Νομικό πλαίσιο επιχορηγήσεων για ζημιές από πλημμύρες και λοιπές θεομηνίες

Του Ζαχαρία Εμμ. Δοξαστάκη*

Οι εικόνες καταστροφής που προκάλεσε η έντονη κακοκαιρία (καταρρακτώδης βροχή και σφοδρή χαλαζόπτωση), που έπληξε την Κρήτη και ιδιαίτερα το Δήμο Χερσονήσου, στις 20\10\2020, είναι ακόμη νωπές και οι πληγές που άνοιξε αυτή η θεομηνία, θα χρειαστεί αρκετός χρόνος για να επουλωθούν. Οι ζημιές είναι σημαντικές και στη φυτική παραγωγή και τις  καλλιέργειες, αλλά και σε κτιριακές εγκαταστάσεις , πρώτες ύλες, μέσα παραγωγής και σε αποθηκευμένα προϊόντα.

      Αυτές τις δύσκολες  ώρες απαιτείται να πρυτανεύσει η λογική, να υιοθετηθούν ο σχεδιασμός και η μεθοδικότητα, προκειμένου να αντιμετωπιστούν ψύχραιμα και  αποτελεσματικά τα προβλήματα που έχουν δημιουργηθεί και χρήζουν άμεσης, αντιμετώπισης. Η σωστή, αναλυτική και πλήρης καταγραφή των ζημιών, η απορρόφηση όλων των προβλεπόμενων και διαθέσιμων οικονομικών πόρων και η αξιοποίηση του ισχύοντος ευρωπαϊκού και εθνικού πλαισίου για την καταβολή επιχορηγήσεων, λόγω θεομηνίας, προβάλλουν ως δράσεις και πρωτοβουλίες πρώτης προτεραιότητας, προκειμένου να αντιμετωπιστεί η δυσχερής κατάσταση που έχει δημιουργήσει η κακοκαιρία, για την ανακούφιση της τοπικής κοινωνίας.

      Το άρθρο 107 παρ.2 στοιχείο β΄της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ) ορίζει ότι οι ενισχύσεις για την  επανόρθωση ζημιών που προκαλούνται από θεομηνίες πρέπει να είναι συμβατές με την εσωτερική αγορά. Σύμφωνα με το άρθρο 108 της ΣΛΕΕ, οποιεσδήποτε προθέσεις των κρατών -μελών να χορηγήσουν τέτοιες ενισχύσεις πρέπει να ικανοποιούνται  στην Επιτροπή η οποία είναι αρμόδια για τον έλεγχο της επέλευση της φυσικής καταστροφής (θεομηνίας)που επικαλείται το οικείο κράτος -μέλος για να δικαιολογήσει τη χορήγηση ενισχύσεων.

      Οι καταστάσεις έκτακτης ανάγκης που προκαλούνται από φυσικές καταστροφές απαιτούν επείγουσες αντιδράσεις από την πλευρά των αρχών που χορηγούν τις επιχορηγήσεις (ενισχύσεις).

      Ο εθνικός νομοθέτης, με το άρθρο 36 του Ν. 2459\1997 (Ά 17)΄΄κατάργηση φορολογικών απαλλαγών και άλλες διατάξεις, ΄΄ όπως πρόσφατα τροποποιήθηκε με το άρθρο 45 του Ν. 4737\2020 (ΦΕΚ 207\ΤΑ΄\22-10-2020), διαμόρφωσε το κανονιστικό πλαίσιο επιχορηγήσεων για τις ζημιές από πλημμύρες και λοιπές θεομηνίες. Συγκεκριμένα με το Ν 4737\2020, τροποποιείται το θεσμικό πλαίσιο (ν. 2459\1997) για την καταβολή επιχορήγησης σε βιομηχανικές και βιοτεχνικές μονάδες, εμπορικά καταστήματα και μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα φορείς, λόγω ζημιών από πλημμύρες και λοιπές θεομηνίες. Συγκεκριμένα επαναπροσδιορίζεται το αντικείμενο κάλυψης των ζημιών στο σύνολο των στοιχείων ενεργητικού των επιχειρήσεων των σχετικών δικαιούχων, αντί σε μέρος αυτών που ισχύει σήμερα.

   Στη συνέχεια παρατίθενται οι διατάξεις του άρθρου 36 του ν. 2459\1997 με τις οποίες γίνεται ο ειδικότερος προσδιορισμός των επιχορηγήσεων.

΄΄1. Στις βιομηχανικές και βιοτεχνικές μονάδες, εμπορικά καταστήματα, αγροτικές εκμεταλλεύσεις, άλλες επιχειρήσεις και μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα φορείς, δύναται να παρέχεται επιχορήγηση, όπως προβλέπεται στην παρ. 2 του παρόντος άρθρου για την αντιμετώπιση των ζημιών.

2. Η επιχορήγηση συνίσταται στη δωρεάν χρηματική ενίσχυση από το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων και καταβάλλεται στους δικαιούχους από τη Γενική Διεύθυνση Οικονομικών Υπηρεσιών του Υπουργείου Ανάπτυξης & Επενδύσεων μετά από προσκόμιση δικαιολογητικών από τη Διεύθυνση Βιομηχανικής και Επιχειρηματικής πολιτικής του Υπουργείου Ανάπτυξης και Επενδύσεων. Το ύψος της επιχορήγησης καθορίζεται με κοινή απόφαση των Υπουργών Οικονομικών Ανάπτυξης Και Επενδύσεων και Υποδομών και Μεταφορών.

3. Η επιχορήγηση καλύπτει υλικές ζημιές σε στοιχεία ενεργητικού όπως κτιριακές εγκαταστάσεις , εξοπλισμό ,πρώτες ύλες, εμπορεύματα ,φορτηγά αυτοκίνητα δημοσίας και ιδιωτικής χρήσης, μέσα παραγωγής και συμπεριλαμβανομένου και του εγγείου κεφαλαίου και αποθηκευμένα προϊόντα, τα οποία κατεγράφησαν ως κατεστραμμένα.

4. Οι διατάξεις των πα. 1και 2 του άρθρου αυτού ισχύουν και για την παροχή επιχορήγησης των Περιφερειακών Ενοτήτων Κιλκίς και Φλώρινας για την κάλυψη μέρους της απώλειας των εσόδων τους απ ΄την επιβολή οικονομικών αντιμέτρων στην Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας.

5. Με απόφαση του Υπουργείου Οικονομικών, καθορίζονται οι διαδικασίες και οι λεπτομέρειες της εφαρμογής των διατάξεων του παρόντος άρθρου.

6. Η επιχορήγηση που παρέχεται, σύμφωνα με τις διατάξεις του παρόντος άρθρου είναι αφορολόγητη και ακατάσχετη στα χέρια του Δημοσίου ή τρίτων κατά παρέκκλιση κάθε άλλης διάταξης, δεν υπόκειται σε οποιαδήποτε κράτηση, δεν δεσμεύεται και δεν συμψηφίζεται με βεβαιωμένα χρέη στη φορολογική Διοίκηση και το Δημόσιο εν γένει ,τους Δήμους της Περιφέρειας ,τα ασφαλιστικά ταμεία, ή τα πιστωτικά ιδρύματα.

7. Η εκτίμηση κι η καταγραφή των ζημιών σε επιχειρήσεις που επλήγησαν από θεομηνίες, σύμφωνα με την παρ.1, διενεργείται από τις αρμόδιες επιτροπές που συστήνονται κατά περίπτωση με απόφαση του Περιφερειάρχη. Αν το προσωπικό της Περιφέρειας το οποίο συμμετέχει στις ως άνω επιτροπές δεν επαρκεί για την άμεση ολοκλήρωση των ενεργειών του προηγούμενου εδαφίου, ως μέλη επιτροπής μπορούν να ορίζονται μόνιμου και Ιδιωτικού Δικαίου Αορίστου Χρόνου (ΙΔΑΧ)υπάλληλοι υπηρεσιών του δημόσιου τομέα, καθώς και μέλη του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδος (ΤΕΕ) και του Οικονομικού Επιμελητηρίου Ελλάδος (ΟΕΕ) .΄΄

    Κατ ΄ Εξουσιοδότηση του άρθρου 36 παρ. 5 του ν. 2459\1997 (Α΄17), εκδόθηκε η με στοιχεία 20725\Β979\10.05.2011 (Β΄1207) απόφαση με θέμα ΄΄ καθορισμός διαδικασιών για την εφαρμογή των διατάξεων του άρθρου 36 του ν. 2459\97΄΄ όπως τροποποιήθηκε με τις ΓΔΟΠ 0000811 ΕΞ 2017\24.05.2017 (Β΄1927) και 107541ΕΞ 2020\25.09.2020 (Β΄4181) αποφάσεις. Με τη συγκεκριμένη απόφαση εξειδικεύονται  οι διατάξεις  του άρθρου 36 του ν. 2459\97, με τις οποίες τίθεται ένα γενικό πλαίσιο όχι για τη συνολική βοήθεια που παρέχεται σε πληττόμενους από θεομηνίες, αλλά στην παροχή επιχορηγήσεων. Επομένως,η διάταξη αυτή ως αφορώσα επιχορήγηση από τον κρατικό προϋπολογισμό, περιορίζεται αναγκαστικά στους παραγωγικούς φορείς της οικονομίας.

Δικαιούχοι επιχορήγησης

Στους δικαιούχους περιλαμβάνονται:

1. Επιχειρήσεις που ασκούν νόμιμη οικονομική δραστηριότητα ανεξάρτητα από τη μορφή , συμπεριλαμβανομένων και των ατομικών επιχειρήσεων και των ελεύθερων επαγγελματιών (όπως λογιστές, ιατροί , υδραυλικοί κλπ). Επίσης, στους δικαιούχους δύναται να συμπεριλαμβάνονται και Δημόσιες Επιχειρήσεις, Δημοτικές Κοινωφελείς Επιχειρήσεις , καθώς και ανώνυμες εταιρείες των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ΟΤΑ).

2. Αγροτικές εκμεταλλεύσεις (γεωργικές η κτηνοτροφικές μονάδες ), οι οποίες ανήκουν σε ένα ή περισσότερα φυσικά πρόσωπα. Επίσης, δικαιούχοι επιχορήγησης δύναται να είναι και οι κατά κύριο επάγγελμα αγρότες, όσοι δηλαδή έχουν δικαίωμα εγγραφής στο μητρώο αγροτών και αγροτικών εκμεταλλεύσεων.

3.Μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα φορείς. Σ ΄αυτούς ανήκουν τα νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου, τα οποία επιδιώκουν κοινωφελείς ή άλλους σκοπούς που ενδιαφέρουν το κοινωνικό σύνολο και δεν επιδιώκουν κέρδος (όπως φιλανθρωπικά σωματεία, κοινωφελή ιδρύματα, αστικές εταιρείες μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα κλπ)

     Στους δικαιούχους επιχορήγησης δεν συμπεριλαμβάνονται οι κάθε είδους υπηρεσίες του δημοσίου , οι οργανισμοί τοπικής αυτοδιοίκησης α΄ και β΄ βαθμού, οι ναοί και οι ιερές μονές.

     Τονίζεται πως :

• Οι επιχειρήσεις, θα έπρεπε να ασκούσαν νόμιμη οικονομική δραστηριότητα την ημέρα που συνέβη η θεομηνία και να συνεχίζουν να  λειτουργούν (με το ίδιο ΑΦΜ) κατά το χρόνο καταβολής τους.
• Πληγείσες επιχειρήσεις  που ασκούν εποχική δραστηριότητα (όπως ελαιοτριβεία, ξενοδοχειακές μονάδες κλπ) δικαιούνται αποζημίωσης μόνο εφόσον είναι σε θέση να αποδείξουν τη νόμιμη δραστηριότητα από την οποία προκύπτει η εποχικότητά τους.
• Οι επιχειρήσεις οι οποίες τελούσαν σε αναστολή λειτουργίας λόγω, COVID-19, δικαιούνται αποζημίωσης εφόσον είναι σε θέση να αποδείξουν ότι είναι ενεργές.

Κατηγορίες επιχορήγησης

1. Κτιριακές εγκαταστάσεις (συμπεριλαμβάνονται και οι αποθήκες και βοηθητικοί χώροι).

2. Μηχανολογικός εξοπλισμός.

         α. Ξενοδοχεία (καρέκλες,ψυγεία,κρεβάτια,κλιματισμός,ιματισμός,καυστήρες κλπ)

         β. Εμπορικά καταστήματα (γραφεία,ηλεκτρονικοί υπολογιστές,ταμειακές μηχανές κλπ).

         γ. Ιατρεία (ιατρικά μηχ\τα συγκομιδής, αντλιοστάσια,θερμοκήπια,πομώνες κλπ).

3. Εμπορεύματα.

4. Πρώτες ύλες.

5. Φορτηγά αυτοκίνητα δημόσιας και ιδιωτικής χρήσης.

     Δεν αποζημιώνονται:

α. Γεωργικές καλλιέργειες και πληγέντα από θεομηνία ζώα.

β. Ζημιά, η οποία καλύπτεται από το ασφαλιστήριο δεν αποζημιώνεται. Μόνο κατά το μέρος που υπερβαίνει το ποσό που εισέπραξε ο δικαιούχος από την ασφαλιστική εταιρεία.

γ. Ζημιές που δεν έχουν προκληθεί  άμεσα από την εκάστοτε πλημμύρα ή θεομηνία.

7. Βασική προϋπόθεση για την αποζημίωση των πληγέντων επιχειρήσεων, είναι η έκδοση της κοινής Υπουργικής Απόφασης, για την οριοθέτηση των περιοχών και η διαβίβαση από την Περιφέρεια της συγκεντρωτικής κατάστασης επιχειρήσεων υπογεγραμμένη από την αρμόδια Επιτροπή καταγραφής & εκτίμησης ζημιών.

Η καταβολή της επιχορήγησης πραγματοποιείται από τη Γενική Διεύθυνση Οικονομικών Υπηρεσιών του Υπουργείου Ανάπτυξης και Επενδύσεων. Για την εκταμίευση της επιχορήγησης απαιτείται αίτημα της Περιφέρειας και η αποστολή συγκεκριμένων  δικαιολογητικών.

   Σε εξαιρετικές περιπτώσεις ,όπου παρατηρούνται σημαντικές και εκτεταμένες ζημιές τόσο σε αριθμό πληγεισών επιχειρήσεων όσο και σε μέγεθος καταστροφής μπορεί να παρέχεται προκαταβολή έναντι του συνολικού ποσού της επιχορήγησης. Η εκταμίευση της προκαταβολής πραγματοποιείται χωρίς την προσκόμιση των δικαιολογητικών που ορίζει ο νόμος.

   Στο σημείο αυτό αναφέρεται , πως από τις Ελληνικές Γεωργικές Ασφαλίσεις (ΕΛ.Γ.Α), κατά τον ισχύοντα κανονισμό τους αποζημιώνονται η φυτική παραγωγή και το ζωικό κεφάλαιο(ν. 3877\10 και ν. 1790\88).

    Προκειμένου να γίνει η καλύτερη δυνατή αξιοποίηση του ισχύοντος νομικού πλαισίου για την καταβολή αποζημιώσεων στις πληγείσες επιχειρήσεις από τη θεομηνία της 20^ης Οκτωβρίου 2020, επιβάλλεται να υπάρξει συντονισμός και στενή συνεργασία των οικείων Δήμων, των επιχειρήσεων και των φορέων που τις εκπροσωπούν με την Περιφέρεια Κρήτης.

*Περιφερειακός Σύμβουλος - Εντεταλμένος στον τομέα Διοικητικής Οργάνωσης