Πρεσβευτές μιζέριας, στασιμότητας, επισφάλειας

Του Γιώργου Πανταγιά*

Η αμφιλογία είναι βαθιά. Δεν τη σκεπάζει η υπερχειλίζουσα αυταρέσκεια εκείνων που βρίσκονται εκτός πραγματικότητας. Ούτε χρειάζεται μεγεθυντικός φακός για να διαπιστωθεί. Απεναντίας το πρόβλημα καθίσταται μεγαλύτερο, όταν προσποιείσαι ότι δεν βλέπεις τίποτα, ή όταν στρουθοκαμηλίζεις. 

Η έλλειψη επίγνωσης μεγενθύνει τα σύννεφα της απαξίωσης, της αποστροφής ακόμη και της απόρριψης. Εύλογο επακόλουθο είναι, η απόγνωση και  η επισφάλεια να κατακλύζουν το κοινωνικό σώμα. Αλλά και να ανατροφοδοτούν τις εστίες ανορθολογισμού, καθώς και τα φαινόμενα πολιτικής υποκουλτούρας δίνοντας υπόσταση, σε ακροδεξιά, εθνικιστικά και ρατσιστικά μορφώματα. 

Η απαισιοδοξία της νόησης, διευρύνει περαιτέρω τα ρήγματα της εμπιστοσύνης και της αξιοπιστίας των θεσμών. Καλλιεργεί την παραίτηση και την απόσυρση, την ιδιώτευση και τον ατομικισμό, το φθόνο και την αντιπαλότητα. Και το χειρότερο την τυφλή  βία. 

Η αισιοδοξία της βούλησης, που άλλοτε ήταν κυρίαρχη έχει απωλέσει αισθητά την προωθητική της δύναμη. Τα φωτεινά κοινωνικά προτάγματα, έχουν πάψει να είναι ελκυστικά. Η ιστορική διαίρεση δεξιά-αριστερά έχει ξεθωριάσει. Η σύγχυση συνοδεύεται από απαίδευτες αντιλήψεις και επιπόλαιους μανιχαϊσμούς.  

Στους ανησυχητικά ανοίκειους καιρούς που ζούμε, όπως πρόσφατα υποστήριξε ο σπουδαίος διανοητής Κωνσταντίνος Τσουκαλάς, όλες οι βεβαιότητες, όλες οι αξίες μοιάζει να έχουν χάσει το νόημά τους, συμπληρώνοντας,  ότι τίποτα δεν είναι τόσο καταστρεπτικό, φρικτό ή ανόητο, ώστε να μη μπορεί να συμβεί. 

Αναμφισβήτητη αλήθεια είναι, ότι τα αξιακά αποθέματα έχουν συρρικνωθεί. Κατ’ επέκταση και τα μεγάλα πολιτικά εγχειρήματα, μολονότι είναι ζωτικά αναγκαία για την ανασύσταση της χώρας. Ο μικρόκοσμος της πολιτικής κάθε άλλο παρά νοιάζεται γι’ αυτά. Μια κοινωνία χαμηλών προσδοκιών, τον συντηρεί και τον στηρίζει. 

Η συμπόρευσή τους εδράζεται στη μακαριότητα, στην ελαφρότητα, στην ασυγκινησία. Προκειμένου να αποφύγουν τις ανεπιθύμητες ανατροπές, δεν βάζουν ψηλά τον πήχη. Ουσιαστικά υπηρετούν την υστέρηση, αδιαφορώντας για τις επιζήμιες συνέπειές της. Με άλλα λόγια είναι πρεσβευτές της μιζέριας, της στασιμότητας και της διαμεσολάβησης. 

Η ατροφία της πολιτικής στερεί από την Ελλάδα, τη δυνατότητά της να γίνει τολμηρά σύγχρονη. Έτσι υποτιμώντας τους κινδύνους που της επιφυλάσσει η προσήλωση στο παρελθόν, οι θύλακες της συντήρησης  διατηρούνται ισχυροί, ακόμη και σε σημαντικούς θεσμούς της χώρας. Ο εντολοδόχος της ναζιστικής Χρυσής Αυγής, επίτιμος εισαγγελέας του Αρείου Πάγου, κάθε άλλο παρά αποτελεί αναπάντεχη έκπληξη. Ούτε είναι το μοναδικό αρνητικό ξάφνιασμα των δημοκρατικών συνειδήσεων. 

Ένα άλλο σκοτεινό γεγονός, είναι η απόρριψη από την Ακαδημία Αθηνών των υποψηφιοτήτων να γίνουν μέλη, οι Κωνσταντίνος Τσουκαλάς, Τίτος Πατρίκιος και άλλες κορυφαίες προσωπικότητες της πνευματικής ζωής του τόπου. 

Και οι δύο αυτές προκλητικές περιπτώσεις παραπέμπουν στις πιο μαύρες στιγμές της ιστορίας μας. Δείχνουν ότι οι χώροι της δικαιοσύνης και της εκπαίδευσης, δεν είναι άσπιλοι και αμόλυντοι.

Οι αντιδημοκρατικές, αντιδραστικές και αναχρονιστικές δομές αντέχουν στο χρόνο. Και τούτο γιατί ένα στοιχειωμένο πολιτικό σύστημα επιδεικνύει παράδοξη ανοχή και αδράνεια, αγνοώντας το αυτονόητο: Ο χρόνος επιβάλλει τη ρήξη κάθε στιγμή, ανάμεσα στη  συνέχεια και στην ασυνέχεια. Διαφορετικά απομειώνεται η δυνατότητά του να λειτουργήσει, ως μοχλός αλλαγών. Αλλά και γίνεται δέσμιο ενός καταστροφικού παρελθόντος. 

Το χειρότερο μάλιστα είναι, ότι  διαιωνίζεται η κυριαρχία  μιας μετεωρίζουσας αίσθησης αμεριμνησίας, αδιαφορίας ακόμη και ανικανότητας, της ιθύνουσας πολιτικής τάξης να απεγκλωβισθεί από τη μικροπολιτική και την ψηφοθηρία.

Οι μεν κυβερνώντες αυτοθαυμάζονται, επιχειρώντας να καλλιεργήσουν ψευδαισθήσεις. Φαίνεται να αγνοούν ότι, η υποτίμηση της κρίσης και της συνείδησης των πολιτών δεν συνοδεύεται πάντα, με την αποδοχή και τη στήριξη. Οι αντιπολιτευόμενοι δε, ξεχνούν ότι στον πολιτικό ανταγωνισμό η αξία και η χρησιμότητα τους, δεν επιτυγχάνονται με τον καταγγελτικό τους λόγο για τις ανεπάρκειες και την  αναποτελεσματικότητα του αντιπάλου. Ούτε με την αξιοποίηση των στραβοπατημάτων του. Πόσο μάλλον όταν οι ίδιοι πρεσβεύουν πολιτικές, οι οποίες επαναφέρουν δοκιμασμένες και αποτυχημένες συνταγές. 

Εν τούτοις σε μια μπλοκαρισμένη και αδιαχώρητη κοινωνία, οι αλλαγές και οι μεταβολές κερδίζουν έδαφος όταν οι πρωταγωνιστές της πολιτικής πείθουν για την αξιοπιστία και την ικανότητά τους, να διαχειριστούν αποτελεσματικά τα υπαρκτά προβλήματα του τόπου και της κοινωνίας. Και προπαντός να δείξουν, ότι σε μια δύσκολη συγκυρία μπορούν να εκφράσουν τις ανάγκες και τις αγωνίες ενός κόσμου που αναζητά συγκεκριμένες απαντήσεις. Ωστόσο, η αδυναμία τους να ανταποκριθούν στις αυτονόητες αυτές προσδοκίες, ανοίγει το δρόμο για το μη χείρον βέλτιστον. 

* Ο κ. Γιώργος Πανταγιάς είναι Σύμβουλος Στρατηγικής και Επικοινωνίας, Πρόεδρος και Διευθύνων Σύμβουλος της Polity

Φωτογραφία από Markus Spiske via pexeles.com