Η έκφραση της θέλησης-βούλησης κάθε πολίτη, να θέτει σκοπούς και στόχους και να λαμβάνει αποφάσεις για την πραγμάτωση τους, αποτελεί αναφαίρετο δικαίωμα του. Η επιβεβαίωση της βούλησης, με επίσημα επικυρωμένη την υπογραφή του, παρέχει στη διαδικασία της «Συλλογής Υπογραφών», ισχυρότατη δημοκρατική νομιμοποίηση και τεράστια κοινωνική διεκδικητική δυναμική.
Ετυμολογικά οι λέξεις θέληση και βούληση αποδίδουν το ίδιο σχεδόν εννοιολογικό περιχεόμενο. Μια απλοποιημένη ίσως, αλλά χρήσιμη διάκριση είναι ότι: η βούληση ταυτίζεται με το «θέλω και πρέπει» ενώ η θέληση με το «θέλω και μπορώ».
Η έννοια της «συλλογικής βούλησης» αν και περιέχει το καθολικό στοιχείο δεν νοείται σαν άθροισμα των θελήσεων όλων των πολιτών αλλά ως συνολική κοινωνική έκφραση της αποφασιστικότητας τους, εκπληρώνοντας «τα πρέπει» να διεκδικήσουν «τα θέλω» τους και να πραγματώσουν «τα μπορώ» τους. Αυτή ακριβώς την έκφραση αναδεικνύει και καταγράφει ως μέσο και διαδικασία η συλλογή των υπογραφών.
Ιστορική αναζήτηση του όρου «Συλλογή Υπογραφών», μας οδηγεί, όσον και αν αυτό ακούγεται παράδοξο, στις γραφές των οστράκων της δημοκρατίας του Περικλή και στο θεσμό του οστρακισμού, από τον οποίο μάλιστα, εμπνεύστηκαν το θεσμό της ανάκλησης (recall), οι Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής.
Στη δημοκρατία της αρχαίας Αθήνας οι πολίτες εξοστράκιζαν όποιον θεωρούσαν ύποπτο για την κατάλυση του δημοκρατικού πολιτεύματος με την συγκέντρωση ορισμένου αριθμού οστράκων πάνω στα οποία έγραφαν ή σκάλιζαν το όνομα εκείνου που θεωρούσαν ύποπτο, εκφράζοντας έτσι τη βούληση τους. Ο ζωντανός πηλός γινόταν μέσο καλλιτεχνικής έκφρασης, στα χέρια του αγγειοπλάστη και μέσο πολιτικής έκφρασης στη συνέχεια, στα χέρια του κάθε Αθηναίου πολίτη. Ο πρώτος έδιδε την αναπάντεχη ομορφιά στο αγγείο και ο άλλος, γράφοντας σε ένα θρύψαλο του το όνομα συμπολίτη του, ένιωθε την ικανοποίηση ότι προστάτευε τη δημοκρατία από τους εχθρούς της.
Στην αντιπροσωπευτική δημοκρατία της σημερινής Ελλάδας, οι αντιπρόσωποι που εκλέγουμε, αλλά «δεν επιλέγουμε…..», αφού την αποκλειστικότητα της επιλογής έχουν το πολιτικό κατεστημένο και οι μηχανισμοί του, όχι μόνο δεν εξοστρακίζουν πολιτικά, όσους προκαλούν και καπηλεύονται τη δημοκρατία, αλλά και παραγράφουν με ανίσχυρες συνταγματικές διατάξεις (άρθρο 86) τις πολιτικές κακουργηματικές πράξεις και ενέργειες τους, παρερμηνεύοντας κάθε έννοια πολιτικής και ηθικής τάξης και αλλοτριώνοντας το γράμμα και το πνεύμα της λαϊκής εντολής, την οποία υποτίθεται ότι σέβονται και υπηρετούν. Θα μπορούσαν άραγε, οι συντάκτες του 86ου Συνταγματικού άρθρου, και των διατάξεων του εκτελεστικού νόμου 3126/2003, να επιλεγούν στη δημοκρατία του Περικλή, πρόεδρος της Δημοκρατίας ή αρχηγός πολιτικού κόμματος … ; Αλήθεια ..! για ποια ισότητα των Ελλήνων ενώπιον του νόμου ομιλούμε, όταν οι διατάξεις του 86ουΣυνταγματικού άρθρου ευρίσκονται σε κατάφωρη αντίθεση με την υπέρτερη συνταγματική επιταγή της διάταξης της παραγράφου 1 του άρθρου 4 που αναφέρει, ότι οι Έλληνες είναι ίσοι ενώπιον του νόμου.
Η Συλλογή Υπογραφών, μια διαδικασία και μέσον κοινωνικής κυρίως πίεσης, για ικανοποίηση συλλογικών αιτημάτων, αποκτά στο πέρασμα του χρόνου πολιτικό ρόλο και σήμερα αξιοποιείται από πολλές χώρες ως μέσον και διαδικασία έκφρασης των θεσμών του δημοψηφίσματος, της νομοθετικής πρωτοβουλίας των πολιτών και της ανάκλησης αιρετού οργάνου. Θεσμών άμεσης δημοκρατίας, που παραλλαγές τους συναντώνται στα εθνικά Συντάγματα κρατών ανά τον κόσμο, από τα οποία κράτη απουσιάζει η χώρα μας, η μήτρα της άμεσης δημοκρατίας. Όχι φυσικά ανεξήγητα.
Οι τρεις αυτοί θεσμοί, αποτελούν μηχανισμούς άμεσης συμμετοχής του πολίτη στην άσκηση της εξουσίας. Δηλαδή συμμετοχή, χωρίς την παρεμβολή των αντιπροσώπων του, που αναντίρρητα προκαλεί και δοκιμάζει τους θεσμούς της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας. Η βασική διαφοροποίηση των τριών αυτών θεσμών γίνεται με βάση το υποκείμενο της διαδικασίας. Στο δημοψήφισμα, υποκείμενο της διαδικασίας είναι το σύνολο του εκλογικού σώματος. Στη νομοθετική πρωτοβουλία πολιτών υποκείμενο είναι ορισμένο τμήμα του. Στην ανάκληση αιρετού οργάνου είναι μέρος του συνόλου του εκλογικού σώματος, το οποίο όμως ασκεί την εξουσία άμεσα (animo) και όχι έμμεσα (corpore). Στις χώρες που σέβονται και εφαρμόζουν τους θεσμούς άμεσης δημοκρατίας, η Συλλογή Υπογραφών αποτελεί τη διαδικασία και το μέσο της ανάδειξης του απαιτούμενου αριθμού των υποκειμένων για την ενεργοποίηση των αμεσοδημοκρατικών αυτών θεσμών, τους οποίους και υπηρετεί. Στη χώρα μας, το πολιτικό κατεστημένο δεν ανέχεται ούτε επιτρέπει θεσμική διαδικασία, που θέτει ή απειλεί να θέσει σε δοκιμασία, την ύπαρξη του και τους αντιπροσωπευτικούς θεσμούς, που αυτό υπηρετεί, Αυτός είναι ο κύριος και βασικός λόγος, που η Συλλογή Υπογραφών, έχει αποκλειστεί μέχρι σήμερα στη χώρα μας, προκλητικά και σκόπιμα, από τις δημοκρατικές διαδικασίες.
Ως πολιτική πράξη, η Συλλογή Υπογραφών αποτελεί σχήμα, μέσον και δράση ενεργούς συμμετοχής του πολίτη στο πολιτικό γίγνεσθαι αλλά και διαδικασία:
--Έκφρασης, καταγραφής και ανάδειξης της συλλογικής βούλησης των πολιτών και μάλιστα με επίσημα επικυρωμένο επιγραμμικά ή σε φύλλο χάρτου το αποτύπωμα της υπογραφής τους.
--Ανάδειξης και προβολής συλλογικών αιτημάτων
--Διοργάνωσης και υποστήριξης πρωτοβουλιών πολιτών.
Η συλλογική βούληση, ως έννοια, αν και περιέχει το καθολικό στοιχείο, δεν νοείται σαν άθροισμα των θελήσεων όλων των πολιτών, αλλά ως συνολική κοινωνική έκφραση της αποφασιστικότητας τους, να ικανοποιήσουν «τα πρέπει» αξιοποιώντας «τα μπορώ» τους μέσα από τη διαδικασία της Συλλογής Υπογραφών.
Με τη θεσμοθέτηση της διαδικασίας Συλλογής Υπογραφών, το αποτύπωμα της υπογραφής κάθε πολίτη, επιβεβαιωμένο επιγραμμικά ή σε φύλλο χαρτιού, μπορεί να αναβιώσει τον πολιτικό οστρακισμό, με τη μορφή της ανάκλησης κάθε αιρετού πολιτικού οργάνου που καταχράται ή καπηλεύεται τις δημοκρατικές αρχές και αξίες και έτσι ο σημερινός πολίτης, ίσως νοιώσει την ίδια ικανοποίηση για την προστασία της δημοκρατίας, που ένοιωθε ο Αθηναίος πολίτης χαράσσοντας στο όστρακο κάποιο όνομα συμπολίτη του.
Δεν διαθέτω ικανότητες αρθρογράφου, που παραθέτει τις σκέψεις και απόψεις του, επιλέγοντας τον κατάλληλο τίτλο και γι’ αυτό επικαλούμαι την ανοχή και την επιείκεια του αναγνώστη στην ταπεινή σκέψη: Αν ο τίτλος του άρθρου αποτελούσε διάταξη του Συνταγματικού μας Χάρτη, η χώρα θα μπορούσε να είχε αποφύγει την τραγική οικονομική πολιτική και κοινωνική πραγματικότητα που σήμερα βιώνει.
Μανόλης Κομπολάκης
τ. Ειδικός Σύμβουλος Νομάρχη
