Το βαρύ τίμημα του ΚΙΝ.ΑΛ

Tου Γιώργου Πανταγιά^*

Οι αλλαγές αποτελούν συστατικό στοιχείο της φύσης και της ζωής. Όλοι οι οργανισμοί εξελίσσονται. Άλλοτε η πορεία τους είναι γραμμική. Και άλλες φορές διακόπτεται απότομα, κλείνοντας τον κύκλο τους. Η βιωσιμότητά τους δεν παραμένει σταθερή. Υπόκειται στη φθορά, καθώς και σε απρόσμενα γεγονότα.

Κάτι ανάλογο συμβαίνει και στον κόσμο της πολιτικής. Τίποτα δεν μένει στατικό. Είτε γιατί υπάρχει διαρκής εσωτερική σύγκρουση. Είτε διότι το εξωτερικό περιβάλλον επιδρά καταλυτικά, διαμορφώνοντας νέα δεδομένα.  Έτσι εξηγούνται και οι συνεχείς μεταβολές και οι αναδιατάξεις. Διαφορετικά, χάνεται η απαραίτητη ζωτικότητα με φυσικό επακόλουθο την απονέκρωση.

Κραυγαλέα παραδείγματα, η αφυδάτωση κι η υποχώρηση ιστορικών ιδεολογικών και πολιτικών ρευμάτων. Χαρακτηριστικότερη  περίπτωση είναι εκείνη της ευρωπαϊκής Σοσιαλδημοκρατίας, αλλά και των Χριστιανοδημοκρατών σε διάφορες χώρες. Βέβαια, μακράν όλων αποδεικνύεται η κοινωνική και εκλογική βύθιση του ΠΑΣΟΚ.

Το πάλαι ποτέ κραταιό κόμμα διέγραψε μια εντυπωσιακή πορεία. Κυριάρχησε επί σχεδόν τριάντα χρόνια. Το κυβερνητικό του έργου υπήρξε αναμφίβολα θετικό. Ουσιαστικά, άλλαξε την όψη της Ελλάδας, βγάζοντάς την από τον βαλκανικό περίγυρο και τοποθετώντας τη στην ευρωπαϊκή ενδοχώρα. Η συμμετοχή της στην ΟΝΕ το επιβεβαιώνει.

Παρ’ όλα αυτά η αδυναμία του να διαχειριστεί τη χρεοκοπία που κληρονόμησε από τη νεοκαραμανλική διακυβέρνηση το έθεσε σε τροχιά αυτοκαταστροφής. Η πρωτοφανής οικονομική κρίση το έπληξε ανεπανόρθωτα. Μάλιστα, σε συνδυασμό και με τα φαινόμενα διαφθοράς κορυφαίων στελεχών του, πλήρωσε βαρύ κόστος. Η έλλειψη ισχυρής και στιβαρής ηγεσίας στην πιο οριακή στιγμή για τον τόπο τού στοίχισε ακριβά. Η αποψίλωσή του δε από ικανά στελέχη συνέβαλε στην περαιτέρω συρρίκνωσή του. 

Αντί να προχωρήσει στον δρόμο των τολμηρών αλλαγών, παραμένοντας ζωντανός πολιτικός οργανισμός εκφυλίστηκε σε απολίτικο σχήμα. Αντί να προασπιστεί με σθένος τη συμβολή και τη συνδρομή του στην αποφυγή της άτακτης χρεοκοπίας, συμπεριφέρθηκε με ενοχικά σύνδρομα. Αντί να εκφράσει τις νέες ανάγκες και απαιτήσεις αναδιπλώθηκε σε αρχέγονες πολιτικές των δεκαετιών του ’70 και του ’80. Δεν υπερασπίστηκε την ιστορία του, αφήνοντας τους αντιπάλους του να την κατασυκοφαντήσουν. Το χειρότερο, την αποποιήθηκε σε μεγάλο βαθμό. 

Παραδομένο σε μια κατάσταση ασφυξίας, επέλεξε τη συμπαράταξή του με άλλες ετερόκλητες δυνάμεις. Το Κίνημα Αλλαγής δεν ήταν μονάχα ένα απαίδευτο εγχείρημα. Συνοδεύτηκε και από αντιλήψεις και απόψεις που βρίσκονταν στο αντίποδα προγενέστερων θέσεων του ΠΑΣΟΚ. Περισσότερο, έδειχνε να συγγενεύει με αυτές του ΣΥΡΙΖΑ. Χωρίς τη συνεκτική ουσία προοδευτικών προσεγγίσεων μετατράπηκε σε ασπόνδυλο, άμορφο και προσωποπαγές σχήμα. Η υποχώρηση και η στασιμότητά του επικυρώνουν με τον καλύτερο τρόπο τα ανυπέρβλητα αδιέξοδά του. 

Με τις πολιτικές που πρεσβεύει δεν αποπνέει μόνο παρελθόν. Αποδεικνύει και την έλλειψη ζωτικού χώρου, την οποία αντιμετωπίζει. Ταυτόχρονα επιτρέπει στους ανταγωνιστές του να διεκδικήσουν ο καθένας για τον εαυτό του το κοινωνικό σώμα που άλλοτε εξέφραζε το ΠΑΣΟΚ. Η μεταπήδηση σημαντικού τμήματος στον Αλέξη Τσίπρα, καθώς και η μετακίνηση των κεντρογενών δυνάμεών του στον Κυριάκο Μητσοτάκη, καταδεικνύουν την αποτυχία του. Η απουσία μεταρρυθμιστικών προτάσεων, αλλά και η ανυπαρξία ικανής ηγεσίας, το καθιστά ανυπόληπτο.

Τα ιδεολογικοπολιτικά ρεύματα για να παραμείνουν ζωντανά χρειάζονται τη διαρκή προσαρμογή στα δεδομένα της κάθε εποχής. Με αυτή είναι συνυφασμένες η ανθεκτικότητα και η προοπτική τους. Και βεβαίως προϋποθέτουν επίκαιρες και σύγχρονες πολιτικές, δίχως να αναμασούν παλιά κλισέ και στερεότυπα. Πρωτίστως, δε έχουν ανάγκη άξιες ηγεσίες. Ηγεσίες που να ενσαρκώνουν τις επικρατούσες τάσεις στον χώρο, τον οποίο επιδιώκουν να εκπροσωπήσουν. Το παράδοξο εδώ είναι ότι σε όλες τις έρευνες της κοινής γνώμης οι ψηφοφόροι του Κινήματος Αλλαγής εκφράζουν θέσεις και απόψεις αντίθετες από τις επίσημες κομματικές.

Οι μεταβολές που συντελέστηκαν στην εγχώρια πολιτική σκηνή κάθε άλλο παρά τυχαίες υπήρξαν. Και σίγουρα ούτε και ανεξήγητες. Το τίμημα του ΠΑΣΟΚ ήταν ότι στην πιο κρίσιμη καμπή της Ελλάδας φάνηκε ανήμπορο να διαχειριστεί τη χρεοκοπία. Το τίμημα δε του ΚΙΝΑΛ είναι ότι επιχειρήθηκε η μετεξέλιξη ενός χώρου χωρίς να διαθέτει τις στοιχειώδεις προϋποθέσεις. Επιπροσθέτως, ακολουθεί  μια αλλόκοτη διαδρομή που το καθιστά δορυφορικό σχήμα στον ιδεολογικοπολιτικό πυρήνα του ΣΥΡΙΖΑ. Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με το ηγετικό έλλειμμα της Φώφης Γεννηματά, απομειώνει τις όποιες δυνατότητες και προοπτικές διέθετε. Ετσι μπορεί να ερμηνευθεί η καθήλωση και η στασιμότητά του.

*Συμβούλου Στρατηγικής και Επικοινωνίας 

Προέδρου και Διευθύνοντος Συμβούλου της POLITY A.E.