Πρωτοβουλία Δημοτών: Θεσμική τομή αξιοποίησης της υπογραφής του Δημότη-πολίτη στο Δημοτικό γίγνεσθαι

   Του Μανόλη Κομπολάκη

Μια ριζοσπαστική καινοτομία της Συνθήκης της Λισαβόνας, τιτλοφορούμενη «Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία Πολιτών», επιτρέπει μέσω της διαδικασίας «Συλλογής Υπογραφών», από 1/4/2012  σε μια «επιτροπή πολιτών» αποτελούμενη από επτά (7) τουλάχιστον πολίτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που κατοικούν σε διαφορετικά κράτη μέλη, να συγκεντρώσει τις υπογραφές ενός εκατομμυρίου πολιτών από επτά χώρες της Ένωσης και στη συνέχεια να προσκαλέσει την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, να προτείνει νομοθεσία σε τομείς όπου η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει αρμοδιότητα να νομοθετεί.  

         Μια ανάλογη ριζοσπαστική θεσμική καινοτομία στον αυτοδιοικητικό χώρο, ως «Πρωτοβουλία Δημοτών», συνιστά αναμφίβολα μια πρωτοποριακή αυτοδιοικητική θεσμική τομή, έμπρακτης εφαρμογής της λαϊκής κυριαρχίας, που αποτελεί το θεμέλιο του πολιτεύματος, σύμφωνα με το πρώτο Συνταγματικό άρθρο. 

         Οι δημότες μέσω της καινοτομίας  αυτής, θα έχουν στα χέρια τους ένα ισχυρό εργαλείο αξιοποίησης της υπογραφής τους, που θα τους επιτρέπει: 

--  Να επηρεάζουν τις αποφάσεις των θεσμικών οργάνων της αυτοδιοίκησης. 

--  Να καταστούν συντελεστές και συμμέτοχοι του αυτοδιοικητικού γίγνεσθαι. 

--  Να αναδεικνύουν και να αξιοποιούν τη βούληση τους σε κρίσιμα θέματα που αφορούν και επηρεάζουν καταλυτικά το μέλλον τους ή το μέλλον του τόπου.

        Την ριζοσπαστική θεσμική καινοτομία, της «Πρωτοβουλίας Δημοτών», που έχουν αποδεχθεί και εφαρμόζουν τα περισσότερα κράτη μέλη της ΕΕ και οι ΗΠΑ, σε εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο, πρέπει και οφείλουν να κατοχυρώσουν τα θεσμικά όργανα της αυτοδιοίκησης  (περιφερειακής και τοπικής), αν ενδιαφέρονται ειλικρινά για ένα ενεργό πρωτοποριακό και αναβαθμισμένο ρόλο των υποκειμένων της εξουσίας τους, που είναι οι δημότες-πολίτες.

        Το θεσμικό πλαίσιο διοργάνωσης και υποστήριξης Πρωτοβουλίας Δημοτών, περιγράφεται στη συνέχεια και προτείνεται ως κείμενο εργασίας.

1.  Σκοπός.  

         Η Πρωτοβουλία Δημοτών, δεν έχει σκοπό να αναδείξει θέματα, αιτήματα και προβλήματα, που αφορούν τους δημότες αλλά να εξασφαλίσει ένα ισχυρό εργαλείο, που θα επιτρέπει στους δημότες να επηρεάζουν τις αποφάσεις των θεσμικών οργάνων της αυτοδιοίκησης καθιστάμενοι συντελεστές και συμμέτοχοι  στο αυτοδιοικητικό γίγνεσθαι.

2.  Περιεχόμενο Πρωτοβουλίας Δημοτών.

         Το περιεχόμενο της Πρωτοβουλίας Δημοτών, δεν πρέπει να είναι καταχρηστικό ή κακόβουλο και θα αφορά θέματα που:

--  Είναι αποκλειστικής αρμοδιότητας της Αυτοδιοίκησης περιφερειακής ή τοπικής. 

--  Σχετίζονται με την ποιότητα ζωής, την καθημερινότητα, το περιβάλλον, την τοπική ανάπτυξη και την κοινωνική συνοχή. 

--  Επηρεάζουν το μέλλον του τόπου και των δημοτών.

--  Δεν φέρουν σε αντιπαράθεση κοινωνικές ομάδες, αυτοδιοικητικές υπηρεσίες ή τοπικές αυτοδιοικητικές δομές.   

3.  Δικαίωμα διοργάνωσης Πρωτοβουλίας Δημοτών.

         Δικαίωμα διοργάνωσης μιας Πρωτοβουλίας Δημοτών, σε επίπεδο Δήμου ή Περιφέρειας έχουν όλοι οι δημότες-πολίτες που διαμένουν στα όρια του Δήμου ή της Περιφέρειας. Για την έναρξη της διοργάνωσης πρέπει να συγκροτηθεί «επιτροπή δημοτών» που θα αποτελείται από επτά (7) δημότες διαφορετικών περιφερειακών ή τοπικών αυτοδιοικητικών δομών (περιφερειακές-δημοτικές ενότητες, δημοτικά διαμερίσματα, δημοτικές-τοπικές κοινότητες). 

Πρωτοβουλίες δημοτών δεν μπορούν να διοργανώσουν οι επαγγελματικοί σύλλογοι, οι οργανώσεις και οι ομάδες κοινών συμφερόντων.

Όροι, κανόνες και χρονικοί περιορισμοί θα αποτρέπουν την κατάχρηση του θεσμού. 

4.  Διαδικασία διοργάνωσης πρωτοβουλίας δημοτών.

         Η διοργάνωση μιας Πρωτοβουλίας Δημοτών προτείνεται να ακολουθεί τα παρακάτω βήματα:

α. Συγκρότηση επιτροπής πρωτοβουλίας από τους δημότες που θα αποτελείται :

Σε επίπεδο Δήμων   

Από τουλάχιστον επτά (7)  δημότες, που διαμένουν σε διαφορετικές ενδοδημοτικές  τοπικές δομές (δημοτικά διαμερίσματα, δημοτικές κοινότητες, τοπικές κοινότητες) και θα καλύπτουν τις Δημοτικές ενότητες.

Σε επίπεδο Περιφερειών 

Από τουλάχιστον επτά (7) δημότες που διαμένουν σε  διαφορετικούς δήμους ή δημοτικές ενότητες και θα καλύπτουν τις Περιφερειακές ενότητες.

         Μέλη των επιτροπών Πρωτοβουλίας Δημοτών δεν μπορούν να αποτελούν τα αιρετά όργανα της περιφερειακής και τοπικής αυτοδιοίκησης. 

β.  Συγκρότηση της επιτροπής σε σώμα και καθορισμό αρμοδιοτήτων. 

         Η επιτροπή θεωρείται ως ο επίσημος διοργανωτής της Πρωτοβουλίας Δημοτών και είναι υπεύθυνη για τη διαχείριση της συνολικής διαδικασίας.       

γ. Ενημέρωση του αρμόδιου Περιφερειακού ή Δημοτικού συμβουλίου για την Πρωτοβουλία δημοτών και αίτηση καταχώρηση της στον ιστότοπο τους. 

         Η ενημέρωση θα περιλαμβάνει:

(1) Την επιτροπή Πρωτοβουλίας που έχει συσταθεί.(Πλήρη στοιχεία, αρμοδιότητες).

(2) Τους λόγους που επιβάλουν την Πρωτοβουλία. 

(3) Τους στόχους που επιδιώκονται με την Πρωτοβουλία.

         Η Πρωτοβουλία γίνεται αποδεχτή από το αρμόδιο Συμβούλιο για την  καταχώρηση της στον ιστότοπο του  εφόσον:

(1) Το περιεχόμενο της Πρωτοβουλίας αφορά θέμα αρμοδιότητας της αυτοδιοίκησης.

(2) Η πρωτοβουλία δεν είναι κατάφωρα καταχρηστική ή κακόβουλη.

(3) Το περιεχόμενο της Πρωτοβουλίας  δεν φέρει σε αντιπαράθεση κοινωνικές    

     ομάδες, αυτοδιοικητικές υπηρεσίες ή τοπικές αυτοδιοικητικές δομές.

(4) Δεν αντίκειται σε Συνταγματικές ή νομοθετικές διατάξεις.

δ. Καταχώρηση της Πρωτοβουλίας στον ιστότοπο της Περιφέρειας ή του Δήμου

         Με την αποδοχή του αιτήματος για  καταχώρηση της πρωτοβουλίας δημοτών από την αυτοδιοικητική αρχή στον ιστότοπο της και την τήρηση των προϋποθέσεων της διαδικασίας διοργάνωσης η Πρωτοβουλία δημοτών καταχωρείται στον ιστότοπο της Περιφέρειας ή του Δήμου. Η καταχώρηση πρέπει να περιλαμβάνει:

--Τον τίτλο της Πρωτοβουλίας.

--Τους στόχους της Πρωτοβουλίας. 

--Το θέμα που καλείται το αρμόδιο συμβούλιο να εξετάσει και να αποφασίσει. 

-- Πλήρη στοιχεία και καθήκοντα των μελών της επιτροπής Πρωτοβουλίας.

5.  Υποστήριξης της Πρωτοβουλίας. 

         Δικαίωμα υποστήριξης μιας Πρωτοβουλίας Δημοτών θα έχουν όλοι οι δημότες-πολίτες που έχουν συμπληρώσει το 17^ον έτος της ηλικίας τους, έχουν δικαίωμα ψήφου και είναι εγγεγραμμένοι στους εκλογικούς καταλόγους της αυτοδιοικητικής αρχής που είναι αρμόδια για την διαχείριση της Πρωτοβουλίας . Για την υποστήριξη της Πρωτοβουλίας οι δημότες-πολίτες πρέπει να συμπληρώνουν έντυπο ειδικής δήλωσης υποστήριξης*, που χορηγείται από τους διοργανωτές, σε χαρτί ή επιγραμμικά**. 

6.  Διαδικασία συγκέντρωσης δηλώσεων υποστήριξης της Πρωτοβουλίας.

         Με την αποδοχή του αιτήματος των διοργανωτών της Πρωτοβουλίας και την καταχώρηση της στον ιστότοπο της Αυτοδιοικητικής αρχής (Περιφέρειας ή Δήμου) η επιτροπή Πρωτοβουλίας ως διοργανωτής μπορεί να αρχίσει τη διαδικασία της συγκέντρωσης των δηλώσεων υποστήριξης, που πρέπει να υποστηρίζει ποσοστό 1/10  τουλάχιστον του εκλογικού σώματος της αυτοδιοικητικής αρχής, που είναι αρμόδια να διαχειριστεί το περιεχόμενο της Πρωτοβουλίας. Προκειμένου να αποφευχθούν περιπτώσεις, αποκλεισμών, εκβιασμών ή ομηρειών, όταν το ποσοστό του 1/10, μπορεί να εξασφαλιστεί από μεγαλύτερες σε εκλογικό σώμα αυτοδιοικητικές δομές, οι διοργανωτές πρέπει και οφείλουν να εξασφαλίσουν το καθοριζόμενο ποσοστό  δηλώσεων υποστήριξης 1/10 , σε κάθε Δημοτική ή Περιφερειακή ενότητα.  

Για την συγκέντρωση των δηλώσεων υποστήριξης θα παρέχεται εύλογος χρόνος προκειμένου, μέσω συνελεύσεων γειτονιάς, διαβουλεύσεων, ανοικτών συζητήσεων , συνεντεύξεων και δημοσιεύσεων στα ΜΜΕ έντυπα και ηλεκτρονικά, να ενημερωθούν οι δημότες για το περιεχόμενο τους σκοπούς και τους στόχους της Πρωτοβουλίας, να διανεμηθούν τα ειδικά έντυπα δηλώσεων υποστήριξης, να συμπληρωθούν από τους υποστηρικτές και να επικυρωθεί η υπογραφή τους από τις αρμόδιες υπηρεσίες.     

Οι υποστηρικτές της Πρωτοβουλίας οφείλουν να συμπληρώσουν το ειδικό έντυπο της δήλωσης υποστήριξης, να επικυρώσουν την υπογραφή από τις αρμόδιες υπηρεσίες και τα ΚΕΠ και να καταθέσουν την δήλωση στην επιτροπή Πρωτοβουλίας εντός του χρόνου που καθορίζεται. 

Με την συγκέντρωση του καθοριζόμενου ποσοστού επικυρωμένων δηλώσεων υποστήριξης, η επιτροπή υποβάλλει την Πρωτοβουλία στο αρμόδιο περιφερειακό ή δημοτικό συμβούλιο με τυχόν συμπληρωματικά στοιχεία για την υποστήριξη της.

7.  Αποδοχή-Διαχείριση της Πρωτοβουλίας Δημοτών.

         Για την αποδοχή και εξέταση της Πρωτοβουλίας από το αρμόδιο Συμβούλιο Περιφερειακό ή Δημοτικό, απαιτείται η ακριβής τήρηση των όρων και προϋποθέσεων της διοργάνωσης της Πρωτοβουλίας αλλά και η υποστήριξη της ενυπόγραφα από τα 1/10 του εκλογικού σώματος κάθε περιφερειακής ή δημοτικής ενότητας του Δήμου ή  της Περιφέρειας που είναι αρμόδια να διαχειριστεί το περιεχόμενο της πρωτοβουλίας. 

Φυσικά, το αρμόδιο Περιφερειακό ή Δημοτικό Συμβούλιο, δεν είναι υποχρεωμένο να συμφωνεί με το περιεχόμενο της Πρωτοβουλίας, εφόσον αυτό υποστηρίζεται από το καθοριζόμενο ποσοστό του εκλογικού σώματος. Το ποσοστό του εκλογικού σώματος αποτελεί απλά βασική προϋπόθεση  αποδοχής της Πρωτοβουλίας για καταχώρηση της ως δημόσιο έγγραφο και λήψη απόφασης για το περιεχόμενο της, από το αρμόδιο Συμβούλιο.

         Όμως, Πρωτοβουλίες Δημοτών, που θα υποστηρίζονται με επικυρωμένες υπογραφές, από το 50%+1 του εκλογικού σώματος Τοπικής ή Περιφερειακής  Αυτοδιοίκησης να είναι δεσμευτικές αποδοχής και εξέτασης από τα αρμόδια όργανα και τους φορείς που θα διαχειριστούν το περιεχόμενο της Πρωτοβουλίας.

9.  Εξέταση πρωτοβουλίας.

        Το αρμόδιο Περιφερειακό ή Δημοτικό Συμβούλιο μετά την αποδοχή της Πρωτοβουλίας εντάσσει το αντικείμενο της, στα θέματα ημερησίας διάταξης Συνεδρίασης του, στην οποία καλείται και η επιτροπή Πρωτοβουλίας να εκθέσει τις απόψεις της. Η απόφαση στην συνέχεια του Συμβουλίου καθορίζει και την οριστική κατάληξη της Πρωτοβουλίας, τηρουμένων στη συνέχεια των καθοριζομένων όρων κανόνων και χρονικών περιορισμών, που αποτρέπουν την κατάχρηση του θεσμού.

         Στερούμαι εξειδικευμένων νομικών γνώσεων και γι’ αυτό επικαλούμαι την επιείκεια των ειδικών και κατανόηση των αναγνωστών. Το προτεινόμενο πλαίσιο διοργάνωσης και υποστήριξης πρωτοβουλίας Δημοτών, δεν αποτελεί θέσφατο ούτε διεκδικεί την τελειότητα. Παρατίθεται ως κείμενο εργασίας για εμπεριστατωμένη μελέτη, από τους ειδικούς των Νομικών υπηρεσιών των Περιφερειών και Δήμων. 
                                                                                        

 *    Το Υπόδειγμα του ειδικού εντύπου της δήλωσης υποστήριξης της Πρωτοβουλίας Δημοτών είναι πανομοιότυπο με αυτό της Ευρωπαϊκής Πρωτοβουλίας Πολιτών. 

* * Η διαχείριση του επιγραμμικού συστήματος (online), δηλαδή η πιστοποίηση και επικύρωση της υποστήριξης της πρωτοβουλίας με ηλεκτρονικά μέσα, είναι επί του παρόντος, παρά την αλματώδη ανάπτυξη της ψηφιακής τεχνολογίας, πέραν των δυνατοτήτων της συντριπτικής πλειοψηφίας των δημοτών, που θα κληθούν να υποστηρίξουν μια πρωτοβουλία τους.

Φωτογραφία από Milkos via vistacreate

Ο κ. Μανόλης Κομπολάκης είναι τ. Ειδικός Σύμβουλος Νομάρχη, τ. Δημοτικός Σύμβουλος