Αποξηραμένο σχήμα, απολιτική ηγεσία

του Γιώργου Πανταγιά*

Η βιωσιμότητα και η ανθεκτικότητα των κομμάτων, μεγάλων και μικρών, εξαρτώνται από τη δυνατότητά τους να εκφράσουν τμήμα του εκλογικού σώματος. Και πρωτίστως από την ικανότητα του αρχηγού τους. Χωρίς τις δύο αυτές προϋποθέσεις αδυνατούν να θεμελιώσουν αυθύπαρκτη ταυτότητα και παρουσία. Ο βίος τους εξασθενεί. Η χρησιμότητά τους συρρικνώνεται. Πόσω μάλλον η αξία τους.

Παράλληλα, οι αναδιατάξεις που προκαλούνται στον πολιτικό στίβο αντανακλούν τις κοινωνικές διεργασίες και ανακατατάξεις. Έτσι ερμηνεύονται οι ευρύτερες μεταβολές, καθώς και η αλλαγή των πολιτικών συσχετισμών. Στη σύγχρονη ιστορία τα παραδείγματα είναι πολλά. Υπήρξαν κομματικοί σχηματισμοί που άντεξαν στον χρόνο. Αλλά και άλλοι που χάθηκαν, κλείνοντας τον κύκλο τους.

Η βύθιση του ΠΑΣΟΚ και η ανάδειξη του ΣΥΡΙΖΑ δεν συντελέστηκαν σε κενό. Ούτε αποτέλεσαν τυχαία γεγονότα. Το άλλοτε κραταιό κόμμα μεσουράνησε στην εγχώρια σκηνή. Ήταν για είκοσι και πλέον χρόνια στο τιμόνι της εξουσίας. Το αποτύπωμά του εγγράφεται θετικά. Η προσφορά του στον τόπο δεν διαγράφεται.

Μια σύντομη αποτίμηση του έργου του το αποδεικνύει. Οι κυβερνήσεις του Ανδρέα Παπανδρέου και του Κώστα Σημίτη έβαλαν την Ελλάδα σε τροχιά ανάπτυξης και εκσυγχρονισμού. Ενώ ο Γιώργος Παπανδρέου και ο Ευάγγελος Βενιζέλος συνέβαλαν αποφασιστικά στην αποτροπή της άτακτης χρεοκοπίας.

Γιατί στη συνέχεια το ΠΑΣΟΚ βρέθηκε στα αζήτητα της πολιτικής, συνιστά εξαιρετικά σύνθετο ζήτημα. Πάντως, το ουσιαστικότερο είναι ότι η οξεία οικονομική κρίση επέφερε τεκτονικές μετακινήσεις στο κοινωνικό σώμα. Έπληξε δραστικά τον ιδεολογικοπολιτικό πυρήνα του. Με άλλα λόγια, το ΠΑΣΟΚ ήταν η παράπλευρη απώλεια της χρεοκοπίας.

Η εκλογική του βάση αναζήτησε έκφραση στον τότε αναδυόμενο ΣΥΡΙΖΑ. Στη ουσία, πρόκειται για ένα είδος εισοδισμού. Ο ζωτικός χώρος που κατέκτησε ο Αλέξης Τσίπρας εξώθησε στο περιθώριο τις αποκαλούμενες κεντροαριστερές δυνάμεις.

Η τελευταία εκλογική αναμέτρηση ανέδειξε δύο μονομάχους. Ο νέος δικομματισμός -παρά τη σημερινή ετεροβαρή σχέση ΝΔ και ΣΥΡΙΖΑ, σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις- είναι δεδομένο πως δεν αλλάζει. Μάλιστα, οδήγησε το ΚΙΝΑΛ σε κατάσταση ασφυξίας.

Το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης, αν και βιώνει αναταράξεις, συγκροτεί ισχυρό πόλο στο πολιτικό σκηνικό. Η πρόσκαιρη αδυναμία του πρώην πρωθυπουργού να εναρμονιστεί με το νέο κοινωνικό και οικονομικό περιβάλλον δεν προκαλεί αναδιατάξεις. Τα υπαρκτά του πλεονεκτήματα δεν παύουν να είναι δυνατά όπλα. Άλλωστε, έχει αποδείξει ότι διαθέτει προσαρμοστικότητα, ακόμη κι αν την επιχειρεί άτεχνα. Το συγκεκριμένο γεγονός τού επιτρέπει να προχωρήσει στις απαραίτητες αναπροσαρμογές, αποκτώντας διαφορετική ταυτότητα. Επιπλέον, η έλλειψη ηγετικής προσωπικότητας στην ευρύτερη Κεντροαριστερά τού προσφέρει μια πρόσθετη ευκαιρία να εμπεδώσει την κυριαρχία του στον χώρο αυτό.

Εξάλλου, ο επίδοξος διάδοχος του ΠΑΣΟΚ, το ΚΙΝΑΛ στερείται στοιχειωδών προϋποθέσεων. Χαρακτηριστικό είναι ότι, μολονότι ο ΣΥΡΙΖΑ εμφανίζει μειωμένη αποδοχή, η δική του απήχηση παραμένει πολύ χαμηλή. Όπως έδειξε και πρόσφατη δημοσκόπηση της Metron Analysis, το 74% των εκλογέων του εμπιστεύεται προσωπικά τον Κυριάκο Μητσοτάκη και το 73% κρίνει θετικά την κυβέρνησή του. Φαίνεται πως η επιρροή του πρωθυπουργού στο κεντροαριστερό ακροατήριο, κάθε άλλο παρά αμελητέα είναι. Αντιθέτως, μόνο το 58% των ψηφοφόρων του Κινήματος Αλλαγής εμπιστεύεται τη Φώφη Γεννηματά. Την ίδια στιγμή η πρόθεση ψήφου που συλλέγει κυμαίνεται μεταξύ 5% και 6%.

Πού οφείλεται, όμως, η αναμφισβήτητη καχεξία του ΚΙΝΑΛ; Πέραν των άλλων απαντήσεων που μπορεί να δοθούν, το βέβαιο είναι ότι αδυνατεί να εκφράσει σημαντικό τμήμα του εκλογικού σώματος. Και κυρίως εκείνο που αυτοτοποθετείται στην Κεντροαριστερά.

Ο λόγος και η εικόνα του απωθούν. Θυμίζουν την αρχέγονη πασοκική περίοδο. Αποπνέουν συντήρηση και παρελθόν. Οι προσεγγίσεις και οι απόψεις του για τα μείζονα προβλήματα της χώρας και της οικονομίας παραπέμπουν σε αναχρονιστικές και αποτυχημένες συνταγές. Το στελεχικό του δυναμικό δείχνει ξεπερασμένο και κουρασμένο. Η αρχηγός του υπολείπεται ηγετικών ικανοτήτων.

Στην πραγματικότητα το ΚΙΝΑΛ είναι ένα αποξηραμένο προσωποπαγές κομματικό σχήμα, αποψιλωμένο από άξια στελέχη, αλλά και με μια απολιτική ηγεσία.