Το άγχος στα παιδιά

 της Στέλλας Μυταυτσή

Οι αγχώδεις διαταραχές αποτελούν ένα συχνό φαινόμενο της κοινωνίας μας και πλήττουν μεγάλο μέρος του γενικού πληθυσμού. Παρόλα αυτά, το κλινικό άγχος δεν εμφανίζεται μόνο σε ενήλικες, αλλά αντίθετα επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό παιδιά κι εφήβους. Τί μορφές όμως μπορεί να έχει το κλινικό άγχος στις νεαρότερες ηλικίες και πώς μπορεί να διακριθεί από τον οικογενειακό περιβάλλον; Υπάρχει αποτελεσματική αντιμετώπιση των αγχωδών διαταραχών στα παιδιά και στους εφήβους και ποιές οι πιθανότητες επανεμφάνισής τους στην ενήλικη ζωή;

Αυτά είναι μερικά από τα ερωτήματα που απασχολούν συνήθως τους νέους γονείς, οι οποίοι ανησυχούν για την ομαλή ανάπτυξη των παιδιών τους και προσπαθούν να ενημερώνονται συστηματικά.

Αρχικά, είναι σημαντικό να σημειώσουμε ότι το κλινικό άγχος βιώνεται από τα παιδιά με τη μορφή συμπτωμάτων, όπως κεφαλαλγία, εφίδρωση, ναυτία, αδυναμία συγκέντρωσης, αίσθημα αστάθειας κ.α. Είναι χρήσιμο να αναφέρουμε επίσης, ότι εμφανίζεται υπό την μορφή συγκεκριμένων διαταραχών, όπως είναι κυρίως η Γενικευμένη Αγχώδης Διαταραχή, η Διαταραχή Πανικού, η Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή, το Άγχος Αποχωρισμού, οι Ειδικές Φοβίες, η Διαταραχή Μετατραυματικού Στρες.

Λίγα λόγια για την κάθε διαταραχή:

• Γενικευμένη Αγχώδης Διαταραχή: Συνεχής ανησυχία (η οποία δεν απευθύνεται σε συγκεκριμένη κατάσταση ή αντικείμενο), έντονο άγχος απόδοσης, ανικανότητα χαλάρωσης, είναι μερικά από τα βασικά συμπτώματα της διαταραχής. Διακριτές επίσης μπορεί να είναι και σωματικές ενοχλήσεις, όπως πονοκέφαλοι και στομαχικοί πόνοι. Εμφανίζεται συνήθως σε εφήβους, ενώ σε αρκετές περιπτώσεις υπάρχει συννοσηρότητα και με άλλες διαταραχές, όπως η κατάθλιψη.
• Διαταραχή Πανικού: Διαδοχικές κρίσεις πανικού σε σύντομα χρονικά διαστήματα. Εμφανίζεται συνήθως στα εφηβικά χρόνια, σε ηλικίες 15-19, ενώ συχνά μπορεί να συνυπάρχει με Αγοραφοβία
• Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή: Εμφανείς ιδεοληψίες και ψυχαναγκασμοί που προκαλούν έντονο άγχος στο παιδί. Αφορούν στην καθαριότητα, στην προσωπική υγιεινή, στην τάξη κ.α.
• Διαταραχή Μετατραυματικού Στρες (PTSD): Έντονο άγχος, ως επακόλουθο ενός πολύ τραυματικού γεγονότος, όπως πόλεμος, φυσικές καταστροφές, θάνατος, βιασμός. Το παιδί συνήθως βιώνει επίμονο άγχος, το οποίο έχει την μορφή έντονων σκέψεων κι αναβιώσεων του συμβάντος, αδυναμία συγκέντρωσης, διαταραχές στον ύπνο, φτωχή μνήμη, έντονες αντιδράσεις κ.α. Συχνά, αποφεύγει καταστάσεις, σκέψεις και συναισθήματα,  που συνδέονται με τον συμβάν.
• Ειδικές Φοβίες: Φοβικά ερεθίσματα και καταστάσεις προκαλούν δυσφορία και άγχος στο παιδί, το οποίο εκφράζει έντονη αποστροφή, δυσαρέσκεια και νευρικότητα στην παρουσία ενός φοβικού αντικειμένου ή μίας φοβικής κατάστασης.
• Άγχος αποχωρισμού: Έκδηλο άγχος αποχωρισμού από τους γονείς ή από το πρόσωπο φροντίδας, ιδιαίτερα, κατά την προσχολική ηλικία. Μερικά από τα συμπτώματα είναι υπερβολική και άνευ λόγου ανησυχία ότι οι γονείς (ή το πρόσωπο φροντίδας) θα εγκαταλείψουν το παιδί ή θα πάθουν κακό. Συχνά, ο φόβος απευθύνεται και στα ίδια τα παιδιά, τα οποία φοβούνται μήπως χαθούν ή απαχθούν. Κατ' επέκταση, το παιδί, βρίσκεται προσκολλημένο στον γονιό, αρνούμενο πολλές φορές να πάει σχολείο ή να κοιμηθεί μόνο του και συχνά ξεσπά σε κλάματα και ικεσίες. Σωματικά συμπτώματα εμφανίζονται συνήθως με την μορφή πονοκεφάλων, στομαχικών ενοχλήσεων και ναυτίας.

Η θεραπεία των αγχωδών διαταραχών στα παιδιά διαφέρει ανάλογα με την κάθε διαταραχή ξεχωριστά. Παρόλα αυτά, στις περισσότερες περιπτώσεις, ως θεραπεία εκλογής χρησιμοποιείται η Γνωσιακή Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεία σε συνδυασμό με φαρμακευτική αγωγή, όπου θεωρείται απαραίτητο. Όσον αφορά στην πρόγνωση του κλινικού άγχους στα παιδιά, τα ευρήματα δείχνουν ότι σε αρκετές περιπτώσεις το άγχος στην παιδική ηλικία, μπορεί να ακολουθήσει το παιδί και στην ενήλικη ζωή, με την μορφή άγχους ή και κατάθλιψης. Ωστόσο, με την κατάλληλη θεραπεία, οι πιθανότητες αυτές ελαχιστοποιούνται, καθώς το παιδί μαθαίνει να διαχειρίζεται τις σκέψεις και τα συναισθήματά του, έτσι ώστε να μπορεί να είναι λειτουργικό στην καθημερινότητά του.