Υπαρξιακή μας κοιτίδα, η Δύση

Του Γιώργου Πανταγιά*

Τη ζωτική ανάγκη να «τρέφεται» η χώρα μας με τη δυτική σκέψη, προέταξε πριν πάρα πολλά χρόνια ο Κώστας Αξελός.  Ο σπουδαίος διανοητής μας, στο δοκίμιο του « Η μοίρα της σύγχρονης Ελλάδας» που εκδόθηκε το 1954 στα Γαλλικά, ανέλυε με πολύ διεισδυτικό τρόπο γιατί χρειάζεται να δεχόμαστε τους καρπούς του δυτικού κόσμου. Αφήνοντας τους σπόρους του να φυτρώσουν στο γόνιμο έδαφος του τόπου μας, μπορούμε να αποκτήσουμε σταθερό και καθαρό προσανατολισμό. 

Με την εθνική μας αμφιταλάντευση, Δύση-Ανατολή το μόνο που επιτυγχάνουμε είναι να κατακερματίζουμε την ταυτότητα μας συντηρώντας τα δύο διαφορετικά πρόσωπα της Ελλάδας. Δε γίναμε μόνο δέσμιοι ψευδό-συνθέσεων. Αλλά ταυτόχρονα  είχαμε την αυταπάτη πως διαθέτουμε νεοελληνική αυτοσυνείδηση. Έτσι ο απαίδευτος εθνοκεντρισμός, επικαλούμενος αντιφατικές ιδιαιτερότητες επέτεινε το ναρκισσισμό μας. 

Το βέβαιο είναι πως η ετεροβαρής σχέση που κρατήσαμε με τη Δύση στένεψε τους ορίζοντές μας. Απομοίωσε τις δυνατότητές που διαθέτουμε.  Καλλιέργησε στρεβλές αντιλήψεις σε ένα σημαντικό τμήμα του κοινωνικού σώματος. Ουσιαστικά αντιστρατεύτηκε τη μοίρα της σύγχρονης Ελλάδας για να επικαλεστώ την τολμηρή, επίκαιρη, αλλά και με οξύνοια  ανάλυση του Κώστα Αξελού. 

Η ενορατική ματιά του Έλληνα στοχαστή, είναι σήμερα περισσότερο χρήσιμη παρά ποτέ. Τώρα μάλιστα που η χώρα μας χρειάζεται να έχει  αδιαπραγμάτευτη στρατηγική επιλογή τη Δύση. Οι προσεγγίσεις και οι διαπιστώσεις του, αποδεικνύονται εξαιρετικά επίκαιρες. 

Η τραγικότητα του πολέμου στην Ουκρανία, θέτει επί τάπητος το καίριο ζήτημα του προσανατολισμού μας. Η βάρβαρη εισβολή της Ρωσίας στα εδάφη ενός ανεξάρτητου κράτους, υποκρύπτει βαθύτερες και ανομολόγητες επιδιώξεις. Δεν αντιμετωπίζεται με διάφορα ιδεολογήματα εξισώνοντας το θύμα με το θύτη. Ούτε βέβαια με συμπεριφορές  οι οποίες παραπέμπουν στους γνωστούς πασιφισμούς. 

Η ειρηνοφιλία όταν αρνείται να δει την ουσία των προβλημάτων είναι συνειδητή υπεκφυγή. Την προκλητική αυτή συμπεριφορά υιοθετούν ορισμένοι, στην περίπτωση του ουκρανικού πολέμου. Είτε γιατί σκοπίμως αρνούνται την πραγματικότητα, παγιδευμένοι στους παραμορφωτικούς φακούς τους. Είτε διότι κυριαρχούνται από φόβο ακόμη και από ιδιοτέλεια, απέναντι στη δύναμη του ισχυρού. Η επίκληση δε διαφόρων θεωριών ότι ο Πούτιν προκλήθηκε ή ότι είμαστε ομόδοξοι με τους Ρώσους, δεν είναι τίποτα άλλο παρά προσχηματικές  δικαιολογίες.

Το μακελειό στην Ουκρανία είναι μια ανείπωτη τραγωδία. Ένα αδίστακτο καθεστώς καταλύει τα σύνορα μιας χώρας θέλοντας να την κατακτήσει, προκειμένου να κάνει πράξη τα αυτοκρατορικά του σχέδια. Εν τούτοις μόνο ανησυχία και προβληματισμό  προκαλεί η στάση ενός σημαντικού τμήματος της ελληνικής κοινής γνώμης, στις πρωτοφανείς αυτές επιδιώξεις. Δεν πρόκειται μόνο για τους ακροδεξιούς και ακροαριστερούς οπαδούς που εκφράζουν το θαυμασμό τους για τον πολεμοχαρή Πούτιν. 

Όπως έδειξε η πρόσφατη έρευνα του Politico, το 34% των ερωτηθέντων Ελλήνων αποδέχεται τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία θεωρώντας την κατανοητή. Ποσοστό που είναι σχεδόν τριπλάσιο από εκείνο των Ευρωπαίων εταίρων μας. Αν αυτό δεν ενέχει στοιχεία φιλοπουτινισμού τι άλλο μπορεί να είναι. Πάντως το σίγουρο είναι πως στη χώρα μας  περίπου το 1/3 των ερωτηθέντων δείχνει να έλκεται από έναν ακραίο ανορθολογισμό.

Το διαπιστώσαμε με τους ψεκασμένους, τους αντιεμβολιαστές και τώρα  με τους ποικιλώνυμους ρωσόφιλους. Συνεκτική ουσία όλων, είναι η φορτισμένη αντίθεσή τους εναντίον της Δύσης. Ο αντιδυτικισμός που πρεσβεύουν οι θιασώτες της «ανατολικής Ελλάδας», συνιστά ένα υπαρκτό και διακριτό ρεύμα στο κοινωνικό μας σώμα. 

Παρά τις διαφορετικές ιδεολογικοπολιτικές αφετηρίες τους, το πεδίο συνάντησης και συνύπαρξης τους εδράζεται σε μια ισχυρή υποκουλτούρα, με υπερχειλίζοντα εθνικισμό, ανορθολογισμό και λαϊκισμό. Μάλιστα τρέφουν υπέρμετρο  θαυμασμό σε ολοκληρωτικά καθεστώτα και αυταρχικούς ηγέτες. Κοινός  παρονομαστής η εναντίωσή τους στη φιλελεύθερη δημοκρατία και στην υπαρξιακή μας κοιτίδα, τη Δύση. 

------------------------------------------------

*Συμβούλου Στρατηγικής και Επικοινωνίας

Προέδρου και Διευθύνοντος Συμβούλου της  POLITY