Περί Πολυτεχνείου, κατάρρευσης της Χούντας κι ενός μύθου

Του Αλέξανδρου Μαυρικάκη

Στην πρόσφατη συζήτηση στη Βουλή για την Παιδεία και μεταξύ απαράδεκτων παραλληλισμών περί παιδοκτονιών και ανοησιών για εμπρησμούς σε δημοσιογραφικό συγκρότημα, ο υφυπουργός Παιδείας, για τους δικούς του λόγους, αναφέρθηκε στην εξέγερση του  Πολυτεχνείου. Ακούσαμε να μιλάει για «αξιακό άρωμα», περί «ανταρτικών τραγουδιών»,  «κάποιων γενναίων ελλήνων» αλλά και πως «το χουντικό καθεστώς δεν έπεσε λόγω της εσωτερικής αντιστάσεως», ότι «δεν υπήρξαν ογκώδεις συγκεντρώσεις, διαδηλώσεις και πορείες επί Χούντας» αλλά και για «μύθο των μεταπολιτευτικών χρόνων». 
Οι αντιδράσεις της αντιπολίτευσης υπήρξαν έντονες.  

Κατ’ αρχάς σε ό, τι αφορά τις διαδηλώσεις και τις αντιδράσεις να θυμηθούμε πως οι πρώτες μεγάλες δυναμικές και ογκώδεις διαδηλώσεις  κατά της χούντας έγιναν στο Ηράκλειο της Κρήτης  την ίδια ημέρα  του πραξικοπήματος αλλά και την επομένη (1967)  και  ακολούθησαν οι κηδείες  του Γ. Παπανδρέου (1968), του Γ. Σεφέρη (1971) και το μνημόσυνο του Γ. Παπανδρέου (1973) που μετατράπηκαν σε ογκώδεις διαδηλώσεις κατά της χούντας . 



Να θυμηθούμε επίσης την δημιουργία αντιχουντικών οργανώσεων (περίπου 46),   τα στρατοδικεία και τις φυλακές, τις εξορίες, τους βασανισμούς στα ξερονήσια, τις δολοφονίες (Τσαρουχά και Μανδηλαρά), την απόπειρα κατά του Παπαδόπουλου από τον Παναγούλη (1968), τις βομβιστικές ενέργειες, τα φρικτά βασανιστήρια στην «ταράτσα» υπό τους ήχους της μοτοσυκλέτας, την κτηνωδία των βασανιστηρίων στην ΕΣΑ, τους απάνθρωπους βασανισμούς στο «ΕΛΛΗ» και βέβαια το κίνημα του Ναυτικού.


Η κηδεία του Γεωργίου Παπανδρέου μετατράπηκε σε διαδήλωση

Όλα αυτά υποδηλώνουν πως η χούντα δεν μπόρεσε να δημιουργήσει αξιόλογη υποστήριξη από τα ευρύτερα κοινωνικά στρώματα. 
 

Είναι αλήθεια πως «η αντίσταση μέχρι την εποχή των μεγάλων φοιτητικών κινητοποιήσεων δεν μπορεί να χαρακτηριστεί αποτελεσματική … το ηθικό της όμως βάρος ήταν πολύ μεγάλο» (Β. Φίλιας) και το οποίο   δημιούργησε  «μια κουλτούρα αντίστασης και πολιτικοποίησης που ήταν πηγή έμπνευσης κυρίως για τους νέους» (Γ. Α. Μαγκάκης) που οδήγησε  το  φοιτητικό κίνημα   στη Νομική και στο Πολυτεχνείο.

Είναι επίσης αλήθεια πως «η λαϊκή αντίσταση δεν ανέτρεψε τη δικτατορία με τον άμεσο τρόπο που καταλαβαίνει κανείς την ανατροπή. Η χούντα βούλιαξε μέσα στο βάλτο της χρεοκοπίας και της αποσύνθεσης που προκάλεσε, κατέρρευσε κυρίως κάτω από το βάρος των εγκλημάτων της και της εθνικής προδοσίας στο Κυπριακό»  (Γ. Φαράκος σε συνέντευξη (1975) στη δημοσιογράφο Λ. Δουκίδου). 

Το Πολυτεχνείο έδωσε μαθήματα πολιτικής και παρήχθησαν σημαντικά πολιτικά αποτελέσματα με την ακύρωση του πολιτικού παιχνιδιού των διεργασιών για «ήπια» μετάβαση της χουντικής εξουσίας σε μια κοινοβουλευτική δημοκρατία, υπό τον έλεγχο του στρατού.  Με την εισβολή του τανκ στο Πολυτεχνείο το χουντικό καθεστώς απαξιώθηκε πλήρως. Και η τραγωδία της Κύπρου, με την προδοσία των χουντικών, λειτούργησε ως καταλύτης για την πλήρη απονομιμοποίηση του και την κατάρρευση του στη συνέχεια  ως δομή εξουσίας.

Σε ότι αφορά τον «μύθο του Πολυτεχνείου», τα τελευταία χρόνια γίνεται προσπάθεια η εξέγερση του Πολυτεχνείου (κορυφαίο γεγονός της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας και των δημοκρατικών αγώνων και  ιδεολογικά δύσπεπτο για κάποιους) να αποστεωθεί πολιτικά και ιδεολογικά  και να απαξιωθεί  στη συνείδηση του ελληνικού λαού. Το επιδιώκουν με την άρνηση του ιστορικού γεγονότος των νεκρών του Πολυτεχνείου¹,  την απαξίωση των δημοκρατικών κατακτήσεων και τον εξωραϊσμό της εφτάχρονης δικτατορίας σε μια προσπάθεια  της άκρας δεξιάς να καταστεί  mainstream.  Μια άλλη εκδοχή του «μύθου» την εξέφρασε γνωστός υπουργός σε τηλεοπτικό κανάλι (2021) και είναι πως «δεν υπήρχαν νεκροί μέσα στο Πολυτεχνείο, αλλά σε δρόμους γύρω από αυτό». Για τον υπουργό αυτόν δεν υπήρχαν ελεύθεροι σκοπευτές, στρατιωτικοί που πυροβολούσαν εν ψυχρώ και παρακρατικοί. Απλά κάποιοι σκοτώθηκαν εκτός Πολυτεχνείου- τόσο προσβλητικό.

     
Φωτο: Ο συνταγματάρχης Ν.Ντερτιλής διασχίζει την Πατησίων κρατώντας το όπλο του στο χέρι.  

Τα πραγματικά γεγονότα αυτής της εποχής έχουν μελετηθεί. Υπάρχουν φωτογραφίες, έγγραφα και μαρτυρίες. Υπάρχουν και οι μύθοι για όσους παραποιούν σκόπιμα ή αφελώς την ιστορία.

¹Βλπ και Λ. Καλλιβρετάκη «Πολυτεχνείο '73: Το ζήτημα των θυμάτων: Νεκροί και τραυματίες»,  Eκδόσεις Φιλιππότη, Αθήνα,2004