Οι αλλεπάλληλες και απρόβλεπτες επιδράσεις του πολέμου

Του Γιώργου Πανταγιά*

Κι όμως μπιλιάρδο και πολιτική έχουν ομοιότητες. Κοινό τους χαρακτηριστικό η επενέργεια. Το κτύπημα μιας μπίλιας έχει απανωτές επιπτώσεις. Δεν περιορίζεται μόνο στον επιδιωκόμενο στόχο. Απεναντίας συμπαρασύρει και άλλες μπίλιες, που βρίσκονται πάνω στην τσόχα του σφαιριστηρίου.

Έτσι ακριβώς συμβαίνει και στο πεδίο της πολιτικής. Μια κίνηση, μια ενέργεια προκαλεί αλλεπάλληλες και απρόβλεπτες επιδράσεις. Είτε επιτυγχάνεται η προσδοκώμενη  επιδίωξη, είτε όχι. Άλλωστε ο ανταγωνισμός δεν αφήνει τίποτα στατικό. Όλα υπόκεινται σε αλλαγές και ανατροπές. Πόσω μάλλον όταν πρόκειται για γεωστρατηγική αναμέτρηση, η οποία αποσκοπεί στη διασφάλιση σφαιρών επιρροής. Στην περίπτωση αυτή οι εξελίξεις δεν είναι μόνο πολυσήμαντες αλλά καθίστανται και ανεξέλεγκτες. Το σημαντικότερο δε είναι ότι καταλύονται παλιές ισορροπίες, ανατρέπονται παγιωμένοι σχεδιασμοί, αναδύονται νέες αντιθέσεις. Οι παρενέργειες τους δημιουργούν μια εντελώς διαφορετική κατάσταση πραγμάτων. Ουσιαστικά τίποτα δεν θυμίζει το χθες.

Η βάρβαρη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία είναι τρανή επιβεβαίωση. Ο κόσμος όλος άλλαξε μέσα σε λίγες μέρες. Στη διεθνή σκηνή αποκρυσταλλώνονται όλο και περισσότερο τα καινούρια δεδομένα των γεωπολιτικών μεταβολών. Οι διαχωριστικές γραμμές επαναχαράσσονται, αναδεικνύοντας ως κεντρικό δίπολο τη διάσταση Δύσης και Ρωσίας. Η στοίχιση πίσω τους, χωρών και φαινομενικά ετερόκλητων πολιτικών δυνάμεων είναι πλέον γεγονός. Έτσι εξάλλου διαμορφώθηκε ο άξονας αντιπαράθεσης, γύρω από τον οποίο διεξάγεται  ένας σκληρός ανταγωνισμός.

Μια κίνηση του Πούτιν στάθηκε ικανή να φέρει τα πάνω κάτω στο διεθνές στερέωμα. Δέσμιος  μιας υπερχειλίζουσας αυταρέσκειας και αυτοκρατορικής φιλοδοξίας, δεν συνυπολόγισε τις εξ αντανακλάσεως επιδράσεις των πράξεων του. Ο αυταρχισμός και η αλαζονεία του, αναθέρμαναν τις αναθεωρητικές του βλέψεις. Ωστόσο τα επεκτατικά του σχέδια  ενεργοποίησαν τους χειρότερους εφιάλτες του. Το εγκεφαλικά νεκρό ΝΑΤΟ αναστήθηκε. Η Σουηδία και η Φινλανδία εγκαταλείποντας την διαρκή ουδετερότητά τους έστρεψαν  το βλέμμα τους σ’ αυτό, επιδιώκοντας την ένταξή τους.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση αφυπνίστηκε. Η αποδεδειγμένη ασυμμετρία της, δεν στάθηκε εμπόδιο για να εκφράσει την έμπρακτη στήριξη και αλληλεγγύη προς τον ουκρανικό λαό. Το εγχείρημα της ενοποίησης της, παρά τις δυστοκίες που αντιμετωπίζει, κατέστη απαραίτητο και επιβεβλημένο για τη Γηραιά Ήπειρο.  Η αναγκαιότητα  στρατηγικής της αυτονομίας, την οποία οφείλει να έχει η Ευρώπη, δεν αντιστρατεύεται τη συνεργασία σε καίρια ζητήματα με τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής. Οι υπαρκτές αποκλίσεις από τις ΗΠΑ ως προς τη διαχείριση του πολέμου στην Ουκρανία, δεν συνιστούν αποτρεπτικό παράγοντα για τη  γενικότερη σύγκλισή τους.

Επιπροσθέτως οι άλλοτε εγκλωβισμένες στο σοβιετικό μπλοκ  Ουκρανία και Μολδαβία, εξαιτίας της πολεμοχαρούς πρακτικής της Ρωσίας, απέκτησαν την ιδιότητα της υποψήφιας προς ένταξη χώρας, στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Τα όνειρα τους  παίρνουν εκδίκηση. Κάτι που έμοιαζε άπιαστο, μπαίνει σε τροχιά πραγματοποίησης.

Από την άλλη βλέπουμε αυταρχικούς ηγέτες και απολυταρχικά καθεστώτα να συμπλέουν με τον Πούτιν. Η συμπαράταξη μαζί του είναι εξόφθαλμη και άκρως προκλητική. Κοινός τους τόπος η ανελευθερία,  ο ανορθολογισμός, η υπονόμευση της φιλελεύθερης δημοκρατίας ακόμη και η αμφισβήτηση των συνόρων. Οι αναθεωρητικές φαντασιώσεις του Ερντογάν και οι αντιδημοκρατικές του πρακτικές,  συνιστούν κορυφαίο παράδειγμα.

Πέρα από όλα αυτά το σίγουρο είναι ότι διαμορφώνεται  ένα νέο σκηνικό. Η εξάρτηση από το ρωσικό φυσικό αέριο, έχει αναμφίβολα πολλαπλές επιπτώσεις στις ευρωπαϊκές οικονομίες και κοινωνίες. Στην πραγματικότητα δοκιμάζονται οι αντοχές τους. Το κύμα ακρίβειας και πληθωρισμού, φαίνεται να επηρεάζει τις υπόγειες διεργασίες στο κοινωνικό σώμα.  Οι ανακατατάξεις που συντελούνται  με τη διαφαινόμενη επέλαση  του λαϊκισμού, κάθε άλλο παρά τυχαίες είναι.

Ο φιλοπουτινισμός στην Ευρώπη αλλά και στη χώρα μας,  δεν είναι αμελητέος. Μάλιστα διαπερνά ένα ευρύ φάσμα πεποιθήσεων που υπερβαίνει τις   ακροδεξιές και ακροαριστερές αντιλήψεις. Στις πρόσφατες γαλλικές εκλογές ο Μελανσόν και η Λεπέν, που δεν κρύβουν  τα φιλικά τους αισθήματα προς τον Πούτιν, απέσπασαν την εμπιστοσύνη ενός σημαντικού τμήματος των ψηφοφόρων.

Αξιοσημείωτο επίσης είναι, ότι το 46,7% των Ελλήνων όπως αποκαλύπτει η έρευνα κοινής γνώμης που διεξήχθη για λογαριασμό της ΔιαΝΕΟσις, εξακολουθεί να πιστεύει πως υπάρχει πρόβλημα διείσδυσης των ναζί στην Ουκρανία. Σύμφωνα δε με την ίδια δημοσκόπηση το 37,8% των ερωτηθέντων Ελλήνων εκτιμά ότι η Ρωσία μπορεί να συμβάλλει στην επίλυση των ελληνοτουρκικών διαφορών. Ενώ την ίδια στιγμή μόλις το 23,7% των Τούρκων πιστεύει σε κάτι τέτοιο.

Οι επενέργειες των όσων συμβαίνουν στο πεδίο των μαχών, καθρεφτίζονται με εξαιρετικά έντονο τρόπο στη διεθνή πολιτική σκηνή. Οι γεωπολιτικές αναμετρήσεις αναδιατάσσουν τις υπάρχουσες συμμαχίες. Τα υπερεθνικά σχήματα ενισχύονται. Οι  συνασπισμοί μπαίνουν σφήνα στον εθνικισμό αυταρχικών και απολυταρχικών καθεστώτων. Οι αλλεπάλληλες και απρόβλεπτες επιδράσεις του πολέμου στην Ουκρανία, συνθέτουν μια νέα πραγματικότητα. 

---------------------------------------------

*Συμβούλου Στρατηγικής και Επικοινωνίας

Προέδρου και Διευθύνοντος Συμβούλου της POLITY