Το κατεστραμμένο είδωλο της ιστορίας στα χέρια του Πούτιν

Του Γιώργου Πανταγιά*

Η προμελετημένη εισβολή της Ρωσίας στα oυκρανικά εδάφη συνιστά την απαρχή μιας νέας ιστορικής περιόδου. Το τέλος της μεταψυχροπολεμικής εποχής ανοίγει ένα καινούριο κύκλο στη  γεωπολιτική σκηνή. Ο απρόκλητος πόλεμος, όποια και αν είναι η έκβασή του δημιουργεί διαφορετικά δεδομένα. Ανατρέπει  βεβαιότητες, αυταπάτες  και ισορροπίες. Παλιές αυτοκρατορικές αντιλήψεις ενεργοποιούν υπερχειλίζουσες φαντασιώσεις και επιδιώξεις. 

Πάνω στα ερείπια που άφησε πίσω της η κατάρρευση των ανελεύθερων καθεστώτων της Ανατολικής Ευρώπης,  η Ρωσία του Πούτιν αμφισβητεί  με το πιο βάρβαρο τρόπο τα σύνορα μιας ανεξάρτητης χώρας. Το κατεστραμμένο είδωλο της ιστορίας, η άλλοτε Ε.Σ.Σ.Δ, αναδεικνύεται σε μήτρα αυταρχισμού και ολοκληρωτισμού, επιδιώκοντας να θέσει υπό τον έλεγχό της τις ευάλωτες δημοκρατίες της περιοχής.  

Συνεπώς οι πράξεις και ενέργειες του αδίστακτου ηγέτη της, δεν είναι κεραυνός εν αιθρία. Απεναντίας εδράζονται σε ένα στρατηγικό σχέδιο το οποίο έχει αρχίσει να το ξεδιπλώνει χρόνια τώρα. Με τις  επεμβάσεις του στη Γεωργία το 2008 και στην Κριμαία το 2014 έθεσε τα θεμέλια των επεκτατικών του βλέψεων. Δεν είναι η λεγόμενη νατοϊκή περικύκλωση   που καθόρισε τις επιλογές και τις αποφάσεις του. Ακόμη και αν δεν υπήρχε αυτή, την ίδια τακτική  θα ακολουθούσε. Όπως έχει ήδη φανεί κινούσα του ιδέα είναι η ανάδυση της Ρωσικής Αυτοκρατορίας. 

Με όπλο τον εθνικισμό ο πρώην πράκτορας της KGB, επιδιώκει την επαναχάραξη των συνόρων θέλοντας να προσδώσει στη χώρα του τη χαμένη της αίγλη. Με  απαράμιλλη μεθοδικότητα και επιμέλεια εγκαθίδρυσε ένα πρωτοφανές αυταρχικό και αντιδημοκρατικό καθεστώς, εμποτίζοντας την πλειονότητα των Ρώσων με το δηλητήριο των εθνικιστικών εμμονών και εξάρσεων. 

Έτσι άλλωστε εξηγείται και η κυριαρχία που απολαμβάνει ο Πούτιν, πέρα από  το φόβο και τον τρόμο που διαρκώς καλλιεργεί στο εσωτερικό της χώρας του. Προκειμένου να χειραγωγήσει την ρωσική κοινωνία χρησιμοποιεί όλα τα μέσα.  Η στέρηση ελευθεριών, η καταπάτηση δικαιωμάτων, οι διώξεις και φυλακίσεις των διαφωνούντων μέχρι και οι ανεξιχνίαστες  δολοφονίες, εξαφανίσεις και δηλητηριάσεις συνθέτουν ένα αποκρουστικό και ολοκληρωτικό σύστημα. Η επιβίωση του δε, είναι συνυφασμένη με την επιθετικότητα που επιδεικνύει ο Ρώσος ηγέτης απέναντι σε άλλες χώρες. Με τον μεγαλοϊδεατισμό του και τις σκιαμαχίες, προσπαθεί να συντηρήσει και να διαιωνίσει την εξουσία του.

Πάντως ο βίαιος και αντιδημοκρατικός χαρακτήρας της τωρινής Ρωσίας είναι ορατός δια γυμνού οφθαλμού. Το ίδιο συμβαίνει και με τις αχαλίνωτες νεοαυτοκρατορικές της προθέσεις. Ο ολοκληρωτισμός της  ακυρώνει όλα εκείνα τα ιδεολογήματα αλλοτινών εποχών που κάποιοι ακόμη και σήμερα επικαλούνται με απώτερο σκοπό να κρύψουν τις ανομολόγητες φιλορωσικές τους πεποιθήσεις. 

Το βέβαιο είναι πως η παραδοξολογία φαίνεται να παραμένει ισχυρή στον τόπο μας. Είτε γιατί κάποιοι κουβαλούν ακόμη στην πλάτη τους ιδεολογικοπολιτικές αποσκευές, αναχρονιστικές και παντελώς ακατάλληλες. Είτε διότι  ο εθνικισμός του Πούτιν είναι εύλογο να βρίσκει ανταπόκριση στις ακροδεξιές και φασιστικές δυνάμεις. 

Ουσιαστικά πρόκειται για ένα «παράξενο ζευγάρι» το οποίο  έρχεται απ’ το παρελθόν. Η σύμπλευσή τους δεν είναι καινούρια. Ο δεξιός εθνικόφρων λαϊκισμός, συχνά-πυκνά συναντιέται με τον αντιιμπεριαλιστικές εξάρσεις  μιας  δήθεν αριστερής ορθοδοξίας. Εξάλλου δεν είναι το πρώτο ραντεβού όπου ο ένας έπεσε στην αγκαλιά του άλλου. Αρκεί να θυμηθούμε το αντάμωμά τους στη διάρκεια του πολέμου στο Κοσσυφοπέδιο, στην υπόθεση του Οτσαλάν ακόμη και στην επίσκεψη του Κλίντον στην Αθήνα. Και πολύ πρόσφατα την κυβερνητική συγκατοίκηση της αποκαλούμενης ριζοσπαστικής αριστεράς με τους ακροδεξιούς του  Καμμένου. 

Στους παράξενους καιρούς που ζούμε η σύμπλευση των δυνάμεων του αναχρονισμού με εκείνες του ολοκληρωτισμού, κάθε άλλο παρά  παράδοξη είναι. Ο πολιτισμικός δυισμός καταλύει παλιές διακρίσεις, επαναχαράσσοντας τα όρια  προοδευτικής και αντιδραστικής σκέψης.

Πέρα απ’ όλα αυτά  ο ρωσικός επεκτατισμός επαναφέρει στην επικαιρότητα την ανάγκη να αντικρύσουμε τον κόσμο χωρίς τους παραμορφωτικούς φακούς του παρελθόντος. Και το σημαντικότερο να αντιληφθούμε  την ανεκτίμητη αξία της Δύσης, του Διαφωτισμού, της Ευρώπης. 

*Συμβούλου Στρατηγικής και Επικοινωνιας