Ετεροβαρής η σχέση Πολιτικής και Επιστήμης

Του Γιώργου Πανταγιά*

Μόλις εμφανίστηκε η πανδημία σχεδόν ολόκληρος ο κόσμος έπραξε το αυτονόητο: Προσέφυγε στην επιστήμη, προσπαθώντας να την αντιμετωπίσει. Άλλωστε τι άλλο θα μπορούσε να κάνει, τη στιγμή που ήρθαμε αντιμέτωποι με έναν άγνωστο και απρόβλεπτο εχθρό. 

Ο θανατηφόρος κορωνοϊός εύλογα έγινε αντικείμενο μελέτης και έρευνας των ειδικών. Το ίδιο και ο τρόπος καταπολέμησής του. Με όπλο τη γνώση μπορεί να αναχαιτιστεί. Αλλά και να προστατευθούν οι πολίτες. Έτσι,  οι επιστήμονες  έλαβαν την πρωτοκαθεδρία στη διαχείριση της υγειονομικής κρίσης. Λογικό  είναι εκείνοι να υποδεικνύουν τα απαραίτητα  μέτρα για την προστασία μας. 

Η φύση και η ζωή έχουν θεατές και αθέατες πλευρές. Ουσιαστικά, συνιστούν ανεξερεύνητα πεδία. Μάλιστα, τίποτα δεν είναι σταθερό και αμετάβλητο. Ως εκ τούτου,  επιβεβλημένη καθίσταται η συνεχής εξέταση των προβλημάτων που ανακύπτουν. Και βεβαίως η επιστημονική τεκμηρίωση των προτάσεων που κατατίθενται.

Αν μέχρι σήμερα η πανδημία ελέγχεται σε έναν βαθμό, αυτό το οφείλουμε στην πρόοδο της Ιατρικής. Τρανό παράδειγμα, τα εμβόλια. Μέσα σε λίγους μήνες πραγματοποιήθηκαν άλματα, ενώ άλλοτε χρειάζονταν  πολλά χρόνια.  Η προσφορά εμβληματικών προσωπικοτήτων, όπως το ζευγάρι των Τούρκων  Ουγκούρ  Σαχίν και Οζλέμ  Τουρετσί που δημιούργησαν το εμβόλιο της  BioNTech στη Γερμανία και το οποίο στη συνέχεια παράγει η Pfizer, καθώς και ο Άντονι Φάουτσι  στις ΗΠΑ, επιβεβαιώνει τον καταλυτικό ρόλο των επιστημόνων. Εξίσου σημαντική υπήρξε και η συμβολή του δικού μας Σωτήρη Τσιόδρα, στην αποτελεσματική διαχείριση  του πρώτου κύματος του ιού.

Αποτιμώντας τις θετικές επιδόσεις σε εγχώριο και διεθνές επίπεδο, εύκολα διαπιστώνουμε ότι ο λόγος των ειδικών επέδρασε  αποφασιστικά. Όχι μονάχα γιατί   ύψωσαν ασπίδα προστασίας. Αλλά και διότι η πολιτική τάξη αποδέχθηκε χωρίς ενστάσεις τις τεκμηριωμένες απόψεις και τις υποδείξεις τους. 

Οι χώρες που τις αρνήθηκαν το πλήρωσαν και το πληρώνουν ακόμη ακριβά. Αρκεί να θυμηθούμε την καταστροφική ελαφρότητα του Τραμπ στις ΗΠΑ, του Μπολσονάρο στη Βραζιλία ή και την επικίνδυνη επιπολαιότητα του Τζόνσον στη Βρετανία  στην αρχή της πανδημίας. 

Η μέχρι τώρα εμπειρία δείχνει ότι η αρμονική σχέση επιστήμης και πολιτικής μάς προφυλάσσει. Το ενδεχόμενο ανατροπής της ενέχει  κινδύνους. Εξάλλου, όπου η σχέση ήταν ετεροβαρής ή εξελίχθηκε έτσι, ο κορωνοϊός κέρδιζε έδαφος, γινόταν εξαιρετικά επικίνδυνος.

Το βλέπουμε σε κάποιες ευρωπαϊκές χώρες, καθώς και στην Ελλάδα. Αναμφισβήτητο γεγονός είναι ότι την τελευταία περίοδο περισσότερο κυριαρχεί ο πολιτικός από τον  επιστημονικό λόγο. Αρκετές αποφάσεις δεν επιλέγονται με αποκλειστικό γνώμονα τις προτάσεις των ειδικών. Το άνοιγμα των Λυκείων, παρά τις αντιρρήσεις του Σωτήρη Τσιόδρα και άλλων, το αποδεικνύει. 

Η σύνδεση της καταπολέμησης της πανδημίας με υπαρκτές ανάγκες, πρωτίστως με εκείνες της οικονομικής δραστηριότητας, μπορεί να αποδειχθεί επιζήμια για την υγεία. Πόσω μάλλον όταν συναρτάται και με πολιτικές ανάγκες της κάθε παράταξης, κόμματος.

Βέβαια, αν θέλουμε να είμαστε αντικειμενικοί οι ευθύνες επιμερίζονται. Δεν ανήκουν μόνο στην κυβέρνηση, αλλά και στην αντιπολίτευση. Και τούτο διότι κοινό χαρακτηριστικό και των δύο είναι ο φόβος για το πολιτικό κόστος. Αναμφίβολα, τα πλήγματα στην οικονομική και κοινωνική ζωή είναι τεράστια. Οποίος τα υποτιμά σίγουρα βρίσκεται εκτός ζώσας πραγματικότητας. Ωστόσο, όλες οι παράμετροι πρέπει να σταθμίζονται, υπερβαίνοντας σκοπιμότητες,  βερμπαλισμούς και ανώφελες  διακυρήξεις.

Οι κήρυκες της χαλάρωσης αγνοούν -εσκεμμένα ή όχι- κάτι πολύ κρίσιμο. Αν το μήνυμα που εκπέμπουν οι πολιτικοί δεν είναι καθαρό και ισχυρό, υπονομεύεται η εμπιστοσύνη των πολιτών προς τους επιστήμονες. Φυσικό επακόλουθο είναι να πολλαπλασιάζονται τα κρούσματα και να αυξάνονται οι νοσούντες. Με άλλα λόγια αντί να καταπολεμάται και να ελέγχεται ο κορωνοϊός, ανακυκλώνεται και διαχέεται,  προκαλώντας αναπόφευκτα μεγαλύτερη ζημιά στην οικονομία και στην εργασία.

Το ζητούμενο λοιπόν είναι μια λειτουργική σχέση επιστήμης και πολιτικής που θα προστατεύει και την υγεία των πολιτών και τις δραστηριότητές τους - οικονομικές, επαγγελματικές, κοινωνικές.

Πολιτευόμενοι, κυβέρνηση και αντιπολίτευση με το βλέμμα τους στραμμένο στην περιρρέουσα ατμόσφαιρα και στους αποκαλούμενους «κουρασμένους»  φαίνεται να αγωνιούν και να ανησυχούν διαρκώς, μονάχα για τις αυξομειώσεις της απήχησής τους  στις δημοσκοπήσεις. Επιπροσθέτως δείχνουν να στερούνται  τον παιδαγωγικό ρόλο που οφείλουν να έχουν. Ξεχνούν προφανώς  το αυτονόητο: Θέλει αρετήν και τόλμην η… πολιτική – για να παραφράσω τον Ανδρέα Κάλβο.

* Συμβούλου Στρατηγικής και Επικοινωνίας 

Προέδρου και Διευθύνοντος Συμβούλου της POLITY A.E.