Πολυτεχνείο, ένα Σύμβολο της πολιτικής ιστορίας του τόπου μας

Του Σωκράτη Βαρδάκη

Είναι η δημοκρατία. Είναι τα ατομικά δικαιώματα, η συμμετοχή στα κοινά, η ελεύθερη διακίνηση πληροφοριών και ιδεών, η ελευθερία του τύπου, η ελευθερία του συνέρχεσθαι και συνεταιρίζεσθαι!

Είναι όλα τα παραπάνω που θεωρήθηκαν απειλή για το κράτος σε μια πολύ σκοτεινή εποχή, που ξεκίνησε πολύ πριν την κατάλυση της δημοκρατίας και το πραξικόπημα των Συνταγματαρχών της 21ης Απριλίου του 1967.

Η δικτατορία των συνταγματαρχών στην Ελλάδα, ήταν η απέλπιδα προσπάθεια να διασωθεί και να συντηρηθεί στην εξουσία ό,τι πιο σκοτεινό και ανελεύθερο υπήρξε στην Ελληνική κοινωνία πριν το 1967. Οι προοδευτικές δυνάμεις έρχονταν με φόρα να αλλάξουν το πολιτικό σκηνικό και αυτό έπρεπε να διακοπεί, να εμποδιστεί με οποιονδήποτε τρόπο.

Ο φόβος του κομμουνισμού, ο ψυχρός πόλεμος, ο φόβος της συντριπτικής ήττας της προδικτατορικής δεξιάς, οδήγησαν σε μια αντιδημοκρατική «λύση» συντήρησης στην εξουσία μιας ολοκληρωτικής και ανελεύθερης αντίληψης περί διακυβέρνησης του κράτους.

Μιας αντίληψης που ενίσχυε το διχασμό και την κατηγοριοποίηση πολιτών σε ακίνδυνους, φιλικούς προς το καθεστώς και επικίνδυνους, εχθρούς του κράτους, συντηρώντας τα πάθη και την εσωτερική διαίρεση ενός εμφυλίου πολέμου που ακόμα πλήγωνε την Ελληνική κοινωνία, και συνέχισε να την πληγώνει και για αρκετά χρόνια μετά την πτώση της χούντας.

Ακόμα κι αν το «πολυτεχνείο» δεν ήταν η αιτία της πτώσης, στο συλλογικό ασυνείδητο έχει εγγραφεί ως το σημείο τομής, καθώς συνέβη κάτι που δεν τόλμησαν οι δικτάτορες εμφανώς να κάνουν για χρόνια. Η κατάλυση του πανεπιστημιακού ασύλου.

Δικτατορία πρώτα από όλα σημαίνει κατάλυση του συντάγματος, κατάλυση ατομικών ελευθεριών, υπερσυγκέντρωση εξουσιών σε μία αρχή, σε μία κλειστή ομάδα ανθρώπων που έχουν ένα και σαφή στόχο. Τον απόλυτο έλεγχο του κράτους, της οικονομίας, της πληροφορίας, της δραστηριότητας των πολιτών, των οποίων η ιδιότητα (ως πολίτες) παύει επί της ουσίας να υφίσταται. Την εξαφάνιση των πολιτικών αντιπάλων, με κάθε τρόπο, ακόμα και βιολογικό.

Μια σειρά ενεργειών αποπροσανατολισμού της κοινωνίας, με έμφαση στο «εγκεκριμένο» life style, στον παραδοσιακό ρόλο του φύλου, χαρακτηριστικό παράδειγμα του οποίου είναι η έκδοση της εγκυκλοπαίδειας της γυναίκας 1968-69, στο οποίο περιγραφόταν από τον τρόπο ένδυσης μέχρι τον τρόπο καπνίσματος, τον τρόπο στησίματος στις κοινωνικές εκδηλώσεις κ.α., προσπαθούσαν να δημιουργήσουν μια κατάσταση ευφορίας και προσφοράς άρτου και θεάματος. Μόνο που την εποχή της δικτατορίας, ο άρτος δεν ήταν αυτονόητος για όλους, καθώς οι δικτάτορες μείωναν κατά τρόπο εξωφρενικό τους φόρους των επιχειρήσεων. Το 1971 οι φοροαπαλλαγές των 464 μεγαλύτερων επιχειρήσεων ήταν τριπλάσιες από τους φόρους που είχαν καταβάλει.

Τα νοικοκυριά σήκωναν το βάρος του 91% των φορολογικών εσόδων. Επί Χούντας ο πληθωρισμός κάλπαζε. Και αυτό ενώ τη δεκαετία του 1960 η Ελλάδα είχε το μικρότερο πληθωρισμό από όλες τις χώρες του ΟΟΣΑ. Οι πραγματικοί μισθοί μειώθηκαν κατά 4%. Το υποτιθέμενο “οικονομικό θαύμα της Χούντας” δεν ήταν παρά μία προπαγάνδα.

Έτσι η λέξη «ψωμί» από το σύνθημα «ψωμί, παιδεία, ελευθερία», είχε πολύ ουσιαστικό περιεχόμενο.

Παρά τα γεγονότα του πολυτεχνείου όμως, την κατάλυση της Δημοκρατίας, τις φυλακίσεις, εκτελέσεις και βασανισμούς Ελλήνων, που θεωρούνταν εχθροί του καθεστώτος, η χούντα τελικώς καταρρέει από το κυπριακό.

Η ιστορία πολλές φορές επαναλαμβάνεται, με τραγικό τρόπο. Ακόμα κι αν το Σύνταγμα δεν καταλυθεί και υπάρχει η επίφαση των θεσμών της αστικής κοινοβουλευτικής Δημοκρατίας, όταν κάποιος θελήσει επί σκοπόν να περιορίσει τα ατομικά, τα κοινωνικά και εργασιακά δικαιώματα, να ελέγξει την πληροφόρηση, να ενισχύσει την ανώτερη οικονομικά τάξη, να ελέγξει μέσω του φόβου τον λαό, μπορεί να το κάνει. Και μπορεί, όταν η κοινωνία δεν αντιδρά, δε διεκδικεί, δεν περιφρουρεί τα συνταγματικά κατοχυρωμένα δικαιώματά της που αποκτήθηκαν με αίμα.

Το «Πολυτεχνείο» πέρα από τα τραγικά γεγονότα που συνέβησαν το 1973, τους καταγεγραμμένους νεκρούς, τους οποίους τιμούμε στις 17 του Νοέμβρη, αποκτά μια διαχρονική αξία. Είναι Σύμβολο. Είναι συνώνυμο κάθε αγώνα υπεράσπισης της Δημοκρατίας, της διεκδίκησης της Ελευθερίας και των ίσων ευκαιριών σε ένα ευνομούμενο κράτος.

Και αυτό το Σύμβολο κατοχυρώθηκε συνταγματικά και περιγράφηκε στην ακροτελεύτια διάταξη του Συντάγματος της Ελλάδας:

'Αρθρο 120: (Ακροτελεύτια διάταξη)

1. Tο Σύνταγμα αυτό, που ψηφίστηκε από την E΄ Aναθεωρητική Bουλή των Eλλήνων, υπογράφεται από τον Πρόεδρό της, δημοσιεύεται από τον προσωρινό Πρόεδρο της Δημοκρατίας στην Eφημερίδα της Kυβερνήσεως, με διάταγμα που προσυπογράφεται από το Yπουργικό Συμβούλιο και αρχίζει να ισχύει από τις 11 Iουνίου 1975. 2. O σεβασμός στο Σύνταγμα και τους νόμους που συμφωνούν με αυτό και η αφοσίωση στην Πατρίδα και τη Δημοκρατία αποτελούν θεμελιώδη υποχρέωση όλων των Eλλήνων. 3. O σφετερισμός, με οποιονδήποτε τρόπο, της λαϊκής κυριαρχίας και των εξουσιών που απορρέουν από αυτή διώκεται μόλις αποκατασταθεί η νόμιμη εξουσία, οπότε αρχίζει και η παραγραφή του εγκλήματος. 4. H τήρηση του Συντάγματος επαφίεται στον πατριωτισμό των Eλλήνων, που δικαιούνται και υποχρεούνται να αντιστέκονται με κάθε μέσο εναντίον οποιουδήποτε επιχειρεί να το καταλύσει με τη βία.»