Μια μεταρρυθμιστική λογική στο κράτος

Του Γιώργου Α. Ζερβάκη *

Η Δημόσια Διοίκηση στο σύγχρονο ελληνικό κράτος έχει γνωρίσει παθογενείς καταστάσεις, αναχρονιστικές πολιτικές πρακτικές, γραφειοκρατικές και αρτηριοσκληρωτικές αντιλήψεις, άγονες συγκρούσεις διαφόρων επιπέδων για την λαφυραγώγηση του ελέγχου των λειτουργιών της. Και όλα αυτά εκτείνονται από το κεντρικό κράτος έως την αυτοδιοίκηση. Και σήμερα, περισσότερο από  ποτέ, στο κράτος, στην ευρύτερη αλλά και στην στενή του έννοια, χρειάζονται ευρύτατες και εμβληματικές πολιτικές μεταρρυθμίσεις.

Στις χώρες της Ευρώπης, το κράτος, οι κυβερνητικοί μηχανισμοί, εδώ και χρόνια έχουν μεταφέρει σημαντικές σε αριθμό και σε σημασία αρμοδιότητες στο αυτοδιοικητικό πεδίο άσκησης πολιτικής και εξουσίας. Διαμορφώνοντας τις στην βάση της αρχής της επικουρικότητας, έτσι ώστε να επιτυγχάνεται η λήψη αποφάσεων εγγύτερα στις τοπικές κοινωνίες, στον Πολίτη. Εμπειρία που έχει αποδείξει, ότι οι χώρες που έχουν σωστές κρατικές δομές, με την μετατόπιση αρμοδιοτήτων στους βαθμούς αυτοδιοίκησης, στοχεύουν και δημιουργούν νέα πρότυπα.

Στο ελληνικό επίπεδο, παρά τις νομοθετικές παρεμβάσεις για την ενίσχυση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, το πέρασμα στην τοπική διακυβέρνηση Α’ και Β’ βαθμού, τα νομοσχέδια Ιωάννης Καποδίστριας και Καλλικράτης που διαμόρφωσαν τις δομές και τα πλαίσια των σημερινών ΟΤΑ, στον αυτοδιοικητικό μετασχηματισμό έχουν να γίνουν πολλά ακόμη, έτσι ώστε να μειωθεί το ελλειμματικό ισοζύγιο. Και αυτό, γιατί μόνον 500 αρμοδιότητες έχουν ουσιαστικά μεταφερθεί από το κεντρικό κράτος στο τοπικό επίπεδο, από ένα σύνολο 25.000 περίπου.

Το κεντρικό κράτος, οι οργανισμοί της Αυτοδιοίκησης, οι Πολίτες, έχουν την ανάγκη ενός νέου μεταρρυθμιστικού σχεδίου που θα αλλάξει ριζικά την χώρα. Μια επιλογή για την αλλαγή κατεύθυνσης και προσανατολισμού, που μπορεί να επιφέρει ουσιαστικά αποτελέσματα μέσα από μια ορθολογική και ρεαλιστική απεικόνιση, μειώνοντας τον υπερσυγκεντρωτικό χαρακτήρα της κρατικής μηχανής.

Έχοντας επιδείξει σημαντική χρονική αναβολή, τα πράγματα να μένουν στάσιμα όταν η ευρωπαϊκή εμπειρία κινούνταν στην θετική τροχιά της αποκέντρωσης αρμοδιοτήτων, τώρα δεν έχουμε περιθώρια να πάρουμε αποφάσεις αργότερα. 

Αποφάσεις υψηλής πολιτικής ευθύνης, βέλτιστου ενεργητικού σχεδιασμού και οργανωτικής, στρατηγικής κατεύθυνσης. Μια διαδικασία που θα εμπλουτίζεται διαρκώς, όχι μόνον από τις αρμοδιότητες που θα έχουν μετάπτωση στο τοπικό επίπεδο, αλλά και από τον διαρκή έλεγχο, την διαφάνεια, ως βασικούς κανόνες για μια επιτυχημένη μεταρρύθμιση.

Μια πλήρη και ουσιαστική αποκέντρωση πόρων, ανθρώπινου δυναμικού, υπηρεσιών από το κεντρικό κράτος στο επίπεδο Δήμων και Περιφερειών, προϋποθέτει ακόμα και διαφορετική αντίληψη στην άσκηση της λειτουργίας της Τοπικής Εξουσίας. Στο κέντρο μιας καλά στοχευμένης και κομβικής μεταρρύθμισης για το Κράτος, την Αυτοδιοίκηση, τους Πολίτες, βρίσκεται μια σωστά σχεδιασμένη Χάρτα Τοπικής Διακυβέρνησης. Που πέραν όλων των άλλων, θα περιγράφει αυτό το οποίο είναι ένα διαρκώς ζητούμενο: Σε όλη αυτή την λειτουργία της κρατικής δομής, ποιοι είναι υπεύθυνοι και γιατί, εστιάζοντας στην ενίσχυση της επικουρικότητας, της τοπικής δημοκρατίας. 

Γιατί ο χρόνος είναι κατάλληλος για να προχωρήσουμε σε μια μεγάλη μεταρρυθμιστική κατεύθυνση της διακυβέρνησης της χώρας, αποκεντρώνοντας εξουσίες, λειτουργίες, πόρους αλλά και αντιλήψεις. Παιδεία, Υγεία, Πολιτισμός, Αρχαιολογικά Μουσεία, μπορούν να είναι οι τομείς πολιτικής που θα γίνουν το συμβολικό πλαίσιο και σημείο αναφοράς για τη νομοθέτηση της σημαντικής αυτής τομής.

Αυτό που χρειάζεται η χώρα, το περιγράφει σε άρθρο του ο Αναπληρωτής Καθηγητής του Πανεπιστημίου Πειραιά και πρώην Υπουργός Γιάννης Μανιάτης: « Ένα σύγχρονο Κράτος – Στρατηγείο, με αποκεντρωμένες όλες τις εκτελεστικές αρμοδιότητες, να στηρίζεται σε εκτεταμένες αναθέσεις καθηκόντων μέσω Μητρώων Ιδιωτών Πιστοποιημένων Εμπειρογνωμόνων, με αξιολόγηση παντού και για όλους, επανασχεδιάζοντας τις λειτουργίες του » [ ΝΕΑ Σαββατοκύριακο 23-24.5.2020 ]. 

Η χώρα στην δεκαετία του 2010 βίωσε την οικονομική κρίση, σε χρόνια που δεν επιδείξαμε την αναγκαία πολιτική ωριμότητα και υπευθυνότητα, με προσήλωση να εφαρμόσουμε μέτρα και πολιτικές για να βγούμε γρήγορα εύκολα από την κρίση. Και στις αρχές αυτής της 10ετίας, βρεθήκαμε αντιμέτωποι με την υγειονομική κρίση. Και το ελληνικό κράτος, κατά τρόπο παράδοξο, επέδειξε ουσιώδη αντανακλαστικά με την λήψη πολιτικών αποφάσεων, που σε υψηλό ποσοστό τηρήθηκαν από το κοινωνικό σύνολο.

Και σήμερα, η μακρόχρονη παρουσία του κράτους κατά τρόπο συγκεντρωτικό, χρειάζεται να λάβει μια αποκεντρωμένη, ενεργητική, πρακτική μεταρρύθμιση που θα διαμορφώσει τα νέα αυτοδιοικητικά δεδομένα, με πόρους, εξειδικευμένο επιστημονικό προσωπικό, τεγνογνωσία, αλλά και με την διασφάλιση ενός ενισχυμένου και λειτουργικού ελεγκτικού στοιχείου. Χωρίς καθυστερήσεις, αλλά με ισχυρή προγραμματισμό, βούληση και σταθερές πλειοψηφικές συμφωνίες, σήμερα, περισσότερο από  ποτέ, στο κράτος, στην ευρύτερη αλλά και στην στενή του έννοια, χρειάζονται ευρύτατες και εμβληματικές πολιτικές μεταρρυθμίσεις.

* Ο κ. Γιώργος Α. Ζερβάκης είναι εκπρόσωπος των Ευρωπαίων Φεντεραλιστών Κρήτης.