Φραγκίσκος Παρασύρης: Μια ψυχιατρική μεταρρύθμιση που δεν αρχίζει και δεν τελειώνει στον άνθρωπο, θα αποτύχει

Του Φραγκίσκου Παρασύρη

Τον Ιούνιο του 2023 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, εξέδωσε μια ολοκληρωμένη στρατηγική για την ψυχική υγεία. Με σημείο εκκίνησης αυτή την ανακοίνωση τα κράτη μέλη καλούνταν να προχωρήσουν σε μια ολοκληρωμένη, προσανατολισμένη στην πρόληψη και συμμετοχική προσέγγιση της ψυχικής υγείας.

Μέσα από μια διατομεακή αντίληψη, τέθηκε ως στόχος ο ισοσκελισμός της καμπύλης ανάμεσα στη σωματική και την ψυχική υγεία. Ένας στόχος που προϋποθέτει τη συνεργασία σε διαφορετικούς τομείς πολιτικής, όπως η απασχόληση, η εκπαίδευση, η έρευνα, η ψηφιοποίηση, ο πολεοδομικός σχεδιασμός, ο πολιτισμός, το περιβάλλον και το κλίμα. Μια ολιστική, δηλαδή, πολιτική, στον τερματισμό της οποίας βρίσκεται το επιθυμητό αποτέλεσμα. Η βελτίωση των δεικτών ψυχικής υγείας.

Μια τέτοια στρατηγική εκλείπει, εντελώς, από το νομοσχέδιο για την ψυχική υγεία, όπως διαμορφώθηκε και ψηφίζεται από τη Βουλή.  Η αποσπασματικότητα των ρυθμίσεων, η απουσία εμβληματικών πρωτοβουλιών απέχουν από τα μοντέλα ψυχικής υγείας άλλων κρατών. Αντί να αντιμετωπισθεί το πρόβλημα αποκεντρωμένα και εστιασμένα στις τοπικές κοινωνίες, προχωρούν στον υπερ-συγκεντρωτισμό του συστήματος και των πολιτικών πρόληψης.

Και ψηφίζει η κυβέρνηση στο συγκεκριμένο νομοθέτημα, όταν σύμφωνα μα τα στοιχεία της έκθεσης State of Health in the EU, που διεξήγαγε ο O.E.C.D., το 2018, το ποσοστό των ενηλίκων που ανέφεραν συμπτώματα ψυχολογικής δυσφορίας ήταν μεγαλύτερο σε σύγκριση με τις περισσότερες άλλες χώρες της Ε.Ε. (15% στην Ελλάδα έναντι 11% στην Ε.Ε.).

Μια διαφορετική έρευνα αυτή τη φορά, για τις Συμπεριφορές που Συνδέονται με την Υγεία των Εφήβων (Health Behaviour in School-aged Children, HBSC), τα αποτελέσματα της οποίας δημοσιεύτηκαν, πριν λίγους μήνες από το Γραφείο του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας στην Ευρώπη, αναδεικνύουν μια εκτεταμένη και ανησυχητική τάση σε ολόκληρη την Ευρώπη και την Κεντρική Ασία: «την επιδείνωση της ψυχικής υγείας των εφήβων-κυρίως των κοριτσιών. Η χώρα μας δεν αποτελεί εξαίρεση στις παραπάνω τάσεις. Ειδικότερα, το 2022 (έτος συλλογής των πιο πρόσφατων δεδομένων) «πολύ καλή» υγεία ανέφεραν ότι έχουν μόνο δύο στους 5 εφήβους (42%) στην Ελλάδα, με το ποσοστό του δείκτη αυτού να είναι σταθερά μειούμενο κατά τη διάρκεια της τελευταίας 15ετίας-ιδιαίτερα στο τελευταίο της μέρος. Παρόμοια, μόλις ένας στους 3 εφήβους (32%) στη χώρα μας ανέφερε «υψηλά» επίπεδα ικανοποίησης από τη ζωή το 2022, με το ποσοστό αυτό να είναι επίσης σταθερά σε πτώση σε όλη τη διάρκεια της τελευταίας 20ετίας. Τέλος, το 60% των εφήβων ανέφεραν εμμένουσες ψυχολογικές ή/και σωματικές ενοχλήσεις το 2022».

Τονίζω δε, πως σε σχέδιο έκθεσης, σχετικά με την ψυχική υγεία (2023/2074 (INI)) της Επιτροπής Περιβάλλοντος, Δημόσιας Υγείας και Ασφάλειας των Τροφίμων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, σημειώνεται ότι  οι ψυχικές παθήσεις επηρεάζουν 150 εκατομμύρια πολίτες και αποτελούν την κύρια αιτία για τα έτη ζωής με αναπηρία στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Μέσα σε αυτό το περιβάλλον, με το μοντέρνο, τα τελευταία χρόνια όρο της «μεταρρύθμισης», ψηφίζεται νομοσχέδιο που δεν ολοκληρώνει καμία τολμηρή πολιτική, που δεν κάνει καμία τομή στο χάρτη της ψυχικής υγείας. Στη λογική του «υδροκέφαλου» και συγκεντρωτικού κράτους, αποκλείοντας τους φυσικούς παίχτες, στραγγαλίζοντας τις δομές απεξάρτησης, απορρυθμίζοντας την επιτυχημένη λειτουργία των ΚΕΘΕΑ, επιχειρείται μια αναδιάρθρωση της πολιτικής για την ψυχική υγεία και τις εξαρτήσεις, χωρίς αρχή, μέση και τέλος.

Η δημιουργία ενός Εθνικού Οργανισμού Πρόληψης και Αντιμετώπισης Εξαρτήσεων, μέσα στον οποίο ενσωματώνονται όλα τα προγράμματα απεξάρτησης που λειτουργούν, δημιουργεί δικαιολογημένη ανησυχία και αγανάκτηση για τους ανθρώπους που χρόνια τώρα, στηρίζουν τα εξαρτημένα άτομα. Και αν πάμε ένα βήμα παρακάτω, η παντελής έλλειψη πρόβλεψης για τα 75 Κέντρα Πρόληψης ανά την επικράτεια, που λειτουργούν επί 30 έτη και έχουν αγκαλιαστεί από τις τοπικές κοινωνίες, χωρίς να προβαίνει σε βελτιωτικές προτάσεις, χωρίς επιπλέον χρηματοδοτικά και επιστημονικά εργαλεία, χωρίς ανάδειξη πολύ σπουδαίων δράσεων που έχουν πραγματοποιήσει, αποδεικνύει την απουσία οράματος του συγκεκριμένου νομοσχεδίου. 

Τον Αύγουστο του 1934, ηθικό «χαμό» είχε προκαλέσει το ανέβασμα μιας οπερέτας στο θέατρο Κοτοπούλη, καθώς θα μοιράζονταν στο κοινό δωρεάν ποσότητα εξαρτησιογόνας ουσίας, ενώ και ο τίτλος του έργου παρέπεμπε σε αυτήν. Τελικά ο τίτλος του έργου άλλαξε και έγινε «Η Νεράιδα του Νείλου». Μια τέτοια πολιτική προσαρμοστικότητα για βελτιώσεις και αλλαγές, μια βούληση για πολιτική ευελιξία, προκειμένου μια νομοθετική πρόταση για την ψυχική υγεία, να περιλαμβάνει την ενίσχυση των πολιτικών πρόληψης, την ενδυνάμωση των υπαρχουσών κοινωνικών δομών και κοινοτήτων, τη συνέχιση του ομαλής εργασιακής ζωής των εργαζομένων στα ΚΕΘΕΑ, απουσιάζει από τη συγκεκριμένη νομοθέτηση. 

Από τη δική μας πλευρά, με ενσυναίσθηση, με γνώση της πραγματικής κατάστασης, έχοντας διαβουλευτεί με την οικογένεια των ΚΕΘΕΑ στο Ηράκλειο και τη χώρα, δηλώνουμε πως μια ψυχιατρική μεταρρύθμιση, που δεν αρχίζει και δεν τελειώνει στον άνθρωπο, είναι καταδικασμένη να αποτύχει.