Επιμέλεια: Ελίνα Φαρσάρη
Ένα αξιόλογο κείμενο, ένα ντοκουμέντο των πρώτων χρόνων του 20ου αιώνα έφτασε στο Cretalive. Ένας σπουδαίος λόγιος και εμβληματικός ηθογράφος, ο Γιώργος Μαράντης περιγράφει μέσα σε ένα μικρό μονόστηλο με τρόπο λογοτεχνικά γλαφυρό τις εντυπώσεις που του αφήνει μια καυτή ημέρα του Ιούλη το 1914. «Ζέστη» είναι ο τίτλος του κειμένου που δημοσιεύτηκε ως επιφυλλίδα, μία σταθερή – δηλαδή – μόνιμη στήλη που διατηρούσε ο δοκιμιογράφος εν προκειμένω στην εφημερίδα «Νέα Εφημερίς» του Ηρακλείου, την οποία εξέδιδε μια άλλη εμβληματική φυσιογνωμία του Μεγάλου Κάστρου ο Ιωάννης Δημ. Μουρέλλος.
Το χρονογράφημα του Μαράντη, γραμμένο σε μια απλή καθαρεύουσα που δεν υπολείπεται λυρισμού, περιγράφει την εντύπωση που προκαλούν στη φύση αλλά και τον ίδιο τον άνθρωπο εν τέλει οι πολύ υψηλές θερμοκρασίες του μεσοκαλόκαιρου. Η «Ζέστη» του Μαράντη εντάσσεται στην ύλη της μόνιμης επιφυλλίδας που διατηρούσε στη «Νέα Εφημερίδα» με γενικό τίτλο «Ελεύθεραι Σκέψεις» και το συγκεκριμένο φύλλο φέρει την ημερομηνία 12 Ιουλίου 1914.
Σε μια ταραγμένη περίοδο για την Κρήτη, την Ελλάδα και την Ευρώπη γενικότερα, ελάχιστες μόλις μέρες μετά τη δολοφονία στο Σεράγεβο του πρίγκιπα της Αυστροουγγαρίας Φραγκίσκου Φερδινάνδου (28/6/1914) και λίγο πριν από το ξέσπασμα του ολέθριου Α’ Παγκοσμίου Πολέμου (28/7/1914) ο Γιώργος Μαράντης γράφει:
«Ο πύρινος Θεός εξεστράτευσε πάνοπλος από πρωΐας γεμάτος καυστικών βελών, και ήρχισε την έφοδον εναντίον των ασθενών κτισμάτων από πρωΐας. Και όταν ανήλθεν εις τον μεσημβρινόν όλα τα γήινα, έμψυχα και άψυχα είχον κλίνει τας κεφαλάς των ενώπιον του ισχυρού Κυρίου ψιθυρίζοντα “Τας κεφαλάς ημών τω Κυρίω κλίνωμεν”.
Η ιτέα εις την μεσημβρινήν έφοδον των πυρίνων βελών, έκλινε τους κλάδους της και εψιθύρισε ναρκωμένους λόγους προς τα κάτωθεν αυτής φυτά. Η ροιά έκλινε την κεφαλήν της δια να σκιασθή από τα φύλλα του διπλανού πλατάνου και όταν δεν το κατώρθωσεν, ανεστέναξεν λυπημένη.
Η κληματαριά αφού αφήκε να κρεμασθούν οι κόκκινοι μαστοί της μέσα από τα φύλλα της λεύκης έγυρε τα φύλλα της και εκοιμήθη εις την αγκαλιάν του αργυροφύλλου δένδρου.
Εκεί εις την γενικήν νάρκην της φύσεως – εις την γενικήν ατονίαν των όντων που τα κατέλαβε η μεσημβρινή ηλιακή μήνις, την ώραν που όλα ευρίσκονται εις το κρισιμώτερον σημείον της μεσημβρινής περιόδου της ημέρας που η πνευματική κίνησις πάσα έχει σταματήσει και κυριαρχεί η χαζομάρα, ευρήκε την κατάλληλον ευκαιρίαν να εξαπολύση τον μόνον τόνον του με μύρια στόματα ο τρελλός τραγουδιστής του θέρους – ο τζίτζηκας.
Μέσα από τους διψασμένους ελαιώνας από τους νυσταγμένους κήπους από τους παροχθίους θάμνους ωσάν σύγνεφον υψούται η αυτή επίμονος μονότονη φωνή εκφραστική της μεσημβρινής μελαγχολίας που άπειρα στόματα ανθρώπων την επαναλαμβάνουν μεταφρασμένην: Τι ζέστη, Θεέ μου!»
Ο δοκιμιογράφος Γεώργιος Καφφετζάκης – Μαράντης υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους λόγιους της Κρήτης των αρχών του 20ου αιώνα. Γεννημένος το 1886 στη Νεάπολη Λασιθίου, υπήρξε δάσκαλος και επιφυλλιδογράφος και ανήκε στον κύκλο του Ελευθερίου Βενιζέλου. Δημοτικιστής ων, αφιερώθηκε στην ειστήμη της παιδαγωγικής αναπτύσσοντας πλούσιο έργο στο γνωστικό του αντικείμενο. Πολύ γρήγορα ενδιαφέρθηκε και για την λαογραφία και την ηθογραφία της Κρήτης. Το πρώτο του έργο, το πολύ γνωστό «Μιχελιό» ήταν μόνο η αρχή καθώς ακολούθησαν πολλά ακόμη διηγήματα και μυθιστορήματα μέσα από τα οποία ο Μαράντης αναδείκνυε την καθημερινότητα και την προσωπικότητα του αγνού Κρητικού της υπαίθρου. Το Ηράκλειο τον τίμησε δίδοντας το όνομά του σε δρόμο της πόλης στην περιοχή των Καμινίων.
Ιδιαίτερη μνεία οφείλουμε και στον εκδότη της «Νέα Εφημερίδος», τον δημοσιογράφο, ιστορικό και συγγραφέα Ιωάννη Δημ. Μουρέλλο, ο οποίος άφησε πλούσια πολιτισμική παρακαταθήκη στην Κρήτη. Είχε γεννηθεί το 1886 επίσης, στο Χουμεριάκο του Μεραμπέλλου. Ολοκληρώνοντας τις σπουδές του στο Ηράκλειο ξεκίνησε το εκδοτικό του έργο. Πολύ γρήγορα εντάχθηκε στους λόγιους κύκλους του Μεγάλου Κάστρου. Στην διάρκεια της διαδρομής του, εξέδωσε τρεις εφημερίδες, ασχολήθηκε με το διήγημα και φυσικά το σημαντικό ιστορικό του έργο με προεξάρχουσα την τετράτομη «Ιστορία της Κρήτης». Ο Ιωάννης Μουρέλλος διετέλεσε Γενικός Διευθυντής του Δήμου Ηρακλείου και εργάστηκε άοκνα για τη Βικελαία Δημοτική Βιβλιοθήκη, η οποία σήμερα φιλοξενεί το αρχείο του.
Το αρχείο αυτό διαχωρίζεται σε δύο μέρη. Το ένα αναφέρεται στα κατοχικά χρόνια και τα άλλο αφορά στις Κρητικές Επαναστάσεις. Συνολικά περιλαμβάνει 23 φακέλους, οι οποίοι περιέχουν έγγραφα, αποκόμματα εφημερίδων, βιογραφίες οπλαρχηγών, ομιλίες, διαλέξεις, παροιμίες, φωτογραφίες και λογοτεχνικά έργα, κυρίως της εποχής της Τουρκοκρατίας. Το αρχείο τούτο μάλιστα εμπεριέχει και ένα μεγάλο αριθμό εκτελεσθέντων Κρητικών κατά την περίοδο της Κατοχής.
Διαβάστε περισσότερες ειδήσεις από την Κρήτη και το Ηράκλειο
