Μεταιχμιακή Εποχή - Τρεις Προτάσεις με φόντο τον πόλεμο

Του Αντώνη Ανηψητάκη 

Τούτες τις σκέψεις τις αφιερώνω σε δυο ανθρώπους. 

Στην ελληνίστρια Σβιτλάνα Περεπλοτσίκοβα που ζει με ένα όνειρο στο πολιορκημένο Κιέβο. Ένα όνειρο απαλλαγμένο από καταναλώσεις και αναπτύξεις. Τόσο απλό όσο τούτο το σπάραγμα «Αν επιζήσω, σίγουρα θα χρειαστώ την παρέα των καλών φίλων μου να τους αγκαλιάσω για να ακούσω  το χτύπημα των καρδιών τους”. 

Στον 2 , τον μεταφραστή του Ερωτόκριτου στα ουκρανικά που επίσης βρίσκεται στο πολιορκημένο Κίεβο. Θέλω να εξάρω τον τρόπο με τον οποίο ο Βασίλι καταλύει σύνορα, με μεταφράσεις ποιημάτων όχι με τανκς. 

Τα σπουδαιότερα στη ζωή δεν αγοράζονται. Ανακαλώ τη Δίκαιη Λιτότητα του Ενρίκο Μπερλινγκουέρ και τη ρήση του Γκάντι “η γη παράγει αρκετά για να ικανοποιήσει τις ανάγκες κάθε ανθρώπου, όχι όμως την απληστία του.” 

Αν υπήρχε Υπουργείο Ευημερίας θα ήθελα να προωθεί ένα ευημεριακό μείγμα με περισσότερο πολιτισμό και λιγότερη κατανάλωση. 

Η κλιματική κρίση, οι φοβερές ανισότητες, η πανδημία και τώρα ο πόλεμος μας έχουν εισάγει για τα καλά σε μια μεταιχμιακή εποχή.

 Ο πλανήτης ρηγματωμένος, ματωμένος και ναρκοθετημένος με πυρηνικά έχει προ πολλού πάψει να είναι το στερεό ring για να ανέχεται τις ποικίλες κατακτητικές πρακτικές, αυτοκτονικές εν τέλει. 

Η πολιτική επίλυση προϋποθέτει μια ανθρωπολογική μετάλλαξη. 

Προσπαθώ να την προσδιορίσω: από το κυνήγι των ποικίλων ρεκόρ- που μοιάζουν με ευφημισμό των ανισοτήτων, η πολιτική να προτάξει την συνοχή, περιβαλλοντική και κοινωνική. Οι εκπληκτικές δυνατότητες της τεχνολογίας να υπηρετήσουν την συνοχή, όχι τα ρεκόρ. Τον κύκλο, το σχήμα του χορού,  μιας εορτάζουσας κοινωνίας, όχι την ατέρμονα γραμμή που στη μια της άκρη έχει κροίσους τουρίστες προς στον Άρη και στην άλλη άμοιρους πνιγμένους μετανάστες στη Μεσόγειο.

Οι συνθήκες είναι ώριμες, αλλά το τοξικό μυαλό του κυρίαρχου δυτικού ανθρώπου, κοινό εν τέλει στην καπιταλιστική, μετασοβιετική ή κινεζική εκδοχή του δεν μπορεί να το δει. Τι κι αν πνίγονται οι εύποροι Γερμανοί από τις κλιματικές πλημμύρες, τι κι αν πεθαίνουν και οι εμβολιασμένοι του Βορρά από τις μεταλλάξεις που γεννιούνται στις ανεμβολίαστες φτωχογειτονιές του νότου. 

Στο χρηματιστήριο της ζωής η αξία του δυτικού ανθρώπου πέφτει. Το υπογραμμίζει ο πόλεμος στην Ουκρανία, οι νεκροί και οι μετανάστες είναι σαν και μας. Είθε η εμπειρία αυτή να μας βοηθήσει να βγάλουμε τους επιθετικούς προσδιορισμούς, δυτικός, ανεπτυγμένος και τα συναφή,  για να δούμε τον άνθρωπο στην ουσία του, μόνο ως ουσιαστικό δηλαδή. 

Ο Γκράμσι το είχε επισημάνει συναντώντας από άλλο δρόμο το Φρόιντ, ακόμα κι αν είναι ώριμες οι αντικειμενικές συνθήκες, αν δεν αλλάξουν τα μυαλά αλλαγή δεν γίνεται. 

Με αυτό το υπόβαθρο καταθέτω τρεις προτάσεις φιλοδοξώντας να βελτιώσω, τη μεγάλη μας πατρίδα, τον πλανήτη , την Ελλάδα, τον τόπο μου την Κρήτη. 

2. Κοκκινοπράσινο iso για να αλλάξουμε τον πλανήτη.  ΚΠ iso για να αλλάξουμε τον πλανήτη. 

Τι θα ήταν λοιπόν το ΚΠ iso; Ένας εύληπτος καθολικός δείκτης που θα μπαίνει σε κάθε προϊόν, σε κάθε επιχείρηση παροχής υπηρεσιών και θα δείχνει σε ποιο βαθμό η εταιρεία παραγωγής του προϊόντος ή της υπηρεσίας προστατεύει τον εργαζόμενο και το περιβάλλον. 

Αγοράζεις ας πούμε μια οδοντόκρεμα. Στο κουτί της σήμερα υπάρχει η τιμή και οι ιδιότητες-συστατκά της. Θα ήθελα να υπάρχει και ένα σήμα με δυο μικρούς κύκλους ένα κόκκινο και ένα πράσινο και δυο νούμερα κάτω από τον κάθε κύκλο. Το ποσοστό κάτω από τον κόκκινο κύκλο θα μαρτυρούσε σε ποιο βαθμό η εταιρεία παραγωγής του προϊόντος μεριμνά για τις συνθήκες εργασίας των εργαζομένων της. Το ποσοστό κάτω από τον πράσινο κύκλο θα μαρτυρούσε αντίστοιχα σε ποιο βαθμό η εταιρεία μέριμνα για την προστασία του περιβάλλοντος. 

Όταν διαλέγω λοιπόν οδοντόκρεμα μπορώ να συνυπολογίσω τιμή, ιδιότητες, αλλά και αυτόν τον κοκκινοπράσινο δείκτη. 

Ενδεχομένως ψωνίζοντας με αυτό τον τρόπο να πλήρωνα κάτι παραπάνω και να μην έδινα στο παιδάκι στο φανάρι φιλοδώρημα. Θα συνέβαλλα όμως σε ένα πιο συνεκτικό και αλληλέγγυο κόσμο που σταδιακά θα εξάλειφε ακραίες ανισότητες και επαιτεία. Ξέχασα να πω πως πριν αποφασίσω από ποιο ΣΜ θα ψωνίσω θα είχα ενημερωθεί από το Ίντερνετ για τον κοκκινοπράσινο δείκτη του. 

Στη θέση της οδοντόκρεμας βάλτε ό,τι προϊόν σας έλθει στο μυαλό, από μπάλες μέχρι αυτοκίνητα, στη θέση του ΣΜ βάλτε ότι κατάστημα σας έρθει στο μυαλό, από τράπεζα μέχρι πλοίο ή αεροπορική εταιρεία. 

Με την πρόταση αυτή δεν ζητάω από κυβερνήσεις και κόμματα να μοιράσουν λεφτά. Τους ζητώ απλώς να θεσπίσουν τρόπους ώστε το κοκκινοπρασινο iso να μπει ως αξιόπιστη πληροφορία σε προϊόντα και υπηρεσίες. Ζητάω από τον Κυριάκο Πιερρακάκη να το εφαρμόσει πειραματικά στην Ελλάδα και να το προωθήσει στην ΕΕ. 

Και μην ακούσω ότι δεν μπορεί να γίνει τέτοια αξιολόγηση όταν αξιολογούνται τα πάντα από οικονομίες έως ποδοσφαιρικές ομάδες και όταν η ΑΑΔΕ μπορεί να βλέπει το πορτοφόλι του καθενός. 

Με αυτή την πρόταση δεν ζητάω από τη ΓΣΕΕ να οργανώσει απεργίες, ούτε από την GP να οργανώσει θεαματικές ακτιβιστικές ενέργειες. Τους ζητώ να προβάλουν στις ιστοσελίδες τους εκείνες τις επιχειρήσεις εκείνα τα προϊόντα που προστατεύουν τους εργαζόμενους και το περιβάλλον. 

Τα υπόλοιπα είναι δουλειά του καθενός μας που από ιδιώτης καταναλωτής θα γίνεται πολίτης και θα ψηφίζει καθημερινά με ένα τρόπο απλό, αντιηρωικό, μαζικό, αποτελεσματικό για καλύτερες συνθήκες εργασίες, για την προστασία του περιβάλλοντος. Έτσι το πεδίο της αγοράς θα αλλάξει πρόσημο και από παράγων εκμετάλλευσης θα γίνει πεδίο απελευθέρωσης των εργαζομένων και προστασίας του περιβάλλοντος. 
 
Σημείωση: Η πρόταση αυτή  υιοθετήθηκε από τον ενιαίο Συνασπισμό, πάνε πάνω από 15 χρόνια  και μετά από τη ΔΗΜΑΡ, αλλά κανείς δεν την προώθησε.

3. Υπάρχω πολιτικά γιατί συνθέτω, όχι γιατί διαφέρω.

Πολλοί υιοθέτησαν το σύνθημα για ένα άλλο κόμμα, που όμως εν τέλει κατέληγε να είναι ένα παρόμοιο, υιοθετώντας το ίδιο στερεότυπο της ακραίας αντιπαράθεσης και ανάδειξης των διαφορών. Τέτοιου τύπου κόμματα προφανώς υπονομεύουν την απλή αναλογική. Θέλω κι εγώ ένα άλλο κόμμα που όμως θα είναι “άλλο” επειδή θα αναζητεί προωθητικές συνθέσεις, προωθητικούς συμβιβασμούς, την ίδια στιγμή που θα προβάλει τις ιδιαίτερες θέσεις του, οσοδήποτε ρηξικέλευθες.

Η αναφορά παραπέμπει στον Μπερλινγκουέρ και στον Ιστορικό Συμβιβασμό, στον Λεωνίδα Κύρκο και στην ΕΑΔΕ, την Εθνική Αντιδικτατορική Δημοκρατική Ενότητα που πρότεινε με το ΚΚΕ Εσωτερικού επιδιώκοντας να αξιοποιήσει την συμπόρευση των αντιδικτατορικών δυνάμεων, συμπεριλαμβανομένης της λεγόμενης φωτισμένης δεξιάς, για να οικοδομηθεί μεταπολιτευτικά ένα στέρεο πολιτικό σύστημα απαλλαγμένο από τα παλαιοκομματικά και εθνικιστικά κουσούρια. Παραπέμπει όμως κυρίως στο New Deal του Δημοκρατικού Προέδρου Φραγκλίνου Ρούσβελτ που κατάφερε να συμπλεύσουν συνδικάτα, Κομουνιστικό Κόμμα Αμερικής με τους βιομήχανους που δέχτηκαν να ελαχιστοποιήσουν τα κέρδη τους, ώστε να αντιμετωπιστεί παραδειγματικά το κραχ του 1929.

Όταν βλέπω αντιπαραθέσεις πολιτικών αρχηγών, σκέφτομαι πως οι κατηγορίες, ενίοτε και ύβρεις, αντανακλούν στους αλλόδοξους ψηφοφόρους των αντίπαλων κομμάτων που είναι εκατοντάδες χιλιάδες. Και φέρνω στο νου μου το βιβλίο του μαρξιστή οικονομολόγου Richard Wolff που εξέδωσε το ΜΙΤ με τίτλο “Contending Economic Theories”, “Αντίπαλες Οικονομικές Θεωρίες”^[1], όπου συγκρίνει τον φιλελευθερισμό, τον κεϊνσιανισμό και τον μαρξισμό ανατρέχοντας και στις φιλοσοφικές ρίζες αυτών των συστημάτων, του Φιλελευθερισμού στην Αναγέννηση, του Κεϊνσιανισμού στον στρουκτουραλισμό, του Μαρξισμού στον Ιστορικό Υλισμό.

Αντιγράφω μερικές γραμμές από κείμενο που κατέθεσα στον προσυνεδριακό διάλογο της ΔΗΜΑΡ τον εύγλωττο τίτλο: Αιχμές Ενότητας - Υπάρχω πολιτικά γιατί συνθέτω, όχι γιατί διαφέρω.^[2]

Ανα­ζη­τώ τη νέα πο­λι­τι­κή γλώσ­σα στην οποία δεν θα έχουν θέση ερω­τή­μα­τα με ορί­ζο­ντα πο­σο­στών του τύ­που: μ’ αυτό το μέ­τρο πόσο θα ανέ­βω, μ’ αυτή την κα­μπά­νια τι θα κόψω απ’ τον άλλο, στο πά­νελ το βρά­δυ τι άπλυ­τα θα βρω για τον κάθε συ­νο­μι­λη­τή και το κόμ­μα του για να του προ­σά­ψω, πως θα επα­νε­κλε­γώ κά­νο­ντας άχρουν το μαύ­ρο χρή­μα των δο­σο­λη­ψιών μου με media και επι­χει­ρη­μα­τί­ες, σε τι πρό­γραμ­μα θα χωθώ για να δεί­ξω κα­νέ­να έργο βι­τρί­νας ενό­ψει εκλο­γών …

Στη νέα γλώσ­σα προ­έ­χου­σα θέση θα έχει το τε­τρα­πλό ερώ­τη­μα με ορί­ζο­ντα λύσεων, ανοι­χτό σε συμ­βο­λές απ’ όλο το δη­μο­κρα­τι­κό πο­λι­τι­κό φά­σμα και την επι­στη­μο­νι­κή κοι­νό­τη­τα:

1. Πόσο η λύση που προ­τεί­νω προ­στα­τεύ­ει την κοι­νω­νι­κή συ­νο­χή και πόσο εντάσ­σε­ται σ’ ένα ορ­θο­λο­γι­κό προ­γραμ­μα­τι­κό πλαί­σιο; Αρι­στε­ρή συμβολή

2. Πόσο η λύση που προ­τεί­νω απε­λευ­θε­ρώ­νει τη δη­μιουρ­γι­κό­τη­τα του ατό­μου και της επι­χεί­ρη­σης; Δεξιά, φι­λε­λεύ­θε­ρη συμβολή

3. Πόσο η λύση που προ­τεί­νω συ­νά­δει με την αει­φο­ρία; Οικο­λο­γι­κή συμβολή

4. Πόσο η λύση που προ­τεί­νω αξιο­ποιεί τη νέα τε­χνο­λο­γία δί­νο­ντας αυ­ξη­μέ­νο ρόλο στον πο­λί­τη; Επι­στη­μο­νι­κή και τε­χνο­λο­γι­κή συμ­βο­λή

3. Ένα τέταρτο τη μέρα για τα κοινά.

Στο πρόγραμμά μας, στη “ΜΙΑ ΚΡΗΤΗ”, μιλούσαμε για την έμπνευση που θα μπορούσαμε να δώσουμε στους πολίτες της για να διαθέσουν 15 λεπτά της μέρας για τα κοινά που εν τέλει θα είναι και για την τσέπη μας. 15 λεπτά για να διαχειριστούμε καλύτερα τα σκουπίδια μας, το νερό, την ενέργεια, τις στροφές του αυτοκινήτου μας, τον τρόπο που ψωνίζουμε κλπ.

Τι θα κάνεις και δεν θα πληρώσεις τουλάχιστον 4€ την ώρα. Άρα 1€ το τέταρτο. Υπολογίζουμε σε 1 δις το έσοδο για μια περιφερειακή θητεία στην Κρήτη, 16 δις για μια βουλευτική θητεία για τη χώρα. Λίγα λεφτά δεν είναι. Και δεν είναι δανεικά, ούτε φόροι, ούτε χέρι σε ρημαγμένες καταθέσεις, ούτε προϋποθέτουν κάποιο ιδιαίτερο μόχθο.

Να μια πρόκληση για τα κόμματα, για να εμπνεύσουν τους πολίτες.  Και το αποτέλεσμα δεν θα είναι στενά οικονομικό, θα είναι πολλαπλασιαστικό. Δεν μιλάω για προσκοπική θυσία μιλάω για το νέο συμμετοχικό πολίτη που απαιτούν οι καιροί μας.

Ψάξτε, δείτε τι καταφέρνει ο Βασίλης Κωστάκης^[1] στα Τζουμέρκα με τους αγρότες της περιοχής. Επείγει  να αναδείξουμε να αναδείξουμε τέτοια πρότυπα.

Συνοψίζω με μια λογοτεχνική αναφορά δανεισμένη από τον ‘Αμοζ Όζ, επίκαιρη νομίζω. Μιλώντας για την ισραηλοπαλαιστινιακή διένεξη διερωτήθηκε ποιον προτιμά, τον Σαίξπηρ ή τον Τσέχωφ; Επέλεξε τον Τσέχωφ γιατί προτιμάει στο τέλος του δράματος να βρίσκονται επί σκηνής όλοι οι πρωταγωνιστές ζωντανοί χωρίς κανένας να είναι ιδιαίτερα ευχαριστημένος, από ένα Σαιξπηρικό τέλος, όπου όλοι οι πρωταγωνιστές κείτονται νεκροί πνιγμένοι στο αίμα. 

Σε κείνη την ομιλία σημείωνε επίσης: “Ο συμ­βι­βα­σμός εί­ναι συ­νώ­νυ­μο της ζωής. Το αντί­θε­το του συμ­βι­βα­σμού δεν εί­ναι η ηθι­κή ή η ιδε­ο­λο­γι­κή ακε­ραιό­τη­τα, το αντί­θε­το του συμ­βι­βα­σμού εί­ναι ο φα­να­τι­σμός, ο θά­να­τος."

*Το άρθρο πρωτοδημοσιεύτηκε στο ένθετο της εφημερίδας Αυγή “Δαίμων της Οικολογίας” τον Μάρτιο του 2005 και στην εφημερίδα “ΑΝΑΤΟΛΗ” του Λασιθίου.