Η Αγια Σοφιά, από μνημείο παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς, εργαλείο για το αφήγημα της κραταιάς Τουρκίας

Του Ζαχαρία Δοξαστάκη

 

Η αψυχολόγητη και καταφανώς επιζήμια απόφαση του Τούρκου προέδρου, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, με τη διευκόλυνση του ανώτατου διοικητικού δικαστηρίου της χώρας, να μετατρέψει με διάταγμα σε τζαμί το σύμβολο της ορθοδοξίας και όχι μόνο, στοχεύει να δώσει  το τελειωτικό χτύπημα στον κεμαλισμό και στην όποια κοσμικότητα του τουρκικού κράτους. Ο νομπελίστας Τούρκος συγγραφέας, Ορχάν Παμούκ, δήλωσε πως με την απόφαση αυτή επιχειρεί να δώσει τέλος στο κοσμικό κράτος της Τουρκίας.

   «Η μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε ισλαμικό τέμενος συμβολίζει, με τον πιο ακραίο τρόπο τη στρατηγική επιλογή του προέδρου Ερντογάν να τοποθετήσει την Τουρκία εκτός των ορίων της Δύσης. Όχι απλώς εκτός των ορίων του δυτικού νομικού και πολιτικού πολιτισμού. , αλλά εκτός των ορίων της Δύσης ως ιστορικής και στρατηγικής οντότητας».( δήλωση του Ε. Βενιζέλου, Πρ. Υπουργού Εξωτερικών της Ελλάδος)

   Το 1934, ο Κεμάλ Ατατούρκ, μετέτρεψε την Αγία Σοφία από τζαμί σε μουσείο. Η κίνησή του ήταν ενταγμένη στη μεγάλη πολιτιστική επανάσταση του, δηλαδή την ταχεία μετάβαση του νεοσύστατου τουρκικού κράτους από το μεσαίωνα στον 20^ο αιώνα και από την Ανατολή στη Δύση.

   Η κίνηση του Ερντογάν είναι η σημαντικότερη κίνησή  του να καταλύσει τον κοσμικό χαρακτήρα του τουρκικού κράτους. Φιλοδοξεί να γίνει κάτι παραπάνω από ηγέτης της χώρας του. Να γίνει νέος Χαλίφης.

Ο Ερντογάν δεν απευθύνεται στην Ελλάδα και τη χριστιανοσύνη , αλλά στο εσωτερικό της Τουρκίας. Η θρησκεία και ο φόβος συνιστούν το δίπτυχό του για τη διατήρηση της εξουσίας. Η εσωτερική δημοφιλία του έχει σοβαρά τρωθεί. Επιχειρεί ο τούρκος πρόεδρος, με το εκδοθέν διάταγμα, να ξεπεράσει τα σοβαρά εσωτερικά προβλήματα που την περίοδο αυτή εμφανίζονται στο πολιτικό σκηνικό  της Τουρκίας,  την οικονομία και την κοινωνία. Ενδεικτικά αναφέρουμε ζητήματα , που απειλούν την διατήρηση στην εξουσία του κόμματος του Ερντογάν, όπως:

• η πτώση της δημοτικότητάς του,

• η πτώση της ισοτιμίας της λίρας,

• η οικονομική ύφεση,

• η  ημιθανής τουριστική βιομηχανία( η Γερμανία και άλλες χώρες έχουν απαγορεύσει την μετάβαση των πολιτών τους στην Τουρκία) και

•η υπαρκτή πολιτική απειλή.

   Η αγνόηση της Δύσης και των ΗΠΑ , δείχνουν με ευκρίνεια στα μάτια των Μουσουλμάνων, ισχύ στον Ερντογάν. Η κίνηση, όμως, του Ερντογάν απομακρύνει την Τουρκία από την Ευρωπαϊκή Ένωση( ΕΕ). Υποδηλώνει εμφατικά ότι η Τουρκία είναι μια Μουσουλμανική Χώρα.Στις 24 Ιουλίου 1923 υπεγράφη η Συνθήκη της Λωζάνης, την οποία ο Ερντογάν θεωρεί ως ζημιά και ήττα του Κεμάλ. Με την απόφαση του ο Ερντογάν, να επαναλειτουργήσει η Αγία Σοφιά , ως τζαμί την ίδια ημέρα, στις 24 Ιουλίου,, επιχειρεί να συσπειρώσει τους ψηφοφόρους του, σε μια περίοδο που η δημοτικότητά  του υποχωρεί αισθητά. Η Αγία Σοφία ήταν μια λύση.

   Στην τακτική αυτή του Ερντογάν , η Δύση αντέδρασε και συγκεκριμένα τα κράτη ΗΠΑ, Γαλλία, Γερμανία, Αυστρία και ΕΕ. Στο ίδιο μήκος κύματος υπήρξαν  και ισχυρές αντιδράσεις των ορθόδοξων εκκλησιών , προεξάρχοντος του Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου. Ο Μπουράκ Ασίζ, στέλεχος του SPD της Βάδης- Βυρτεμβέργης δήλωσε: « ο Ατατούρκ είχε καταλάβει ότι στον ομφαλό της γης , στο σημείο που συναντώνται Ανατολή και Δύση , θα επέλθει ειρήνη μόνο αν οικοδομηθεί ένα λαϊκό κράτος, με ουδετερότητα απέναντι σε όλες τις 

θρησκείες. Κρίμα που σήμερα κανείς δεν ενδιαφέρεται για ένα λαϊκό κράτος».

   Για το ατόπημα αυτό του Τούρκου προέδρου Ερντογάν, διατυπώθηκαν επικριτικά σχόλια και υπήρξαν επιπλέον έντονες αντιδράσεις από διεθνείς οργανισμούς και ανθρώπους των γραμμάτων και των τεχνών, μεταξύ των οποίων και πολλοί Τούρκοι συγγραφείς και δημοσιογράφοι. Οι περισσότερες γνώμες τονίζουν , ότι η Αγία Σοφιά υπήρξε ένα εξαιρετικό και φιλόξενο κέντρο  για ανθρώπους όλων των θρησκειών. Η απόφαση αυτή είναι σφόδρα διχαστική σε μια εποχή που χρειαζόμαστε πολλές  πρωτοβουλίες και προσπάθειες για την οικοδόμηση γέφυρας μεταξύ Ισλάμ και Χριστιανοσύνης. Η ακεραιότητα  αυτού του μοναδικού θρησκευτικού, αρχιτεκτονικού και ιστορικού κοσμήματος , συμβόλου της ανεξιθρησκείας και ανεκτικότητας και της ποικιλομορφίας πράγμα το οποίο το έχει κατατάξει στον κατάλογο των μνημείων παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς της UNESCO, διαταράχθηκε βάναυσα και οποσδήποτε πρέπει άμεσα να αποκατασταθεί και να διαφυλαχθεί.

   Το πρόβλημα που έχει προκύψει από την αλλοπρόσαλλη πολιτική του Τούρκου προέδρου, δεν είναι διμερές θέμα. Πρέπει να τοποθετηθεί στο πλαίσιο των σχέσεων της Ισλαμικής Τουρκίας με την ΕΕ και τις ΗΠΑ και τη Ρωσία. Η Τουρκία με την κίνηση αυτή επιδιώκει να προκαλέσει πόλωση, στα Ελληνοτουρκικά, γιατί νιώθει ισχυρή. Η οποιαδήποτε πρόκληση πρέπει να περιοριστεί στην πραγματική της διάσταση. Η Τουρκία έχει αναστατώσει ολόκληρη την Ανατολική Μεσόγειο. Η Ελλάδα , όμως, ταυτόχρονα διαθέτει αποτελεσματικές διπλωματικές δυνατότητες, καθώς ΕΕ, ΗΠΑ, Γερμανία , Γαλλία, Κίνα και Ρωσία, αναγνωρίζουν την ορθότητα των θέσεων μας. Η Ελλάδα οφείλει να καταδικάσει αυτή την ενέργεια και να κάνει ότι περνά από το χέρι της, προκειμένου να υπάρξουν συνέπειες για την Τουρκία. Επιβολή κυρώσεων όχι μόνο από την Ευρώπη , αλλά και από τους διεθνείς οργανισμούς. Η Ελλάδα πρέπει να κινηθεί ως αναπόσπαστο τμήμα της Ευρώπης και της Δύσης προς την οποία απευθύνεται η πρόκληση.