Επαγγελματικός προσανατολισμός προς υποψήφιους νομικών σχολών

Της Θεοδώρας Κουτεντάκη*

Μετά τον εξεταστικό αγώνα που έδωσαν και οι φετινοί τελειόφοιτοι, μια δοκιμασία που οι περισσότεροι από μας έχουμε περάσει και λίγοι θέλουμε να θυμόμαστε, τις περασμένες ημέρες ανακοινώθηκαν οι βαθμολογίες. Επόμενο βήμα είναι η συμπλήρωση του μηχανογραφικού δελτίου, μια διαδικασία καθοριστική για την επιλογή του αντικειμένου των σπουδών και σημαντική για τη μετέπειτα επαγγελματική σταδιοδρομία.

Η συμπλήρωση του μηχανογραφικού είναι αναγκαίο να γίνεται με σύνεση και με αυτογνωσία, με κριτήριο μακροπρόθεσμους στόχους και όνειρα ζωής. Είναι θετικό να συζητά κάθε υποψήφιος με την οικογένεια, τους καθηγητές ή και επαγγελματίες επαγγελματικού προσανατολισμού τις επιλογές του, όμως δεν πρέπει να λησμονεί ότι η τελική απόφαση είναι -και πρέπει να είναι- δική του, μια βαθιά προσωπική απόφαση. 

Για να λάβει σωστές αποφάσεις ο νέος τελειόφοιτος, είναι σημαντικό να του εκθέσουμε όσο περισσότερες πληροφορίες μπορούμε. Ώστε η τελική του απόφαση να είναι μελετημένη, τεκμηριωμένη και ερειδόμενη σε αντικειμενικά στοιχεία για κάθε κλάδο. Αυτό το στόχο φιλοδοξεί να υπηρετήσει το παρόν άρθρο που απευθύνεται πιο συγκεκριμένα σε τελειόφοιτους που ενδιαφέρονται για τις σχολές νομικής και το επάγγελμα του δικηγόρου. 

Η φοίτηση σε κάποια νομική σχολή δε συνεπάγεται άνευ ετέρου την επαγγελματική σταδιοδρομία στη δικηγορία. Πολλοί απόφοιτοι επιλέγουν να σταδιοδρομήσουν ως δικαστές, διπλωμάτες, συμβολαιογράφοι ή στελέχη της δημόσιας διοίκησης. Αυτές οι επιλογές καριέρας απαιτούν, μετά την αποφοίτηση από τη Νομική και τη συμπλήρωση ενός κατώτατου ηλικιακού ορίου, τη συμμετοχή των ενδιαφερομένων σε ειδικές εξετάσεις και σε κάποιες περιπτώσεις τη φοίτηση σε σχολές προετοιμασίας, όπως η Εθνική Σχολή Δικαστικών Λειτουργών και το Εθνικό Κέντρο Δημόσιας Διοίκησης και Αυτοδιοίκησης.

Εάν όμως κάποιος ενδιαφέρεται για τη Νομική με απώτερο στόχο να σταδιοδρομήσει ως δικηγόρος, θα ήθελα να μοιραστώ κάποιες πληροφορίες για το επάγγελμα με τους μελλοντικούς συναδέλφους. Κάποιες πληροφορίες που θα ήθελα να είχαν μοιραστεί και με εμένα όταν ξεκινούσα τις νομικές μου σπουδές και θα είχαν κάνει πιο εύκολη την επιλογή μου.

Η κλασική εικόνα του δικηγόρου που έχουμε στο μυαλό μας όλοι, περιλαμβάνει αγορεύσεις σε δικαστήρια και καταθέσεις φακέλων, των επονομαζόμενων στη νομική αργκώ «δικογράφων». Ο ρόλος αυτός, σημαντικός, παραδοσιακός και δημοφιλής, δεν είναι ωστόσο μονόδρομος. Όπως διαμορφώνεται σε διεθνές επίπεδο, το επάγγελμα του δικηγόρου μπορεί να αναλυθεί σε τέσσερις συνιστώσες:

1. Ο δικηγόρος που ασκεί μάχιμη δικηγορία και δραστηριοποιείται κυρίως στις αίθουσες των δικαστηρίων. Πρόκειται για την κλασική δικηγορία ή litigation στην αγγλική νομική ορολογία (που να γνωρίζετε παρεμπιπτόντως ότι χρησιμοποιείται ευρέως στις δικηγορικές εταιρίες και αν το όνειρό σας είναι να εργαστείτε για κάποια από αυτές, ευκαιρία να ξεσκονίσετε τα αγγλικά σας όσο σπουδάζετε). Πρόκειται για τον παραδοσιακό ρόλο του δικηγόρου με τον οποίον μάλλον ταυτίζεται η εικόνα του στην ελληνική κοινωνία. Ο μάχιμος δικηγόρος μπορεί να ασκεί γενική δικηγορία ή να εξειδικεύεται σε κάποιο κλάδο του δικαίου, όπως λ.χ αστικό, ποινικό ή διοικητικό. Το αστικό αφορά διαφορές μεταξύ ιδιωτών, το διοικητικό διαφορές με τη Δημόσια Διοίκηση και το πιο «τηλεοπτικό» ποινικό αφορά ποινικά αδικήματα.

2. Δεύτερον, υπάρχει η δικηγορία που αφορά την παροχή γνωμοδοτήσεων, η λεγόμενη νομική συμβουλευτική ή στα αγγλικά advisory. Oι γνωμοδοτήσεις (legal opinions) που συντάσσονται μπορεί να χρησιμοποιηθούν δικαστικά ή εξώδικα και αυτού του είδους η δικηγορία απαιτεί σημαντική εξειδίκευση. Όταν αναφέρομαι σε σημαντική εξειδίκευση, δεν εννοώ την τριχοτόμηση Αστικό-Διοικητικό-Ποινικό, που σας ανέφερα πριν. Μιλάμε για εξειδίκευση της εξειδίκευσης (γι αυτό το λόγο η συμβουλευτική δικηγορία συχνά ασκείται από καθηγητές πανεπιστημίου). Για παράδειγμα, σε ένα δικηγόρο εξειδικευμένο σε χωροταξικό δίκαιο (που είναι υποκλάδος του διοικητικού δικαίου), μπορεί να ζητηθεί μια νομική γνωμοδότηση για να προσκομιστεί στο Συμβούλιο Πολεοδομικών Θεμάτων και Αμφισβητήσεων (ΣΥΠΟΘΑ) ή στο Συμβούλιο της Επικρατείας (ΣτΕ) κρινόντων επί συναφούς υποθέσεως. 

3. Μία τρίτη μορφή δικηγορίας, με ιδιαίτερη σημασία για την οικονομία και τον κόσμο του επιχειρείν, είναι η δικηγορία των συναλλαγών (transactional law). Ο δικηγόρος συναλλαγών εξειδικεύεται ως business lawyer, αναλαμβάνοντας υποθέσεις επιχειρήσεων. Φυσικά και ο litigation lawyer μπορεί να ειδικεύεται σε business law, και να εκπροσωπεί επιχειρήσεις ενώπιον των δικαστηρίων. Ο  δε δικηγόρος συναλλαγών αναλαμβάνει να φέρει σε πέρας κάποιο σημαντικό deal για την επιχείρηση, όπως κάποια κομβική εμπορική συμφωνία, ή μεγάλη χρηματοδότηση ή εταιρικό μετασχηματισμό (εξαγορές, συγχωνεύσεις κ.λπ.). Αν δεν φοβόμουν ότι ανήκουμε σε άλλη Netflix γενιά, θα σας έφερνα σαν παράδειγμα το Harvey του Suits. Αν τον ξέρετε, έχετε μια ιδέα, αν όχι, αγνοήστε την αναφορά, που σε κάθε περίπτωση μπορεί να είναι και παραπλανητική. 

Η δικηγορία των συναλλαγών στον πυρήνα της αναφέρεται στη σχεδίαση, διαπραγμάτευση και υλοποίηση των συναλλαγών. Δρώντας στο μεταίχμιο δικαίου και επιχειρείν, ο δικηγόρος συναλλαγών αφιερώνει μεγάλο μέρος του χρόνου του στη σύνταξη συμφωνιών, στις διαπραγματεύσεις με τους αντισυμβαλλομένους, στην παροχή συμβουλών για θέματα εταιρικής διακυβέρνησης, στη διενέργεια νομικού ελέγχου (due diligence) κ.ά. 

4. Τέλος, την τελευταία δεκαετία, ειδικά στον απόηχο της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης, αναφύεται μία τέταρτη διάσταση του δικηγορικού επαγγέλματος. Πρόκειται για την κανονιστική συμμόρφωση (στα αγγλικά compliance). H κανονιστική συμμόρφωση αφορά τον έλεγχο και την ευθυγράμμιση των επιχειρηματικών ενεργειών με την ισχύουσα νομοθεσία και το ισχύον ρυθμιστικό πλαίσιο. Οι απαιτήσεις κανονιστικής συμμόρφωσης είναι ιδιαίτερα αυξημένες για χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, ασφαλιστικές επιχειρήσεις και εισηγμένες εταιρίες, άρα οι δικηγόροι κανονιστικής συμμόρφωσης συνήθως απορροφώνται από τέτοιους οργανισμούς. O compliance officer δρα ως ο «εσωτερικός αστυνόμος» της επιχείρησης, που μεριμνά ώστε η επιχείρηση να συμμορφώνεται με το σύνολο της νομοθεσίας (π.χ. περιβαλλοντικούς νόμους, φορολογική νομοθεσία, κανόνες εταιρικής διακυβέρνησης κ.ο.κ.) και περαιτέρω, να δρα όχι μόνο σύννομα, αλλά και ηθικά (σημ. η επιχειρηματική ηθική αναδεικνύεται ακόμη σημαντικότερη στην εποχή του ESG -environmental, social, governance- που ανατέλλει). 

Βεβαίως, ο διαχωρισμός δεν είναι απόλυτος και οι ρόλοι πολλές φορές επικαλύπτονται, ειδικά σε μία μικρή αγορά σαν την ελληνική. Επίσης, η νομική πρακτική αντανακλά την πρόοδο της κοινωνίας και η πρακτική των business lawyers την ανάπτυξη του επιχειρείν, συνεπώς πρόκειται για ένα ζωντανό σώμα, δυναμικά εξελισσόμενο. Μπορεί όταν με το καλό αποφοιτήσετε, να έχουμε και άλλες διαστάσεις στη δικηγορική πρακτική, όπως με την ανατρεπτική είσοδο της νέας τεχνολογίας και της τεχνητής νοημοσύνης. Οπλιστείτε με θάρρος, αποφασιστικότητα και επιλέξτε με κριτήριο αυτό που αγαπάτε. Όπως κι αν εξελιχθούν τα επαγγέλματα, όσο κι αν ταράξουν τα νερά οι νέες τεχνολογίες, ένα είναι βέβαιο: όταν κάνεις κάτι με πάθος και μεράκι, θα πας μπροστά. Αυτή ας είναι η πυξίδα σας στην επιλογή των σπουδών σας. Καλή πρόοδο!

*Η κ. Θεοδώρα Κουτεντάκη είναι δικηγόρος, απόφοιτη Νομικής Αθηνών και Πανεπιστημίου Οξφόρδης, νομική σύμβουλος του Metaxa Hospitality Group και ιδρύτρια του δικηγορικού γραφείου Investlaw. 

Κεντρική φωτογραφία αρχείου από tomloel via vista.create