Τι θα έκανε αν δεν πέθαινε ο Αλέξανδρος

     του ΘΑΝΑΣΗ ΓΙΑΠΙΤΖΑΚΗ

Ήταν 10 Ιουνίου, όταν πέθανε ο Αλέξανδρος. Τότε, στην αρχαία εποχή, ήταν η εικοστή όγδοη μέρα  του μακεδονικού μήνα Δαισίου. Τι θα γινόταν εάν ζούσε κι άλλο πέρα από τα ανολοκλήρωτα τριαντατρία του χρόνια; Κυκλοφορούσαν φήμες ότι υπήρχαν σχέδια. Υπήρχε, για παράδειγμα, μια έκπληξη σε μορφή εγγράφου, που περιήλθε στα χέρια του ιστορικού Διόδωρου του Σικελιώτη και που τα απαριθμούσε. Αυτό το έγγραφο προερχόταν προφανώς από τον γραμματέα Ευμένη τον Καρδιανό. Ίσως καταγράφηκαν στις τελευταίες στιγμές διαύγειας του βασιλιά σ’ εκείνον τον ασφυκτικό Ιούνιο στη Βαβυλώνα, όταν υποχωρούσε ο πυρετός. Τα σχέδια του Αλεξάνδρου ήταν τα εξής:

      Κατ’ αρχήν στρατιωτικά: Η κατάκτηση της Αραβίας. Η κατασκευή χιλίων επιπλέον πολεμικών πλοίων για μια εκστρατεία για την κατάκτηση της Καρχηδόνας και της δυτικής Μεσογείου. Η δημιουργία μιας στρατιωτικής οδού που θα διέσχιζε όλη τη βόρεια Αφρική από την Αλεξάνδρεια ως τις Ηράκλειες Στήλες (το τωρινό Γιβραλτάρ) με λιμάνια, βάσεις, και οπλοστάσια. Τίποτε απ’ αυτά δεν είναι απίθανο, τα περισσότερα απ’ αυτά τα σχέδια επιβεβαιώνονται από την παράδοση. Είναι σίγουρο ότι ο Αλέξανδρος σχεδίαζε να κατακτήσει τη Δύση, ίσως «μέχρι και τις βρετανικές νήσους» όπως λέει ο Αρριανός.

      Έπειτα επρόκειτο να δημιουργηθούν νέες αποικίες με τη μετεγκατάσταση πληθυσμών μεταξύ Ευρώπης και Αφρικής, σχέδιο που απηχεί μια αλλόκοτη και, κατά μεγάλη πιθανότητα, πλαστή επιστολή του Αριστοτέλη στον Αλέξανδρο. Συνηγορεί υπέρ της μετακίνησης της περσικής άρχουσας τάξης στην Ευρώπη, μια προετοιμασία απαραίτητη για το μελλοντικό παγκόσμιο καθεστώς των Ελλήνων.

      Τέλος, υπήρχαν σχέδια τεράστιας ανοικοδόμησης: Η ολοκλήρωση της Πυράς του Ηφαιστίωνα. Η ανέγερση έξη κολοσσιαίων ναών, θαυμάτων του κόσμου, στη Μακεδονία και στην υπόλοιπη Ελλάδα, συμπεριλαμβανομένης της αναστύλωσης ενός ναού της Ιλιάδας Αθηνάς, για να γίνει «αξιοθέατο για όλο τον κόσμο». Πιο ενδιαφέρον, με φροϋδική έννοια, ήταν το σχέδιο του Αλεξάνδρου για την κατασκευή μιας πυραμίδας για τον πατέρα του Φίλιππο. Για να συναγωνιστεί και να ξεπεράσει τη μεγάλη πυραμίδα της Γκίζας. Θα τιμούσε λοιπόν τον αρχιτέκτονα της μακεδονικής επέκτασης, με το πιο εντυπωσιακό μνημείο στον κόσμο. Το σημαντικότερο χαρακτηριστικό του, σαν φορέα νέου πολιτισμού, έδειξε ότι ήταν εξαιρετικά ονειροπόλος. Δεν μπορούν πολλοί από εμάς να είναι μυστικιστές και απολύτως πρακτικοί, να έχουν σπουδαία όνειρα και να κάνουν και σπουδαίες πράξεις. Αυτός ο συνδυασμός έδωσε στον Αλέξανδρο την ξεχωριστή θέση του στην Ιστορία.

      Αρχιτεκτονικά ή στρατιωτικά, τα κατορθώματα του Αλεξάνδρου θα έπρεπε να είναι εντυπωσιακά και ανάλογα με τη αξέχαστη πορεία του προς την Ανατολή. Οι μεγαλύτεροι ναοί στον κόσμο, η κατάκτηση της Δύσης. Με το ανθρώπινο δυναμικό και με τους πόρους της ανατολικής Ασίας πίσω του, ο Αλέξανδρος θα μπορούσε κάλλιστα να τα είχε καταφέρει.

      Οι υποθέσεις όμως είναι μάταιες. Σ’ ένα σπουδαίο πνευματικό αγώνα, κάποιος παρουσίασε τον Αλέξανδρο να αναρρώνει από την ασθένειά του στη Βαβυλώνα, να κατακτάει την Δύση και την Ινδία, έπειτα να εισβάλλει στα αντιμαχόμενα κράτη της Κίνας το 314 και στο τέλος να ενώνει όλο τον Αρχαίο Κόσμο. Και μετά ο αφηγητής φαντάστηκε την εδραίωση ενός ενωμένου κόσμου από την ελληνιστική εποχή έως σήμερα, με την ατμομηχανή να εφευρίσκεται στην Αλεξάνδρεια τον 1ο Αιώνα και έναν ευχαριστημένο κόσμο στη Δεκαετία του Πενήντα υπό τον Αλέξανδρο τον 35ο! Μακάρι να ήταν τόσο απλή η πορεία της Ιστορίας. Όμως αυτή η φαντασίωση εμπεριέχει μια βασική αλήθεια: Ο Αλέξανδρος είχε πρόθεση τα τελευταία του σχέδια να είναι αξεπέραστα από όλες τις γενιές που θα έρχονταν. Αν και αποσπασματικά και τυραννικά, εξακολουθούν να καταπλήσσουν τις επόμενες γενιές. Όπως ο Σέλλεϋ, λένε: «Κοιτάξτε τα κατορθώματα και την απόγνωσή μου».