80 χρόνια από το Έπος του ’40. Ο αγώνας συνεχίζεται!

Του Αριστομένη Ι. Συγγελάκη*

«Όταν αυτός ο πόλεμος θα γίνει ανάμνηση η Ελλάδα θα είναι εκείνη που στις σελίδες της ιστορίας της θα αποδίδεται η τιμή ότι είναι η πρώτη χώρα που τσάκισε το αήττητο του άξονα». Κόμπτον Μακένζυ, Άγγλος ιστορικός.

Η 28η Οκτωβρίου 1940 αποτελεί τομή στη σύγχρονη Ιστορία. Η Ελλάδα, που πάλευε να γιατρέψει τις πληγές της μετά τον πρώτο Εθνικό Διχασμό και τη Μικρασιατική Καταστροφή, η χώρα με την τρικυμιώδη πολιτική ζωή, που μέσα σε 25 χρόνια είχε μετάσχει σε τέσσερις μείζονες πολέμους μπήκε με προθυμία σε έναν σκληρό και άνισο πόλεμο. Ο ελληνικός λαός, που προσπαθούσε φιλότιμα να ανορθώσει την πατρίδα του και να κάνει μία ελπιδοφόρο νέα αρχή μετά την τραγωδία του 1922, δεν δίστασε να πει το μεγάλο ΟΧΙ στον φασιστικό Άξονα, το μεγάλο ΟΧΙ στην υποδούλωση της πατρίδας του. Οι Έλληνες παραμέρισαν τις βαθιές ιδεολογικές και πολιτικές τους διαφορές και τις προσωπικές τους αδυναμίες και ενωμένοι προέταξαν το εθνικό τους συμφέρον. Διότι, ακριβώς, ο ελληνικός λαός ένοιωσε υπεύθυνος να υπερασπισθεί το μόχθο του¹, το μέλλον και την προοπτική του. Και δεν εφείσθη κόπων και θυσιών για να στηρίξει μέχρι τέλους την απόφασή του αυτή. 

Και πράγματι, ήταν πρωτόγνωρος ο ενθουσιασμός, η παλλαϊκή συμμετοχή και η ομοψυχία που χαρακτήρισαν την ελληνική απάντηση στο ιταμό τελεσίγραφο του Μουσολίνι. Μερικά από τα στοιχεία αυτά, όχι άδικα, βρίσκονται ακατάλυτα χαραγμένα στο συλλογικό μας φαντασιακό:

• Οι αυθόρμητοι πανηγυρισμοί με την κήρυξη του πολέμου και τη γενική επιστράτευση έκαναν την 28^η Οκτωβρίου 1940 να μοιάζει με το θριαμβευτικό τέλος ενός πολέμου. «Αυτό το λόγο θα σας πω, δεν έχω άλλο κανένα, μεθύστε με τ’ αθάνατο κρασί του Εικοσιένα» ήταν οι εξαίσιοι στίχοι του Κωστή Παλαμά, με τους οποίους όχι μόνο αποτύπωσε τον φρενήρη ενθουσιασμό του λαού αλλά και συνέδεσε το ΟΧΙ με το 21, όπως έκανε άλλωστε αργότερα και ο Δημήτρης Γληνός.

• Οι φαντάροι μας, που έσπευδαν με χαρά στο μέτωπο σαν να πήγαιναν σε γιορτή. Και, σε αντίθεση με προηγούμενους πολέμους, δεν απουσίασε κανείς από το εθνικό προσκλητήριο. Ανάμεσά τους, ο αφρός της νεολαίας μας, διανοούμενοι, λογοτέχνες, καλλιτέχνες όπως οι Οδυσσέας Ελύτης, Άγγελος Τερζάκης, Γιώργος Θεοτοκάς, Νίκος Καββαδίας, Γιάννης Τσαρούχης, Μάνος Κατράκης, Μίμης Φωτόπουλος, Διονύσης Παπαγιαννόπουλος, Λάμπρος Κωνσταντάρας, Κώστας Χατζηχρήστος, κι άλλοι πολλοί πολέμησαν ηρωικά στην πρώτη γραμμή του μετώπου. Ήταν όμως και πολλοί αμούστακοι νέοι, όπως οι Λάκης Σάντας και Μανώλης Γλέζος, που παρακαλούσαν να στρατευθούν και να πάνε στο μέτωπο. Χαρακτηριστικό της ενότητας των Ελλήνων από τη βάση έως την κορυφή ήταν και η επιστολή του φυλακισμένου Γ.Γ. της Κ.Ε. του ΚΚΕ Νίκου Ζαχαριάδη με την οποία καλούσε όλους τους Έλληνες να στρατευθούν χωρίς επιφυλάξεις στον «εθνικοαπελευθερωτικό πόλεμο ενάντια στο φασιστικό καθεστώς του Μουσολίνι». 

• Οι θρυλικές γυναίκες της Πίνδου, που κουβαλούσαν στην πλάτη τους όπλα και εφόδια στον ελληνικό στρατό, κάλυψαν σε ένα βαθμό τις φοβερές αδυναμίες στην πολεμική προετοιμασία της χώρας του δικτατορικού καθεστώτος Μεταξά².

• Τα γεμάτα θέατρα στην Αθήνα με τους θεατές να τραγουδούν σε εθνική έξαρση τα τραγούδια της Σοφίας Βέμπο καθώς ο στρατός μας νικούσε τους υπερόπτες φασίστες Ιταλούς. 

Χωρίς αμφιβολία, το Έπος του ’40, η Μάχη της Κρήτης και η Εθνική μας Αντίσταση αποτελούν φωτεινά ορόσημα της ελληνικής και της ευρωπαϊκής ιστορίας. Ο ηρωικός αγώνας του στρατού και του λαού μας ήταν η εκδήλωση ενός πνεύματος αντίστασης στη φασιστική «νέα τάξη», αλλά και έκφραση του βαθύτερου πόθου για την ελευθερία και την πρόοδο του λαού και της πατρίδας³.

Απέναντι σε αυτή την υπερήφανη στάση του ελληνικού λαού οι κατακτητές εφάρμοσαν την πιο βάρβαρη λεηλατική και τρομοκρατική πολιτική, στα όρια της γενοκτονίας. Η ναζιστική Γερμανία λήστεψε, δολοφόνησε και υπέβαλε σε ανείπωτες δοκιμασίες τους Έλληνες, καταστρέφοντας παράλληλα τη χώρα μας. Τον Οκτώβριο του 1944, αμέσως μετά την απελευθέρωση, η Ελλάδα ήταν ένας σωρός ερειπίων, μία χώρα ατροφικών παιδιών και μαυροφορεμένων γυναικών. Όμως η πολύπτυχη ναζιστική τρομοκρατία δεν κατάφερε να κάμψει την Αντίσταση του ελληνικού λαού, που τέθηκε εξαρχής στην πρωτοπορία του ευρωπαϊκού λαϊκού αντιφασιστικού κινήματος, συμβάλλοντας αποφασιστικά στη συντριβή του Άξονα και την απελευθέρωση της Ευρώπης από το ναζιστικό ζυγό. 

Σήμερα, 80 χρόνια από το έπος του 1940, 75 χρόνια από τη λήξη του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου και 30 χρόνια από την επανένωση της Γερμανίας η σπουδαία συμβολή της Ελλάδας στον αγώνα ενάντια στον φασισμό και τον ναζισμό δεν έχει ακόμη δικαιωθεί: οι απαράγραπτες και θεμελιωμένες στο Διεθνές Δίκαιο και την Ιστορία οφειλές της Γερμανίας προς την Ελλάδα δεν έχουν ακόμη αποδοθεί. Η ενιαία πλέον Ο.Δ.Γ., καθολικός διάδοχος του Γ’ Ράιχ, συνεχίζει να καταπατά την υπογραφή της στη Συνθήκη του Λονδίνου του 1953 απορρίπτοντας, χωρίς καμία αιτιολόγηση μάλιστα, τη ρηματική διακοίνωση που της επιδόθηκε από την ελληνική κυβέρνηση στις 4.6.2019 κατ’ εντολήν της Ολομέλειας της Βουλής (17.4.2019).

Η Ελληνική Δημοκρατία οφείλει μία ισχυρή απάντηση στη γερμανική αδιαλλαξία και παραβατικότητα: άμεση επικαιροποίηση και εφαρμογή του οδικού χάρτη διεκδίκησης,  προετοιμασία της δικαστικής διεκδίκησης, περαιτέρω διεθνοποίηση του ζητήματος. Και, επίσης, αποτελεσματικά αντίμετρα – ακόμη και μονομερείς ενέργειες -, στο πλαίσιο πάντα του Διεθνούς Δικαίου, που θα στείλουν ένα ισχυρό μήνυμα αποφασιστικότητας της Ελλάδας, όπως η άμεση κατάργηση του άρθρου 923 του ΚΠΔ για τα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας⁴, η καταγγελία των νεοαποικιοκρατικών γερμανικών πρωτοβουλιών ψευδεπίγραφης «συμφιλίωσης» (Ελληνογερμανική Συνέλευση, Ταμείο για το μέλλον, Ίδρυμα Νεολαίας κτλ) κ.α. 

Το πολιτικό σύστημα στο σύνολό του καλείται, επιτέλους, να αντιληφθεί ότι ο αγώνας για Δικαιοσύνη κι Αποζημίωση⁵ είναι αγώνας προάσπισης της ιστορικής μνήμης απέναντι στους επίδοξους παραχαράκτες της. Αγώνας ανάκτησης της εθνικής μας ανεξαρτησίας. Αγώνας θωράκισης της δημοκρατίας απέναντι στους όψιμους ζηλωτές του φασισμού. Αλλά και γέφυρα, δημοκρατική - αντιφασιστική, με το γερμανικό λαό και όλους τους λαούς. 

Η καταδίκη της ναζιστικής εγκληματικής οργάνωσης Χρυσής Αυγής ας αποτελέσει έναν ιστορικό σταθμό και όχι το τέλος του αντιφασιστικού αγώνα της γενιάς μας, του αγώνα για Μνήμη και Δικαιοσύνη, Εθνική Ανεξαρτησία και Δημοκρατία.

*Στη μνήμη του σπουδαίου Γερμανού ιστορικού και συναγωνιστή Δρ. Μάρτιν Ζέκεντορφ.

Το κείμενο αυτό δημοσιεύεται στον Δρόμο της Αριστεράς που κυκλοφορεί.

*Αριστομένης Ι. Συγγελάκης: Πανεπιστημιακός, Συγγραμματέας του Εθνικού Συμβουλίου Διεκδίκησης των Οφειλών της Γερμανίας προς την Ελλάδα και μέλος της Ένωσης Θυμάτων Ολοκαυτώματος Δήμου Βιάννου [email protected]

¹ Γιώργος Μαργαρίτης, Προαγγελία θυελλωδών ανέμων… Ο πόλεμος στην Αλβανία και η πρώτη περίοδος της Κατοχής, εκδόσεις Βιβλιόραμα, Αθήνα 2009.

²Αντρέας Κέδρος, Η Ελληνική Αντίσταση 1940-44, εκδόσεις Θεμέλιο, Αθήνα 2004

³Ανακοίνωση του Εθνικού Συμβουλίου Διεκδίκησης των Οφειλών της Γερμανίας προς την Ελλάδα (ΕΣΔΟΓΕ), 27.10.2017.

⁴Ώστε να μπορούν τα θύματα της ναζιστικής θηριωδίας (Διστόμου, Αιγίου, Ρεθύμνου), που έχουν δικαιωθεί αμετάκλητα από την ελληνική Δικαιοσύνη να προχωρήσουν σε κατάσχεση και εκπλειστηριασμό της γερμανικής περιουσίας στην Ελλάδα χωρίς την άδεια του Υπουργού Δικαιοσύνης.

⁵Σύνθημα της Ομάδας «Distomo» από το Αμβούργο - πρωτοακούστηκε έξω από το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης στις 14.9.2011.