩΣ ΚΑΤΑΚΛΕΙΔΑ

Το περισσότερο αστυνομικό ή αυταρχικό κράτος ουδέποτε είναι λύση! Όταν η εξουσία φέρεται καταχρηστικά, χωρίς την κοινωνική συναίνεση των αποφάσεών της, καταργεί το δημοκρατικό διάλογο και δημιουργεί ανυποληψία στον πολίτη. Αυτή η ανυποληψία όταν επιχειρείται να αντιμετωπιστεί από καθέδρας και δια της βίας, νομοτελειακά οδηγεί σε «αντίδραση». 

Ειδικότερα για την πατρίδα μας η κοινωνική συνοχή, ο πλουραλισμός των ιδεών και η υπεράσπιση των θεσμών του δημοκρατικού πολιτεύματος, καθώς και ο σεβασμός στη διάκριση των λειτουργιών είναι οι εγγυήσεις του ομαλού πολιτικού βίου και της προόδου. Κυρίως δε της ενότητας του Έθνους, εν όψει των προκλήσεων των καιρών! 

* Ο Πέτρος Μηλιαράκης δικηγορεί στα Ανώτατα Ακυρωτικά Δικαστήρια της Ελλάδας και στα Ευρωπαϊκά Δικαστήρια του Στρασβούργου και του Λουξεμβούργου (ECHR και GC – EU).

φωτογραφία EUROKINISSI