του Πέτρου Μηλιαράκη*
Το παρόν κείμενο στηρίζεται στην «κρίσιμη κατάσταση» που αφορά ένα ολόκληρο σύστημα και ένα ολόκληρο λαό. Το παρόν κείμενο αφορά στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής (ΗΠΑ). Ατυχώς δε το «αντικείμενο» των συνεπειών αυτής της ακραίας κατάστασης είναι ο άνθρωπος. Ο άνθρωπος, όπως τον αντιμετωπίζει ένα ολόκληρο σύστημα και μια συγκεκριμένη ιδεολογία. Τα πάντα στο βωμό του κέρδους, τα πάντα αφορούν στην ιδεοληψία ότι η αγορά αυτορυθμίζεται. «Ποιά» αυτορρύθμιση όμως μπορεί να λάβει χώρα όταν το αντικείμενο είναι μια πανδημία που αφορά στην υγεία και στη ζωή του ανθρώπου; «Ποιά» αυτορρύθμιση μπορεί να λάβει χώρα στο πλαίσιο της παρεχόμενης για τον άνθρωπο προστασίας της υγείας του και της αξίας της ζωής του, όταν ο άνθρωπος κυριολεκτικώς καταδιώκεται από έναν, μέχρι και τον παρόντα χρόνο, ανίκητο εχθρό-ιό; Ιό ο οποίος μέχρι στιγμής είναι ο πιο δύσκολος αντίπαλος σε ένα ιδιότυπο και ιδιόμορφο παγκόσμιο πόλεμο. Παραλλήλως, το παρόν κείμενο ασχολείται και με τις πολιτικές εξελίξεις στις ΗΠΑ λόγω των επικείμενων εκλογών της 3 Νοεμβρίου 2020 για την ανάδειξη του νέου Προέδρου των ΗΠΑ. Είναι σαφές συνεπώς ότι λόγω και της υπάρχουσας συγκυρίας, εγείρονται ζητήματα ως εξής:
• η ανάγκη υπεροχής του κοινωνικού κράτους
Η έλευση της παρούσας πανδημίας ακύρωσε στην πράξη τα δόγματα του νεοφιλελευθερισμού με κύριο εκείνο ότι: η δημόσια υγεία πρέπει να δοθεί και να αφεθεί κυρίως στους ιδιώτες και όχι στο κράτος. Ασφαλώς, βεβαίως, σε μια ευνομούμενη δημοκρατική πολιτεία το άτομο είναι ελεύθερο να επιλέξει, εάν το επιθυμεί και εάν το δύναται, να ζητήσει την παροχή ιατρικών υπηρεσιών, και στον ιδιωτικό τομέα. Παραλλήλως και ο ιδιώτης έχει κατοχυρωμένα τα δικαιώματα του, ώστε να μετέχει στην κοινωνική και οικονομική ζωή και να συμβάλει απο πλευράς του με επενδύσεις στην προαγωγή της δημόσιας υγείας , με το οικονομικό όμως αντάλλαγμα του «καταναλωτή» ή «χρήστη» των σχετικών υπηρεσιών.
Σε κάθε περίπτωση όμως, άλλης τάξης ζήτημα είναι το αναφαίρετο δικαίωμα του πολίτη να ζητεί και να διεκδικεί από την Πολιτεία την προστασία της υγείας του, κυρίως σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης, όπως είναι η παρούσα. Άλλωστε:
Σε ζητήματα δημόσιας υγείας δεν είναι επιτρεπτό κάν, ακόμη και με υπαινιγμό το : «δόγμα Τ.Ι.Ν.Α» (There Is No Alternative). Ότι δηλαδή δεν υπάρχει εναλλακτική πέραν εκείνης που οι κανόνες του νεοφιλευθερισμού προσδιορίζουν και επιτάσσουν.Και ασφαλώς οι αρχές και οι κανόνες του νεοφιλελευθερισμού προτάσσουν και υπηρετούν τον ιδιωτικό τομέα για την παροχή υπηρεσιών υγείας. Η παρούσα όμως εμπειρία, παγκοσμίως απέδειξε την ανάγκη υπεροχής του κοινωνικού κράτους δικαίου.
Αδιστάκτως δε απεδείχθη ότι η δημόσια υγεία επιβάλλεται να τελεί υπό την προστασία, την ευθύνη και την αιγίδα του κράτους, του κοινωνικού όμως κράτους δικαίου.
Πρέπει δε ο κανόνας αυτός να γίνει κοινός τόπος στις κοινωνίες των ανθρώπων όπου Γής, όταν πλέον είναι κανόνας κοινής πείρας ότι η μοίρα όλων και των 7,7 δισεκατομμυρίων ανθρώπων του Πλανήτη Γη είναι κοινή!
Περαιτέρω , στο παρόν κείμενο γίνεται ειδικώς και εξ´αρχής αναφορά στις ΗΠΑ. Τούτη δε η αναφορά γίνεται μεν με τρόπο επιλεκτικό, όχι όμως απο κακή προδιάθεση! Άλλωστε ουδείς μπορεί , καθώς και ο γράφων, να αμφισβητήσει τις απεριόριστες ικανότητες της κοινωνίας, της επιστήμης και της οικονομίας των ΗΠΑ ώστε να έχουν καταλυτικό λόγο και ρόλο παρέμβασης εν γένει στο παγκόσμιο γίγνεσθαι, στην παγκόσμια ασφάλεια, αλλά και στον διεθνή καταμερισμό εργασίας.
Επικεντρωνόμαστε δε με το παρόν κείμενο στις ΗΠΑ και για τον λόγο ότι α) στον παρόντα χρόνο το φαινόμενο της πανδημίας είναι σε ιδιαίτερη έξαρση στη χώρα αυτή, καθόσον εκεί καταγράφονται οι περισσότεροι συνάνθρωποί μας που έχουν προσβληθεί από τον COVID-19 , καθώς και για τον επιπρόσθετο λόγο ότι β) στη χώρα αυτή, ανεξαρτήτως της κατάστασης που (θα) αφορά στην πανδημία, τον προσεχή Νοέμβριο θα διεξαχθούν οπωσδήποτε εκλογές για την ανάδειξη του νέου Προέδρου των ΗΠΑ.
Έχει συνεπώς ιδιαίτερη σημασία «το πώς» η κοινή γνώμη ή άλλως «το πώς» ένας ολόκληρος λαός, με βάση την εμπειρία της πανδημίας που αφορά και αφορούσε σε δοκιμασία του συστήματος για μια αποτελεσματική δημόσια υγεία, θα απαντήσει στο ζήτημα του εννόμου αγαθού για ένα κοινωνικό κράτους δικαίου, έναντι του νεοφιλελευθερισμού. Ας επιτραπούν δε στο παρόν κείμενο και τα εξής:
• Πρόεδρος Trump και μεταδημοκρατί
Τώρα πλέον είναι ξεκάθαρο σε όλους (εκτός από τους παρωπιδικούς), ότι ο Πρόεδρος Trump επιλέγει την οικονομία έναντι της δημόσιας υγείας και αποδέχεται πως: η οικονομία είναι υπερκείμενο αγαθό που επιβάλλεται στη πολιτική. Βεβαία δε είναι η προσήλωση του Προέδρου Trump στην ιδέα και στη θεωρία της μεταδημοκρατίας. Στο πλαίσιο τέτοιων αντιλήψεων η Ουάσινγκτον σε «κεντρικό επίπεδο» είχε αποπροσανατολίσει την κοινή γνώμη για την επιβαλλόμενη ψυχολογική,και με υλικές πράξεις, προετοιμασία για την «ατομικοποίηση της ευθύνης» ως προς την πανδημία. Παραλλήλως αποδείχτηκε ότι η μεγάλη αυτή οικονομία του κόσμου δεν είχε, για την αναμενόμενη έκταση του φαινομένου, την κατάλληλη υλικοτεχνική υποδομή προκειμένου να αντιμετωπίσει αποτελεσματικώς τις έκτακτες ανάγκες της εισβολής του κορωναϊού. Αδικαιολόγητη επίσης συμπεριφορά υπήρξε και από βασικούς θεσμούς που αφορούν όχι μόνο στον Λευκό Οίκο και στο Υπουργείο Εσωτερικής Ασφάλειας, αλλά και στα Κέντρα Ελέγχου Νοσιμάτων και Πρόληψης (Centers for Disease Control and Prevention, CDC).
•η σκοπιμότητα επανεκλογής...
Με εκτίμηση και αναφορά στην ιστορικότητα της κρίσης της πανδημίας στις ΗΠΑ, ιδιαιτέρως χαρακτηριστική είναι η στάση του ίδιου του Προέδρου Trump. Και τούτο διότι ο Πρόεδρος Trump εξαρχής με τις ετερόκλητες και αλληλοαναιρούμενες δημόσιες δηλώσεις του, ακόμη και από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, δεν έδωσε το κατάλληλο «στίγμα» για την αντιμετώπιση της κατάστασης. Εξ ανάγκης δε, με σκοπό και μόνο την επανεκλογή του, αναίρεσε την αρχική θέση του, η οποία δυσκόλως καταγράφεται λόγω των αλληλοαναιρούμενων ,άλλωστε, απόψεων του, που διατυπώνονταν δημοσίως. Οι «δηλώσεις Trump» έχουν διάφορες ημερομηνίες, με διαφορετικό περιεχόμενο εκάστη...επί μακρόν.
• αυστηρή κριτική στον Πρόεδρο Trump
Οι προσεχείς εκλογές της 3ης Νοεμβρίου 2020 στις ΗΠΑ, έχουν από τώρα δώσει την ευκαιρία σε πολλούς παράγοντες του δημοσίου βίου της χώρας αυτής, να τοποθετούνται. Μια απ’ αυτές τις τοποθετήσεις είναι και εκείνη του γνωστού μας Nikolas Burns (1) Καθηγητή Διπλωματίας και Διεθνών Σχέσεων, τέως Υφυπουργού και Πρεσβευτή των ΗΠΑ.
Ο Burns ασκεί οξεία κριτική στον Πρόεδρο Trump, ίσως γιατί πρόσκειται στις θέσεις του τέως Προέδρου των ΗΠΑ Barack Obama, και πάντως γιατί θέλει να ηττηθεί στις προσεχείς εκλογές ο σημερινός Πρόεδρος.
Προσφάτως δε o Burns έχει τοποθετηθεί με τα εξής:
«Καθ' όλη την ιστορία τους, οι Ηνωμένες Πολιτείες είχαν την τύχη να έχουν οραματική και χαρισματική ηγεσία σε περιόδους κρίσης: Ο George Washington κατά την διάρκεια της επανάστασης, ο Abraham Lincoln κατά τον εμφύλιο πόλεμο, ο Franklin D. Roosevelt κατά την διάρκεια της Μεγάλης Ύφεσης και του Β' Παγκοσμίου Πολέμου». Και επισημαίνει σε ελεύθερη, αλλά ορθή στο πνεύμα του λόγου μετάφραση ότι: «δυστυχώς o Trump , δεν έχει αποδείξει ότι προσεγγίζει (είναι κοντά) να είναι ένας τέτοιος ηγέτης».
Σε κάθε πετίτωση όμως, και ανεξαρτήτως της οξείας κριτικής που δέχεται ο σημερινός Πρόεδρος των ΗΠΑ, εάν σε λίγους μήνες, στις προσεχείς εκλογές, ο Trump επικρατήσει του Biden εν μέσω της πανδημίας ,τότε η Αμερική ασφαλώς θα περιμένει πολύ ακόμη για να δει κάποια σοβαρή κοινωνική αλλαγή...έστω και στο πλαίσιο του επικρατούντος «γενικότερου συστήματος» της ελεύθερης οικονομίας. Με τούτα όμως τα δεδομένα θα πρέπει να γίνουν δεκτά ως κατακλείδα τα εξής:
• η σκληρή πραγματικότητα
Η προσήλωση σε δόγματα που αφορούν στην παγκοσμιοποιημένη οικονομία και στις επιταγές του νεοφιλελευθερισμού, μπορεί να αποβεί ολέθρια και μοιραία , από γεγονός και μόνο που θα εκπορεύεται αιφνιδίως, έξω και πέρα έξω απο τη βούληση των οικονομικά δρώντων ή των πολιτικών εκπροσώπων της μεταδημοκρατίας και θα επιδρά καταλυτικώς στο «όλον σύστημα».
Και τούτο διότι «ένας ιός» είναι ικανός να ταπεινώσει ένα ολόκληρο και μάλιστα παγκόσμιο σύστημα! Κυρίως όμως ο λαός είναι εκείνος που ευθύνεται για να δώσει την τελική απάντηση και να ακυρώσει το «σύστημα» που προτάσσει την αξία της οικονομίας, έναντι της αξίας του ανθρώπου!
(1) NICHOLAS BURNS : «Throughout its history, the United States has been fortunate to have visionary, charismatic leadership at times of great crisis: George Washington during the Revolution, Abraham Lincoln during the Civil War, Franklin D. Roosevelt during the Great Depression and World War II. Trump, unfortunately, has not proved himself to be anywhere close to such a leader».
——————————————-
* Ο Πέτρος Μηλιαράκης δικηγορεί στα Ανώτατα Ακυρωτικά Δικαστήρια της Χώρας και στα Ευρωπαϊκά Δικαστήρια του Στρασβούργου και του Λουξεμβούργου (ECHR και GC – EU).
