Ο Πραγματισμός του Όλαφ Σολτς

του Γιώργου Πανταγιά*

Το κλειδί της επιτυχίας στην πολιτική είναι να γνωρίζεις την εποχή σου. Να αποκρυπτογραφείς τα χαρακτηριστικά της. Και το κυριότερο να αναπροσαρμόζεις τη στρατηγική σου, καθιστώντας την επίκαιρη. Πολιτευόμενος με αυτές τις παραδοχές κατ’ αρχάς προσελκύεις το ενδιαφέρον δυνάμεων οι οποίες αλλιώς θα σε αγνοούσαν. Είτε γιατί δεν θα σε θεωρούσαν χρήσιμο. Είτε διότι θα σε κατέτασσαν στην κατηγορία εκείνων που τα πολιτικά τους ρολόγια έχουν μείνει κολλημένα στο παρελθόν.

Έτσι, λοιπόν, η δυνατότητα να βρίσκεσαι σε αρμονία με το διαρκώς μεταβαλλόμενο κοινωνικό, οικονομικό και πολιτικό περιβάλλον συνιστά κομβικό ζήτημα. Διαφορετικά επιβεβαιώνεται ο Παναγιώτης Κονδύλης, ο οποίος υποστήριζε πως οι παρωπίδες προσφέρουν ασφαλή προσανατολισμό, σε εμποδίζουν όμως να κατανοήσεις την πραγματικότητα. Όντως είναι γεγονός ότι μένοντας εγκλωβισμένος σε παλιές συνταγές συντηρείς την εμμονή σου σε βεβαιότητες και αναπτύσσεις υπερχειλίζουσες αυταρέσκειες. Απεναντίας για να επικαλεστούμε ξανά τον σπουδαίο Έλληνα διανοητή και φιλόσοφο η ελευθερία του βλέμματος λειτουργεί ως αναγεννητική δύναμη.

Η συγκεκριμένη διαπίστωση μας βοηθά να ερμηνεύσουμε τις μεταβολές, οι οποίες πραγματοποιούνται αδιαλείπτως στον πολιτικό στίβο. Οι ανακατατάξεις, η ανάδειξη νέων πρωταγωνιστών και η αναδιάταξη δυνάμεων πρωτίστως οφείλονται στην υπεροχή όσων μπορούν και διαβάζουν την τωρινή εποχή.  Η ικανότητα αυτή αποτελεί ισχυρό πλεονέκτημά τους. Και τούτο διότι πετυχαίνουν να εναρμονίζονται με τις κυρίαρχες στο κοινωνικό σώμα τάσεις.

Η άνθηση της Κεντροαριστεράς στην Ευρώπη είναι γεγονός. Δεν συμβαίνει τυχαία ούτε είναι αποτέλεσμα της υστέρησης της Κεντροδεξιάς. Η επικράτηση του Όλαφ Σολτς στη Γερμανία έχει πολλαπλό ενδιαφέρον. Κέρδισε τη μάχη των βουλευτικών εκλογών, μολονότι λίγο καιρό πριν τα μέλη και οι φίλοι του SPD τον είχαν καταψηφίσει για πρόεδρο του κόμματός τους, προκρίνοντας το αριστερό δίδυμο Νόρμπερτ-Βάλτερ Μπόργιανς και Σάσκια Εσκεν.

Υπηρέτησε με συνέπεια τον Μεγάλο Συνασπισμό χριστιανοδημοκρατών και σοσιαλδημοκρατών, ως αντικαγκελάριος και υπουργός Οικονομικών. Ενσάρκωσε εύστοχα τον πολιτικό πραγματισμό, αγνοώντας τις αιτιάσεις ότι ακολούθησε τη σκληρή γραμμή του προκατόχου του Βόλφγκανγκ Σόιμπλε. Όταν τον Αύγουστο του 2020 χρίστηκε υποψήφιος καγκελάριος του SPD, κοινή ήταν η εκτίμηση πως στην καλύτερη περίπτωση θα κατάφερνε να επαναβεβαιώσει τη χαμηλή εκλογική απήχηση του κόμματος του.

Παρ’ όλα αυτά έκανε τη μεγάλη ανατροπή. Η προσωπική επιτυχία του δεν είναι αμελητέα. Οφείλεται στην ατζέντα που υιοθέτησε και πρόβαλε. Η επιλογή του να κρατήσει διακριτή απόσταση από τις αριστερόστροφες αντιλήψεις των κομματικών συνοδοιπόρων του είχε θετικό αντίκρισμα.

Η συμπόρευσή του με τις πολιτικές της Άνγκελα Μέρκελ δεν θεωρήθηκε μειονέκτημα. Αντιθέτως, του επέτρεψε να καταγραφεί ως αυθεντικός εκφραστής μιας δυναμικής στρατηγικής, η οποία ενίσχυσε περαιτέρω τη Γερμανία και την οικονομία της, προωθώντας τις αναγκαίες αλλαγές σε καίριους τομείς.

Η ταύτισή του με ένα ανόθευτο μεταρρυθμιστικό πρόγραμμα δεν ήταν πρόσκαιρη. Υπήρξε φανατικός υποστηρικτής της αποκαλούμενης Ατζέντας 2010 του Γκέρχαρντ Σρέντερ, επισημαίνοντας συνεχώς ότι η υλοποίησή της είχε καταλυτική επίδραση στην επίτευξη υψηλών ρυθμών ανάπτυξης.

Αντιμετωπίζοντας συχνά τις επικρίσεις διαφόρων ιδεοληπτικών, οι οποίοι αδυνατούσαν να κατανοήσουν τις μεγάλες αλλαγές στη γερμανική κοινωνία, επέμενε με συνέπεια στον πραγματισμό. Αξιοσημείωτο ήταν ότι ακόμη και τα καίρια ζητήματα της απασχόλησης τα προσεγγίζει με ρεαλιστικές προτάσεις, αποφεύγοντας τις ανώφελες υποσχέσεις.

Η επικράτηση του Ολαφ Σολτς συνδέεται ευθέως με τη μετριοπαθή, αξιόπιστη και υπεύθυνη εικόνα που αποπνέει η παρουσία του καθώς και με την κουλτούρα των συνεργασιών, την οποία θεωρεί ζωτικής σημασίας. Άλλωστε, δεν είναι ιδιαίτερα φωτογενής ούτε επιδίδεται σε αχρείαστες σκιαμαχίες.

Η περίπτωσή του δείχνει πως η ευρωπαϊκή Σοσιαλδημοκρατία ανακάμπτει όταν εγκαταλείπει τις τετριμμένες και ξεπερασμένες αντιλήψεις, τον μανιχαϊστικό λόγο και τις αριστερόστροφες  συνταγές. Αλλά και όταν το κοινωνικό της πρόταγμα δεν ταυτίζεται με τον κρατισμό και τις πελατειακές και συντεχνιακές διευθετήσεις.

Το επιβεβαίωσε η αναζωογόνησή της κατά διάρκεια της δεκαετίας του ’90 και των αρχών του 2000 με το φωτεινό έργο των σοσιαλδημοκρατών ηγετών Σρέντερ, Μπλέρ, Πρόντι, Σημίτη Ζοσπέν, Κλίμα, Ντ’ Αλέμα, Γκουτέρες  και άλλους. Το ίδιο φαίνεται να συμβαίνει και τώρα με απαρχή την αλλαγή στις σκανδιναβικές χώρες, όπου οι κεντροαριστερές δυνάμεις ανέλαβαν το πηδάλιο της εξουσίας.

Πάντως η αξία της Σοσιαλδημοκρατίας, την οποία σήμερα πολλοί επικαλούνται εκτός και εντός εγχώριας σκηνής μολονότι απέχουν παρασάγγας απ’ αυτή, είναι συνυφασμένη με την αναθεώρηση των παλιών της εργαλείων. Η επικαιρότητά της προϋποθέτει τολμηρές και ουσιαστικές αναπροσαρμογές, προκειμένου να βρεθεί σε αρμονική σχέση με τις ανάγκες και τις απαιτήσεις της τωρινής εποχής, όπως έδειξε και ο Σολτς. Η επίκλησή της, αν δεν συνοδεύεται με έναν νέο πολιτικό εαυτό, συνιστά κακή απομίμηση, μια καρικατούρα.

*Συμβούλου Στρατηγικής και Επικοινωνίας

Προέδρου και Διευθύνοντος Συμβούλου της POLITY A.E.