«Το Δώρο του Κύκνειου Άσματος» του Καθηγητή Νίκου Σταμπολίδη

Η έκθεση με τον επιβλητικό τίτλο «ΚΑΛΛΟΣ. Η Υπέρτατη Ομορφιά» που οργάνωσε και φιλοξένησε το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης του Ιδρύματος Γουλανδρή στην Αθήνα, ολοκληρώθηκε στις 16/01/2021 αφού υποδέχθηκε τους πρώτους επισκέπτες της στις 29/09/2021.

Ο διγενής Κρητικός Μικρασιάτης, ο καθηγητής μας Νίκος Σταμπολίδης, την ονόμασε «Το δώρο του Κύκνειου Άσματος» του ιδίου που αποχώρησε από τη θέση του Δ/ντή του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης μετά από 25 χρόνια, αναλαμβάνοντας αμέσως μετά τη θέση του πρώτου Γενικού Διευθυντή του Μουσείου της Ακρόπολης. Αυτό είπε σε συνάδελφο του όταν εκείνη του είπε:  «Νίκο, τι μεγάλο δώρο κάνεις στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης!», γεγονός που συνέβη κατά τη διαδικασία έγκρισης της έκθεσης από το ΚΑΣ (συνέντευξη του ΤΟ ΒΗΜΑ 20/09/2021). Για την εκλογή του που έγινε ομόφωνα μετά από μια διαδικασία που κράτησε ενάμιση χρόνο, είπε:. «Ως δάσκαλος και ως άνθρωπος ήθελα να κριθώ σε ένα επίπεδο διεθνές. Έφυγα με κάλλος από το Κυκλαδικό και προσήλθα στην πηγή της ελληνικής καλαισθησίας», (LIFO 25/12/2022).

Και ήταν στ’ αλήθεια ένα  θαυμάσιο, ένα θαυμαστό δώρο με υπέροχο περιτύλιγμα, το οποίο, το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης μοιράστηκε με τους φίλους των τεχνών, της ιστορίας, του πολιτισμού. Ένα δώρο με πολύτιμο περιεχόμενο που αντανακλά όχι μία μα πολλές αξίες με οικουμενικό χαρακτήρα.

Το ιδεώδες του ΚΑΛΛΟΥΣ δοσμένο μέσα από την κίνηση και την ακινησία του εικαστικού έργου, μέσα από την όποια έκφραση απαντήσει το βλέμμα του επισκέπτη, μέσα από το συναίσθημα που θα αναπτύξει και τη σκέψη που θα γεννηθεί στο νού του. Γεννημένο και αναθρεμμένο το ΚΑΛΛΟΣ στην αρχαία ελληνική σκέψη, εκφράστηκε μέσα από την επική (8ο αι. π.Χ) και τη λυρική ποίηση (7ο – 6ο αι π.Χ) και ενέπνευσε τους φιλόσοφους που μέσα από τα κείμενα τους (6ο αι. π.Χ και στο εξής) προσέγγισαν την Υπέρτατη Ομορφιά που αποπνέει η εσωτερική και εξωτερική κατάσταση – των αρετών και των γνωρισμάτων του ανθρώπου.

Τα 300+ εκθέματα που επιλέχθηκαν ανάμεσα από 12.000 περίπου εκθέματα, ταξίδεψαν από την αρχική τους θέση όπου βρίσκονταν σε 54 μουσεία του ελλαδικού χώρου, της Ιταλίας και του Βατικανού, αντιπροσωπεύοντας τους χρόνους από την Αρχαϊκή έως και την Ελληνιστική περίοδο. Μαζί τους ορισμένα έργα από τους ρωμαϊκούς χρόνους που διασώζουν ως αντίγραφα, έργα των προηγούμενων περιόδων.

Η ίδια η έκθεση, μια διαβατήρια τελετή στην έννοια «ΚΑΛΛΟΣ». Μια ανάβαση στο ύψος της Υπέρτατης Ομορφιάς στην αρχαιοελληνική της εκδοχή. Κατά τη διάρκεια της τελετής, οι χρόνοι μπερδεύονται μα όχι οι αξίες που παραμένουν καθαρές, αναλλοίωτες. Τα συναισθήματα πλέκονται και όλες οι αισθήσεις ερεθίζονται. Δεν μπορείς να ξεχωρίσεις ποιο κερδίζει σε στάθμη, ο ίδιος ο Νίκος Σταμπολίδης στα υπέροχα βίντεο που φιλοξενούνται στην ιστοσελίδα https://kallos.cycladic.gr/ μας συστήνει που να σταθούμε ωστόσο ο καθένας μέσα από τη δική του οπτική και ιδιοσυγκρασία κάνει τη δική του μοναδική προσέγγιση. «…Ατενίζοντας την ομορφιά, ουσιαστικά ατενίζεις τον εαυτό σου, αυτόν που είσαι και αυτόν που θα ήθελες να είσαι εξωτερικά, αλλά και εσωτερικά» έχει ήδη πεί ο καθηγητής Νίκος Σταμπολίδης (ELCULTURE 28/09.2021).

Η προσωπική εμπειρία ήταν συγκλονιστική. Ιδιαιτέρως συγκινητική δε ήταν η έκπληξη όταν στην ενότητα με τίτλο «Καλλωπισμός» συνάντησα δύο αλαβάστρινα αλάβαστρα φύλαξης αρωμάτων καθώς και ένα μοναδικής ομορφιάς μαρμάρινο εξάλειπτρο για αλοιφές από τον τόπο μου τη Χερσόνησο - ευρήματα προερχόμενα από την ελληνιστική αρχαία πόλη της Χερσονήσου (3ου και 4 ου αι. π.Χ.).  Ένα πιο οικείο μόνο συναίσθημα στιγμιαίο μα κορυφαίο ήταν η διαφορά στην επαφή με αυτά τα ευρήματα της Χερσονήσου, της Κνωσσού και της Ελεύθερνας φυσικά, σε σχέση με τα υπόλοιπα. Αυτό το αίσθημα της συγγένειας, του δεσμού που καθορίζει την ταυτότητα και μηδενίζει αποστάσεις στον χώρο και τον χρόνο. Βέβαια, δεν μπορώ να μην πώ και για το στιγμιαίο αίσθημα της λύπης για τον πλούτο των ευρημάτων που προέρχονται από τα ανάκτορα, τις επαύλεις, τα νεκροταφεία, τα ιερά κορυφής και τα σπήλαια που βρίσκονται στον τουριστικό Δήμο Χερσονήσου εκ των οποίων κανένα μα κανένα δεν εκτίθεται εντός της διοικητικής περιφέρειας του Δήμου Χερσονήσου. Οι εκθέσεις, οι συλλογές, τα μουσεία είναι φορείς πολιτισμού που συμβάλλουν στην παιδεία, στην ιστορική συνείδηση, επιδρούν στην κοινωνία, στην οικονομία, στο μέλλον και την πρόοδο.  Αυτό το αίσθημα της ανάγκης να αναδεικνύεται η ιστορία και ο πολιτισμός στον τόπο γέννησης τους το συναντάμε παντού – συνοδευόμενο με αξιώσεις ή μη, με κορυφαία την περίπτωση των μαρμάρων του Παρθενώνα φυσικά, όμως το κάθε αίτημα έχει τη δική του αξία και σημασία…

Ευχαριστούμε τον καθηγητή Νίκο Σταμπολίδη γι’ αυτήν την έκθεση, για όσες προηγήθηκαν και προκαταβολικά για όσες ακολουθήσουν, για όλη την σπουδή του στον Πολιτισμό.