Βιώσιμη Αστική Ανάπτυξη: Ένα μπέρδεμα για τον απλό πολίτη!

Του Γιώργου Αλεξάκη

Από την 1η Ιουνίου διανύουμε περίοδο διαβούλευσης της Επικαιροποιημένης Στρατηγικής για τη Βιώσιμη Αστική Ανάπτυξη (ΒΑΑ) 2021-2027 του Δήμου Ηρακλείου, η οποία εντάσσεται στον ευρύτερο σχεδιασμό του Σχεδίου Ολοκληρωμένων Αστικών Παρεμβάσεων (ΣΟΑΠ). Αυτό μας έβαλε σε σκέψεις για τον τρόπο με τον οποίο διεξάγεται, αλλά και τροφή για σχολιασμό της ίδιας της Στρατηγικής, όπως αυτή παρουσιάστηκε από τη Δημοτική Αρχή στην εναρκτήρια εκδήλωση της 31ης Μαΐου και αναρτήθηκε στον επίσημο ιστοχώρο του Δήμου Ηρακλείου.

Πολλά μικρά έργα και κυρίως στο κέντρο

Το ΣΟΑΠ-ΒΑΑ που εκπονήθηκε και εγκρίθηκε κατά την θητεία της παρούσας Δημοτικής Αρχής διερωτώμεθα αν συμμορφώθηκε με τις κατευθύνσεις του Περιφερειακού Χωροταξικού Πλαισίου (ΠΧΠ) Κρήτης. Αυξήθηκαν οι ανοικτοί ελεύθεροι κοινόχρηστοι χώροι; Μειώθηκαν οι κίνδυνοι πολιτικής προστασίας; Αν ναι, με ποιες δράσεις; Το ΠΧΠ Κρήτης ζητούσε από το ΣΟΑΠ να εκμηδενίσει του κινδύνους πολιτικής προστασίας και να αυξήσει τους “ανοικτούς” ελευθέρους κοινόχρηστους χώρους. Το έκανε; Απόδειξη;

Η συγκεκριμένη Στρατηγική Βιώσιμης Αστικής Ανάπτυξης αποτελεί «υποχρέωση» από το Εταιρικό Σύμφωνο Περιφερειακής Ανάπτυξης (το γνωστό μας ΕΣΠΑ) προκειμένου να χρηματοδοτήσει έργα. Ταυτόχρονα όμως δημιουργεί μια νέα χωρική πραγματικότητα χωρίς να μπει κανείς δημοτικός παράγοντας στο κόπο να διερευνήσει ή να αποδείξει εμπράκτως αν αυτά τα έργα στοιχίζονται – αν είναι συμβατά με τον υφιστάμενο Πολεοδομικό Σχεδιασμό της πόλης (το εγκεκριμένο Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο του 2003).

Αν ανατρέξει κανείς στον κατάλογο των έργων που εντάσσονται στον Άξονα Στρατηγικής «Συνοχή στην πόλη», Πεδίο στρατηγικής «Αστικό Περιβάλλον», Ειδικός Στόχος «ΕΣ4 Βελτίωση και ανάδειξη των χαρακτηριστικών του αστικού περιβάλλοντος», διαπιστώνει ότι ανάμεσα στις 38 προτεινόμενες προς ένταξη δράσεις μόνο δύο είναι αυτές που συγκεντρώνουν σημαντικό μέρος του προϋπολογισμού : (1) Βιώσιμη ανάπλαση και δίκτυο πεζοδρόμων στην Αγία Τριάδα (7 εκ. €), (2) Εξωραϊσμός της Πλατείας Ελευθερίας (4εκ. €). 

Αντίθετα, υπάρχουν πολλά έργα με μικρή χρηματοδότηση λόγω της φύσης και της έκτασής τους. Αυτό αναδεικνύει ένα κατακερματισμό των πόρων σε (όχι ασήμαντα!) έργα των οποίων η υλοποίηση είναι χρήσιμη και καλώς να γίνει, πλην όμως δεν οδηγεί σε μία καθολική, ολιστική, ορατή σε όλους και συγκεκριμένη βελτίωση της εικόνας της πόλης.

Πακτωλός χρημάτων αναμένεται να «πέσει» στην προγραμματική περίοδο 2021-2027 στην περιοχή της ΒΑΑ με βάση τα δημοσιευμένα στοιχεία στην ιστοσελίδα του Δήμου. Γιατί όμως η ΒΑΑ και οι χρηματοδοτήσεις να περιοριστούν σε ένα μόνο τμήμα της πόλης (το κεντρικότερο) και να μην διαχυθούν σε όλη τη μητροπολιτική περιοχή του Ηρακλείου; Για παράδειγμα, η Νέα Αλικαρνασσός που είναι τμήμα του Δήμου Ηρακλείου, με πολλά προβλήματα (δόμησης, κυκλοφοριακού, θορύβου, στάθμευσης κ.ά), δικαιούται, νομίζω, να λάβει χρηματοδότηση για την αναβάθμισή του.

Μια διαβούλευση που έγινε … για να γίνει!

H διαβούλευση της Επικαιροποιημένης ΣΒΑΑ διενεργείται σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα που δεν ξεπερνά τις λίγες εβδομάδες. Άρα η Διαβούλευση τείνει σε διεκπεραιωτική και όχι ουσιαστική διαδικασία.

Αναφορικά με την εναρκτήρια παρουσίαση της 31ης Μαΐου 2023, η εκπροσώπηση του Δήμου και της Δημοτικής Αρχής ήταν εξαιρετικά μικρή, χαλαρή και μάλλον τυπική. Ήταν παρόντες μόνο η Γενική Γραμματέας, ο Αντιδήμαρχος Αναπτυξιακού Προγραμματισμού - Ψηφιακού Μετασχηματισμού & Ολοκληρωμένης Ανάπτυξης Υπαίθρου και Τουρισμού, η μελετήτρια και ο Δήμαρχος ο οποίος αποχώρησε αμέσως μετά την ολιγόλεπτη ομιλία του. Πού ήταν οι υπόλοιποι Αντιδήμαρχοι; Τους ενδιαφέρει; Υποβάλλουν ιδέες και προτάσεις;

Η παρουσίαση που έγινε στην εναρκτήρια εκδήλωση και είναι αναρτημένη στην επίσημη ιστοσελίδα του Δήμου Ηρακλείου δίνει έμφαση σε τεχνικά ζητήματα και στην κατανομή των χρηματοδοτικών πόρων των επιλέξιμων έργων. Αυτό οδηγεί στο να μην γίνεται εύληπτο το θέμα από το μέσο πολίτη, που οι γνώσεις του δεν είναι δυνατό να είναι τόσο εξειδικευμένες. 

Όμως και τα ίδια τα στοιχεία των κοινωνικών και οικονομικών χαρακτηριστικών που αφορούν την περιοχή μελέτης της ΣΒΑΑ δεν είναι επικαιροποιημένα, ενώ θα μπορούσε να γίνει μια εκτίμηση και προσαρμογή των «παλιών» δεδομένων του 2011 στο σήμερα (2023).

Τα παραπάνω σχόλια σε συνδυασμό με την έλλειψη απολογιστικής διάθεσης επίτευξης για την προηγούμενη προγραμματική περίοδο δημιουργούν σύγχυση στον πολίτη, ο οποίος δύσκολα μπορεί να αντιληφθεί τα θετικά του συγκεκριμένου εργαλείου σχεδιασμού και υλοποίησης μιας Στρατηγικής ΒΑΑ.

Δυστυχώς, η εναρκτήρια παρουσίαση της διαβουλευτικής διαδικασίας ήταν μια κλειστή υπόθεση μόνο ορισμένων φορέων που παρευρέθηκαν και άδραξαν την ευκαιρία για κριτική στην Δημοτική Αρχή για το σύνολο της δράσης της την τελευταία τετραετία, ενώ άλλοι παρουσίασαν το «προεκλογικό τους μανιφέστο». Έτσι, δημιουργήθηκε η εντύπωση ότι η πρώτη ΒΑΑ δεν έφερε τα επιθυμητά αποτελέσματα, συμπέρασμα το οποίο είναι αίολο και αυθαίρετο, αφού έχουν παραδοθεί σημαντικά έργα στην πόλη παρά τις δυσμενείς συνθήκες που επικρατούσαν την περίοδο της κατασκευής τους (covid-19). Αυτό, από την άλλη, δε σημαίνει ότι δεν έχουν γίνει σημαντικές παραλείψεις.

Τι πρέπει να γίνει τώρα;

Η επικαιροποίηση της Στρατηγικής Βιώσιμης Αστικής Ανάπτυξης πρέπει να λάβει υπόψη της τα εξής: 

(α) τα σύγχρονα δεδομένα και ανάγκες του 2023, 

(β) τον υφιστάμενο Πολεοδομικό Σχεδιασμό με την επιβαλλόμενη τεκμηρίωση 

και να προτείνει έργα προς χρηματοδότηση με προτεραιότητες στην αναβάθμιση της ποιότητας ζωής των πολιτών. 

Αυτό δε μπορεί παρά να είναι το αποτέλεσμα διαβούλευσης των πραγματικών αναγκών των δημοτών, των επιχειρήσεων, των φορέων κατόπιν μιας εκτεταμένης ανοιχτής διαδικασίας συμμετοχής όλων (και όχι ολίγων). Οι κατ’ ιδίαν συναντήσεις του Δήμου με τους επιμέρους φορείς δεν περιλαμβάνουν τον κάθε μεμονωμένο πολίτη, ο οποίος οφείλει και επιβάλλεται να έχει λόγο.

Αυτή τη φορά η γειτονιά της Αγίας Τριάδας είναι μέσα στα προς υλοποίηση έργα. Θα πραγματοποιηθούν; Θα μετατραπεί ο υποβαθμισμένος αστικός πυρήνας του Ηρακλείου σε ένα ενεργό κύτταρο ζωής και δραστηριότητας στην πόλη μας;

Προτείνουμε, λοιπόν, πέραν των μεταφερόμενων έργων που - για τον οποιοδήποτε λόγο - δεν υλοποιήθηκαν στην προηγούμενη προγραμματική περίοδο, ο Δήμος να οργανώσει ανοιχτές εκδηλώσεις ΧΩΡΙΣ ΦΟΒΟ και να καλέσει τους πολίτες να ενημερωθούν (με απλά λόγια, χωρίς τεχνικούς / δυσνόητους όρους και πολλά νούμερα που ζαλίζουν) για το τι έχει τελεστεί μέχρι στιγμής στο πλαίσιο της ΒΑΑ και να ζητήσει τις προτάσεις τους, τις ιδέες τους για το πώς θα ομορφύνει η πόλη μας, πώς θα βελτιωθεί η ζωή μας, πώς θα τονωθεί η οικονομία με σεβασμό στο περιβάλλον, λειτουργώντας πάντα προληπτικά προς την κλιματική αλλαγή και προστατευτικά προς τις ευπαθείς ομάδες του πληθυσμού. 

Δύσκολη εξίσωση! Έχει όμως λύσεις! 

Αρκεί να δοθεί ο απαραίτητος χρόνος, όχι λίγες εβδομάδες. Αρκεί να υπάρξει το ανθρώπινο δυναμικό που θα κατέβει στη γειτονιά, στην πόρτα του πολίτη, όχι 3 άνθρωποι σε ένα Προεδρείο. Αρκεί να δοθούν οι απαραίτητοι χρηματοδοτικοί πόροι για να λάβει σάρκα και οστά όλη αυτή η διαδικασία..

3 προτάσεις βελτίωσης του αστικού περιβάλλοντος στο Δήμο Ηρακλείου 

1. Υλοποίηση του δικτύου των ποδηλατοδρόμων που έχουν εγκριθεί από το Σχέδιο Βιώσιμης Αστικής Κινητικότητας. 

Ένταξη στον Άξονα Στρατηγικής «Συνοχή στην πόλη», Ειδικός Στόχος 4 «Βελτίωση και ανάδειξη των χαρακτηριστικών του αστικού περιβάλλοντος». Δράσεις ενίσχυσης βιώσιμης κινητικότητας.

2. Μελέτη και κατασκευή για τη βελτίωση της λειτουργικότητας των ανισόπεδων κόμβων της πόλης που υπολειτουργούν λόγω ύπαρξης ισόπεδων κόμβων «από κάτω» με φωτεινούς σηματοδότες που μειώνουν την απρόσκοπτη κίνηση των οχημάτων και στα δύο τμήματα του κόμβου- Μέριμνα για υποδομές ασφαλείας και αντιπλημμυρικά έργα. 

Ένταξη στον Άξονα Στρατηγικής «Συνοχή στην πόλη», Ειδικός Στόχος 4 «Βελτίωση και ανάδειξη των χαρακτηριστικών του αστικού περιβάλλοντος». Δράσεις για τη Βελτίωση των συνθηκών κυκλοφορίας οχημάτων.

3. Εξασφάλιση των απαλλοτριώσεων για όλους τους κοινόχρηστους χώρους εντός των ορίων της περιοχής ΒΑΑ Δ. Ηρακλείου, με χρηματοδότηση από το Πράσινο Ταμείο ή κατόπιν εκπόνησης Σχεδίου για την Εξασφάλιση Κοινοχρήστων και Κοινωφελών χώρων (ΕΣΕΚΚ). 

Ένταξη στον Άξονα Στρατηγικής «Συνοχή στην πόλη», Ειδικός Στόχος 4 «Βελτίωση και ανάδειξη των χαρακτηριστικών του αστικού περιβάλλοντος». Δράσεις ενίσχυσης βιώσιμης κινητικότητας.

* Ο Γιώργος Ε. Αλεξάκης είναι υποψήφιος Δήμαρχος Ηρακλείου,
Πολιτικός Μηχανικός με μεταπτυχιακές σπουδές στη London School of Economics για την Αστική και Περιφερειακή Ανάπτυξη
και Περιφερειακός Σύμβουλος Ηρακλείου.