Διατροφική αλυσίδα και δημόσια υγεία ...

Του ΔΗΜ.ΚΩΝ.ΣΑΡΡΗ

Ιδιαίτερα την περίοδο των εορτών ,μετά μάλιστα από μακρά νηστεία, οπότε και καταναλώνουμε μεγαλύτερες ποσότητες τροφής ,τίθεται επί τάπητος η ποιότητα της διατροφής μας .

Άλλωστε ο ΙΠΠΟΚΡΑΤΗΣ είχε τονίσει ότι «η τροφή σου είναι το φάρμακό σου», και θα πρόσθετα  εγώ ότι «η τροφή σου είναι και το φαρμάκι σου»… ανάλογα πάντα με την ποιότητα της …
Είναι γνωστό ότι η τελευταία εικοσαετία  χαρακτηρίζεται από σκάνδαλα διατροφής, που έχουν οδηγήσει σε μια έντονη έλλειψη εμπιστοσύνης, απέναντι στα τρόφιμα και την ασφάλειά τους, αλλά και στην αγανάκτηση του καταναλωτή για το οικονομικό εν γένει κόστος της διατροφικής αλυσίδας σήμερα. 

Το θεμέλιο της διατροφικής αλυσίδας, που αποτελεί ο συνδετικός κρίκος ανάμεσα στον τρόπο παραγωγής και διατροφής, έχει αλλάξει εκ βάθρων.  Σήμερα, μεταξύ των δύο αυτών ορίων, το σύστημα της κυρίαρχης οικονομίας της αγοράς δεν ενδιαφέρεται βασικά για την υγεία και την ποιότητα ζωής των ανθρώπων και την προστασία του περιβάλλοντος αλλά για κέρδη, μπίζνες, μερίσματα, επέκταση των αγορών, ανακάλυψη και προώθηση στην αγορά νέων, που αποφέρουν μεγάλα κέρδη και οικονομική ανάπτυξη. 

Ενώ παλιότερα, η τροφή πήγαινε απ’ ευθείας από ‘’ την παραγωγή στην κατανάλωση’’ στις μέρες μας κάνει παρατεταμένη στάση στο εργοστάσιο, όπου δεν επεμβαίνει πλέον η φύση αλλά ο άνθρωπος με την τεχνολογία του .

Σήμερα, τους κανόνες ορίζει η βιομηχανία προϊόντων διατροφής, που στο όνομά της ικανοποίησης των συνεχών αυξανομένων αναγκών, υιοθέτησε και προωθεί την εντατική καλλιέργεια προϊόντων, μια από τις μορφές της οποίας είναι η παραγωγή μεταλλαγμένων προϊόντων με Τεχνολογία αλλοιώσεως του γενετικού κώδικα.  Μια διαδικασία που δεν θα μπορούσε να προκύψει μέσω οποιασδήποτε γνωστής διαδικασίας.  Σε αντίθεση με τη συμβατική βελτίωση των ειδών, η γενετική μηχανή των μεταλλαγμένων καταργεί τους φυσικούς φραγμούς που έχουν δημιουργηθεί μεταξύ των ειδών μέσα από εκατομμύρια χρόνων εξελικτικής διαδικασίας.

Η νέα και υπό αμφισβήτηση επιστήμη της βιοτεχνολογίας διαδραματίζει αποφασιστικό ρόλο στη μορφή αυτή της εντατικής καλλιέργειας, που αφορά τα μεταλλαγμένα τρόφιμα.

Στις τελευταίες δεκαετίες, παρατηρείται ένας συνεχής βιασμός της φύσης, είτε αυτός είναι η γενετική τροποποίηση των φυτών, είτε η χρήση φυτικών λιπασμάτων, που τις περισσότερες φορές είναι κατά πολύ μεγαλύτερη και συχνότερη από την απαιτούμενη, είτε με τη χρήση ολοένα και ισχυρότερων τοξικών φυτοφαρμάκων.  Απώτερος σκοπός η αυξημένη παραγωγή, λιγότερες απώλειες στη σοδειά, πιο εμφανίσιμα προϊόντα με μεγαλύτερο χρόνο διατήρησής τους, με χρήση χημικών συντηρητικών .  Όλα αυτά μεταφράζονται μεν σε μεγαλύτερο κέρδος για όλη την αλυσίδα της παραγωγής, διακίνησης, μεταποίησης και πώλησης των γεωργικών προϊόντων, με τη μερίδα του λέοντος στις μεγάλες βιομηχανίες που ελέγχουν την όλη διαδικασία, αλλά  δυστυχώς  δε  έχουν σαν επακόλουθο, λόγω της  σωρευτικής τοξικότητα τους, την  τεράστια έξαρση και εξάπλωση  της επάρατης νόσου…

Η αλυσίδα διατροφής πρέπει να νομοθετηθεί σε όλη την έκτασή της – «από το κτήμα στο τραπέζι», (όπου συμπεριλαμβάνονται οι βασικοί παραγωγοί και προμηθευτές, οι βιομηχανίες επεξεργασίας τροφίμων, οι διανομείς τροφίμων και ποτών, οι έμποροι λιανικής και οι εταιρείες τροφοδοσίας) και ο έλεγχος κάθε κρίκου στην αλυσίδα διατροφής πρέπει να είναι το ίδιο έντονος και εξονυχιστικός.  Οι παραγωγοί τροφίμων πρέπει να είναι υπεύθυνοι για τη διασφάλιση της ανιχνευσιμότητας των συστατικών και πρέπει να είναι υπεύθυνοι και αξιόπιστοι για την ασφάλεια των προϊόντων τους.  Σημαντικότατο είναι, επίσης, οι έλεγχοι ζωοτροφών να διέπονται από τις ίδιες αρχές που αφορούν την ανθρώπινη διατροφή.

Δύο σημαντικές αρχές πρέπει να διέπουν την  Εθνική αλλά και την Ευρωπαϊκή Νομοθεσία για τα τρόφιμα και τη διαχείριση των κινδύνων διατροφής. 

 Η ασφάλεια της διατροφής και το ενδιαφέρον για τη δημόσια υγεία πρέπει να είναι πρώτης προτεραιότητας (πάνω από τα οικονομικά συμφέροντα των βιομηχανιών παραγωγής τροφίμων).
 Η ελαχιστοποίηση των κινδύνων μέσω της εφαρμογής της αρχής της προφύλαξης

Πρέπει να στοχεύουμε στα υψηλότερα επίπεδα ασφάλειας για όλη τη διατροφική αλυσίδα.  Οι καλύτερες πρακτικές και μέθοδοι ελέγχου που χρησιμοποιούνται από κάθε χώρα χωριστά, πρέπει να υιοθετηθούν από όλη την Ευρώπη για να ανέβει το επίπεδο ασφάλειας.  

Έχουμε συνηθίσει σε αιτήματα και πολιτικές που υποστηρίζουν επιδοτήσεις για να παραμένουν φτηνά τα φυτοφάρμακα και λιπάσματα. Μια τέτοια πολιτική είναι παράλογη και οδηγεί σε υπερβολική χρήση επικίνδυνων για την υγεία και το περιβάλλον χημικών.  Αντίθετα, η επιβάρυνση των λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων με οικολογικό φόρο, οδηγεί στον εξορθολογισμό της χρήσης τους και την κατακόρυφη αύξηση του ποσοστού των βιοκαλλιεργειών, όπως δείχνει η εμπειρία στην Αυστρία, την Ελβετία, Δανία και όπου αλλού έχουν εφαρμοστεί παρόμοιες πολιτικές.

Σήμερα, τεράστια ποσά δαπανώνται μέσω της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής για να καταστρέφεται το περιβάλλον και η υγεία μας.  Στο μέλλον πρέπει όλο και περισσότερο οι χρηματοδοτήσεις από την Ευρωπαϊκή Ένωση να συνδέονται με:

 Απαιτήσεις για την προστασία του περιβάλλοντος και της υγείας μας, μέσω της καλλιέργειας και της κτηνοτροφίας / πτηνοτροφίας
 Ενθάρρυνση της τοπικής καλλιέργειας και βιώσιμης ανάπτυξης της υπαίθρου αντί της μεταφοράς από κάθε γωνιά του πλανήτη προϊόντων μόνο και μόνο γιατί μπορεί να είναι πιο φτηνά.
 Υποστήριξη εμπορικών σχέσεων που ανταμείβουν δίκαια τον κόπο των καλλιεργητών και ενθαρρύνουν τις τοπικές κοινωνίες να παραμένουν στην ύπαιθρο και το χωράφι.     
 Υποστηρίζουν τη βιολογική καλλιέργεια, τους μικρούς και μεσαίους αγρότες, την καλλιέργεια σε μειονεκτικές (νησιώτικες, ορεινές) περιοχές. 

Η αλυσίδα διατροφής, που είναι αναγκαίο να νομοθετηθεί σε όλη την έντασή της «από το κτήμα στο τραπέζι» (όπου συμπεριλαμβάνονται οι βασικοί παραγωγοί και προμηθευτές, οι βιομήχανοι επεξεργασίας τροφίμων, οι διανομείς τροφίμων και ποτών, οι έμποροι λιανικής και οι εταιρείες τροφοδοσίας) και ο έλεγχος κάθε κρίκου της διατροφικής αλυσίδας πρέπει να είναι συνεχής, έντονος και εξονυχιστικός. 

Σήμερα, όχι μόνο δεν μετέχουμε στην παραγωγή των προϊόντων που τρώμε, αλλά έχουν μεσολαβήσει πολλοί και πολλά μέχρι τα προϊόντα αυτά να φτάσουν στο πιάτο μας.  Η διατροφική αλυσίδα έχει μακρύνει πολύ.  Κάποτε τα πράγματα ήταν εντελώς διαφορετικά: ο παραγωγός χρησιμοποιούσε τοπικές πηγές για την παραγωγή αγροτικών προϊόντων και ο καταναλωτής, αν δεν ήταν ο ίδιος και παραγωγός, αγόραζε από την τοπική αγορά, ήξερε συνήθως ποιος ήταν ο παραγωγός, συχνά αντάλλαζε προϊόντα με τον «γείτονα».  Ελάχιστη ήταν η μεταποίηση των προϊόντων μέχρι να φτάσουν από το χωράφι στο τραπέζι.

Ο καταναλωτής σήμερα νοιώθει αβοήθητος, φοβάται αυτό που τρώει, νοιώθει εκτεθειμένος σε ένα οικονομικό μοντέλο που επιδιώκει κατά κανόνα να παράγει φτηνά χωρίς να ενδιαφέρεται για την ποιότητα του προϊόντος.  Αγνοεί τι σημαίνουν όλα αυτά που αναγράφονται στις ετικέτες, ακούει για «Ε», χημικά, μεταλλαγμένα και δεν γνωρίζει τι να επιλέξει . Η επιλογή της διατροφής αποτελεί μέρος μιας διαδικασίας που αυξάνει τον κίνδυνο για την υγεία, ζούμε όλο και πιο έντονα στην εποχή της διακινδύνευσης….

Η Ευρωπαϊκή Νομοθεσία αφήνει αδιευκρίνιστα πολλά σημαντικά θέματα που αφορούν:
 Στην σήμανση των ζωικών προϊόντων .
 Στην προστασία της συμβατικής & βιολογικής Γεωργίας από τα μεταλλαγμένα προϊόντα . 
 Στην εξασφάλιση της καθαρότητας του πολλαπλασιαστικού υλικού (σπόροι, κλπ.) .
 Στην προστασία της βιοποικιλότητας 
 Στην ανάληψη της ευθύνης από τους συντελεστές της διατροφικής αλυσίδας για τις βλάβες που προκαλούν τα προϊόντα που χρησιμοποιούνται για την παραγωγή, διακίνηση και διάθεση των αγαθών διατροφής .

Η επανάκτηση του ελέγχου πάνω στη διατροφική αλυσίδα είναι το μεγάλο ζητούμενο της σημερινής εποχής. Νομοθεσίες, ενημερωμένοι πολίτες-καταναλωτές, μηχανισμοί ελέγχου και πιστοποίησης, ελαχιστοποίηση ξανά της απόστασης παραγωγής – κατανάλωσης είναι τα ζητούμενα σήμερα για να μπορούμε να καταναλώνουμε προϊόντα που εξασφαλίζουν την υγεία μας και προστατεύουν το περιβάλλον.  

Είναι ανάγκη, λοιπόν, να λαμβάνονται  μέτρα που  θα στοχεύουν :

Ö Στην καθιέρωση συστημάτων διαχείρισης της γεωργικής παραγωγής, όπως ολοκληρωμένη και βιολογική γεωργία που θα είναι απολύτως ελεγχόμενη και επομένως ασφαλής .
Ö Στην καθιέρωση του θεσμού του Γεωργικού Συμβούλου για τη στήριξη του αγροτικού πληθυσμού με επιμορφώσεις και συμβουλές από ειδικευμένο προσωπικό για τη μεταβίβαση από τη σημερινή πραγματικότητα της συμβατικής γεωργίας στην αυτοελεγχόμενη γεωργική καλλιέργεια .
Ö Στον καταρτισμό Μητρώου Παραγωγών Διακινητών που με την τυποποίηση θα καταστήσει  τα προϊόντα επώνυμα και επομένως ελέγξιμα .
Ö Στην καθιέρωση της συνταγογράφησης των φυτοφαρμάκων .
Ö Στον εκσυγχρονισμό του κώδικα τροφίμων και ποτών αλλά και του αγορανομικού κώδικα που ισχύει από το 1946 .
ÖΣτην εφαρμογή του συστήματος διασφάλισης υγιεινής τροφίμων ( HACCP) .
ÖΣτην πρόβλεψη ποινικών κυρώσεων και διοικητικών μέτρων και όχι συστάσεις που είναι αναποτελεσματικές .
Ö Στην ανάληψη των κυβερνητικών ευθυνών με το ξεκαθάρισμα της πολιτικής στο θέμα ελέγχων τροφίμων και όχι μεταφορά ευθύνης στους τοπικούς φορείς από τους οποίους στερούν τα μέσα για την υλοποίηση του ρόλου τους .
ÖΣτις προλήψεις αναγκαίου προσωπικού και διάθεσης απαιτούμενων μέσων ελέγχου χωρίς εντυπωσιασμούς και κορώνες των αρμοδίων εποπτικών οργάνων κατά τις ημέρες των εορτών μόνο .
ÖΜε την υπάρχουσα Ευρωπαϊκή Νομοθεσία επιβάλλεται η ολική προσέγγιση και αντιμετώπιση των τροφίμων ( από το χωράφι και το στάβλο στο τραπέζι του καταναλωτή), που σημαίνει ότι πρέπει να διασφαλίζεται το ενιαίο του ελέγχου .