Οι δύο όψεις της Ελλάδας

Του Γιώργου Πανταγιά*

Η δημόσια σφαίρα βρίθει από σπαράγματα. Τα αταίριαστα ζευγάρια, μας το πιστοποιούν. Ο πολιτισμικός δυισμός, για να επικαλεστώ τον Νικηφόρο Διαμαντούρο, λειτουργεί ως περιοριστική συνθήκη που εμποδίζει την αποφασιστική ρήξη με το παρελθόν. Και το κυριότερο, τέμνει εγκάρσια το κοινωνικό σώμα. Αλλά και τους θεσμούς, πολιτικούς οικονομικούς, πολιτισμικούς.

Οι θύλακες της παλιάς Ελλάδας  συντηρούν την υστέρηση. Την ίδια στιγμή οι εκφραστές της νεωτερικότητας, μολονότι ενσαρκώνουν την εναρμόνισή μας με το σύγχρονο κόσμο, εγκαλούνται ότι αντιστρατεύονται τις εθνικές παραδόσεις. Το δίπολο αναχρονισμός και φιλελευθερισμός διαρκώς ανασυντάσσεται, υπηρετώντας διαμετρικά αντίθετες αντιλήψεις και  στοχεύσεις. Τα γεγονότα έρχονται να αποκαλύψουν τις αρνητικές και θετικές πλευρές της δημόσιας ζωής. Από τη μια τις γκρίζες και σκοτεινές.  Από την άλλη τις φωτεινές και λαμπερές.

Η προσκόλληση στα σύμβολα και στο φετιχισμό του παρελθόντος παραποιεί την αλήθεια, καλλιεργώντας ψευδείς συνειδήσεις. Έτσι εξάλλου εξηγείται και η ανθεκτικότητα των δυνάμεων του ανορθολογισμού, της εσωστρέφειας, της φοβικότητας. Με άλλα λόγια η εμμονή σε παρωχημένα σύμβολα και σε αναχρονιστικές πολιτικές, θυμίζει εκείνον που φωνάζει στο σκοτάδι για να ξεπεράσει το φόβο του.

Η απουσία μιας τολμηρής και χωρίς περιστροφές ανατοποθέτηση των κυρίαρχων δυνάμεων στον παρόντα χρόνο, επιτείνει την αμηχανία και τη σύγχυση. Και το σημαντικότερο, αφήνει ζωτικό χώρο σε όλους εκείνους που αντιστέκονται στην προσαρμογή της χώρας μας, στο σήμερα.

Η μαζική προσέλευση στην κηδεία του έκπτωτου Κωναταντίνου Γλύξμπουργκ, κάθε  άλλο παρά τυχαίο γεγονός ήταν. Δεν πρόκειται μόνο για βασιλόφρονες και βασιλοχουντικούς. Αλλά και για ένα κόσμο που εκπροσωπούσε διαφορετικές κοινωνικές, ηλικιακές ακόμη και πολιτικές κατηγορίες. Είτε ανήκουν στην ομάδα των ψεκασμένων. Είτε σε αυτούς που θέλουν να εκφράσουν την «βίαιη» αντίδρασή τους απέναντι στην πολιτική τάξη.

Άλλωστε καιρό τώρα, όλες οι έρευνες της κοινής γνώμης έχουν καταγράψει ένα ισχυρό υπαρκτό ρεύμα. Περίπου το ένα τρίτο των  εκλογέων εμφορείται από ακραίες αντιλήψεις, ιδεοληπτικές φαντασιώσεις, συνωμοσιολογίες και δεισιδαιμονίες. Μάλιστα έλκονται από απολυταρχικά καθεστώτα, και αυταρχικούς ηγέτες. Το υπόβαθρό τους στηρίζεται σε μια  ανερμάτιστη δέσμη απόψεων και ιδεών εθνικής περιχαράκωσης, η οποία συνοδεύεται με έναν απαίδευτο αντιδυτικισμό.                

Το αυτιστικό πολιτικό σύστημα, διαχρονικά απέφυγε να δώσει την οποιαδήποτε σοβαρή ιδεολογικοπολιτική μάχη με τους φορείς της υστέρησης. Υιοθετώντας μια αμφίσημη συμπεριφορά επέδειξε ανοχή και αδιαφορία. Φυσικό επακόλουθο το πολιτισμικό χάσμα να παραμένει αγεφύρωτο. Τα παραδείγματα ποικίλλουν.

Αρκεί να θυμηθούμε τις παράδοξες αντιδράσεις, για τη μη αναγραφή του θρησκεύματος των πολιτών στις αστυνομικές ταυτότητες, καθώς και την παράκρουση στο μακεδονικό ζήτημα που ταλάνισε για δεκαετίες τη χώρα. Και προσφάτως, η ανήκουστη ιστορία της επανόδου των αντιεμβολιαστών υγειονομικών στους χώρους της δημόσιας υγείας, για τους οποίους τα πολιτικά κόμματα δεν πρόβαλαν την παραμικρή αντίδραση.

Η εκούσια απόσταση των εκπροσώπων της πολιτικής τάξης από τους σύγχρονους προβληματισμούς και αναζητήσεις, είναι εύλογο να ανατροφοδοτεί συνεχώς την κρίση εμπιστοσύνης των πολιτών ως προς την υπευθυνότητα και αξιοπιστία των κομμάτων, για να μην πω την απαξίωσή τους.

Στον αντίποδα ωστόσο της υστέρησης, η ζώσα πραγματικότητα μας δείχνει  ότι ευτυχώς υπάρχει και μια άλλη Ελλάδα. Το αποτύπωμα της οποίας είναι έντονο σε όλους τους καίριους τομείς της οικονομίας, της επιστήμης, της επιχειρηματικότητας, του πολιτισμού. Μια εξωστρεφής και δημιουργική Ελλάδα, που αποστρέφεται τον ανορθολογισμό, τον μανιχαϊσμό, τις αγκυλώσεις, τις ιδεοληψίες, ξορκίζοντας ότι μας κρατάει καθηλωμένους στο χθες.

Το συναίσθημα αυτό το βίωσαν όσοι βρέθηκαν, στις δύο συναυλίες του Διονύση Σαββόπουλου στο Μέγαρο Μουσικής το προηγούμενο σαββατοκύριακο, ακούγοντας τον τρυφερό, στοχαστικό, ρομαντικό,  και εκρηκτικό τραγουδοποιό να μας υπενθυμίζει  ότι, μπορούμε να βλέπουμε τον κόσμο σαν έργο τέχνης. Με άλλα λόγια η βιοεπιθυμία, η επιθυμία της ζωής, η δύναμη της, η χαρά και δημιουργία μπορούν να μας κρατούν ζωντανούς επί σκηνής.

Πάντως οι θετικές και αρνητικές όψεις της χώρας μας, αναδεικνύουν με ενάργεια τον διαμετρικά αντίθετο τρόπο κατανόησης και νοηματοδότησης, των όσων συμβαίνουν γύρω μας. 

* Ο κ. Γιώργος Πανταγιάς είναι Σύμβουλος Στρατηγικής και Επικοινωνίας, εταιρείας POLITY