Επτά Έλληνες ερευνητές - τέσσερις που δραστηριοποιούνται κυρίως στην Ελλάδα και τρεις στο εξωτερικό - βρίσκονται ανάμεσα στους 408 που, όπως ανακοίνωσε το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Έρευνας (ERC), επιλέχθηκαν για να χρηματοδοτηθούν με επιχορήγηση εκκίνησης (Starting Grant) ως ανερχόμενα επιστημονικά ταλέντα.
Η συνολική χρηματοδότηση ύψους 636 εκατ. ευρώ, η οποία θα δοθεί μέσω του προγράμματος "Ορίζων Ευρώπη", θα βοηθήσει τους 408 νεαρούς επιστήμονες - που έχουν δύο έως επτά χρόνια ερευνητική εμπειρία μετά το διδακτορικό τους - να ξεκινήσουν τα δικά τους πλέον ερευνητικά προγράμματα, σχηματίζοντας τις δικές τους επιστημονικές ομάδες.
Οι επιχορηγήσεις κατευθύνονται κυρίως σε ερευνητές στη Γερμανία (81 νέα ερευνητικά σχέδια), στη Βρετανία (70), στην Ολλανδία (40) και στη Γαλλία (39). Από πλευράς εθνικότητας ξεχωρίζουν οι Γερμανοί ερευνητές (70), οι Ιταλοί (41), οι Ισραηλινοί (30) και οι Ολλανδοί (28). Συνολικά είχαν υποβληθεί σχεδόν 3.000 ερευνητικές προτάσεις προς χρηματοδότηση. Οι επιχορηγήσεις αναμένεται να δημιουργήσουν περισσότερες από 2.000 θέσεις μεταδιδακτορικών, διδακτορικών και άλλων ερευνητών.
Τρεις από την Κρήτη
Από ελληνικής πλευράς, επιλέχθηκαν οι Γρηγόριος Φουρνόδαυλος (επίκουρος καθηγητής Τμήματος Μαθηματικών Πανεπιστημίου Κρήτης), Εμμανουήλ Φρουδαράκης (ερευνητής Ινστιτούτου Μοριακής Βιολογίας και Βιοτεχνολογίας ΙΤΕ στην Κρήτη), Αναστάσιος Κωστόπουλος (ερευνητής Ινστιτούτου Μεσογειακών Σπουδών ΙΤΕ στην Κρήτη), Κώστας Παλληκαράς (ΕΚΠΑ), Γεώργιος Γκατζέλης (γερμανικό κέντρο Ερευνών Julich Research Centre και Τμήμα Χημικών Μηχανικών Πανεπιστημίου Πατρών), Βασίλειος Κόκκορης (επίκουρος καθηγητής Ελευθέρου Πανεπιστημίου του 'Αμστερνταμ - απόφοιτος Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών) και Αντώνης Καλογερόπουλος (Πανεπιστήμιο Λίβερπουλ - απόφοιτος Τμήματος Επικοινωνίας και ΜΜΕ ΕΚΠΑ).
Το ERC, που δημιουργήθηκε από την Ευρωπαϊκή Ένωση το 2007, είναι ο βασικός ευρωπαϊκός βραχίονας χρηματοδότησης της έρευνας αιχμής μέσω τεσσάρων ειδών επιχορηγήσεων: Εκκίνησης (Starting Grants), Εδραίωσης (Consolidator Grants), Προχωρημένου Σταδίου (Advanced Grants) και Συνέργειας (Synergy Grants). Πρόεδρος του ERC από τον Νοέμβριο 2021 είναι η Γερμανίδα βιολόγος Μαρία Λέπτιν. Ο προϋπολογισμός του ERC για την περίοδο 2021-2027 ξεπερνά τα 16 δισ. ευρώ.
Ο Εμμανουήλ Φρουδαράκης
Ο Εμμανουήλ Φρουδαράκης, ερευνητής στο Ινστιτούτο Μοριακής Βιολογίας και Βιοτεχνολογίας του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας και Επίκουρος Καθηγητής στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Κρήτης, επελέγη για χρηματοδότηση από το ιδιαίτερα ανταγωνιστικό πρόγραμμα ERC Starting Grant. Τα ERC Starting Grants χορηγούνται σε ταλαντούχους νέους επιστήμονες, οι οποίοι έχουν ήδη παραγάγει εξαιρετικό έργο και έχουν τη δυνατότητα να ηγηθούν στο επιστημονικό τους πεδίο. Ο Εμμανουήλ Φρουδαράκης θα λάβει χρηματοδότηση ύψους 1,9 εκατομμυρίων ευρώ για πέντε έτη, προκειμένου να μελετήσει τους νευρωνικούς μηχανισμούς οι οποίοι είναι υπεύθυνοι για την αναγνώριση αντικειμένων.
Η αναγνώριση αντικειμένων είναι ένα θεμελιώδες πρόβλημα για την οπτική μας αντίληψη: καθημερινά εξαρτόμαστε από την ικανότητά μας να αναγνωρίζουμε αντικείμενα στο οπτικό μας περιβάλλον, και ο εγκέφαλός μας είναι ικανός να το επιτυγχάνει αβίαστα και σε κλάσματα του δευτερολέπτου, ανεξάρτητα από την τεράστια διακύμανση των αισθητηριακών πληροφοριών που φτάνουν στον αμφιβληστροειδή. Παρά τη σημαντική πρόοδο στον χαρακτηρισμό της οπτικής επεξεργασίας τις τελευταίες δεκαετίες, ακόμη δεν έχουμε πλήρη κατανόηση πώς ο εγκέφαλος αναπαριστά αντικείμενα μέσω της δραστηριότητας νευρώνων, με τρόπο που δεν επηρεάζεται από την πολυπλοκότητα στην εμφάνιση των αντικειμένων που συναντάμε στη καθημερινότητά μας. Η κατανόηση του αλγορίθμου που χρησιμοποιεί ο εγκέφαλος για να εκτελέσει αυτό το πολύπλοκο έργο θα αποτελέσει μια σημαντική κατάκτηση για τις Νευροεπιστήμες, καθώς μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως ένα ισχυρό πλαίσιο για να την κατανόηση των υπολογισμών του εγκεφάλου γενικότερα.
Ο Εμμανουήλ Φρουδαράκης και η ομάδα του στο ΙΤΕ-ΙΜΒΒ θα συνδυάσουν μια προηγμένη τεχνική καταγραφής που επιτρέπει τη δειγματοληψία από χιλιάδες νευρώνες σε μύες, με σύγχρονες μεθόδους εκπαίδευσης συμπεριφοράς σε εικονικά περιβάλλοντα, καθώς και τη χρήση υπολογιστικής μοντελοποίησης για να μελετήσουν πώς η οπτική κωδικοποίηση των χαρακτηριστικών των αντικειμένων επιτρέπει στα ζώα να τα αναγνωρίζουν. Το έργο αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα να παραχθούν σημαντικές γνώσεις σχετικά με τους υπολογισμούς που χρησιμοποιεί ο οπτικός φλοιός για την εξαγωγή σχετικών χαρακτηριστικών από το περιβάλλον και πώς με τη σειρά τους αυτές οι αναπαραστάσεις καθοδηγούν τη συμπεριφορά.
Σύντομο βιογραφικό σημείωμα
Ο Εμμανουήλ Φρουδαράκης απέκτησε το πτυχίο του στη Βιολογία στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Συνέχισε τις σπουδές του στις Νευροεπιστήμες στο πανεπιστήμιο της Ουτρέχτης στην Ολλανδία και στο Baylor College of Medicine στο Χιούστον των ΗΠΑ, όπου πήρε το διδακτορικό του το 2015 μελετώντας τις νευρωνικές αναπαραστάσεις των στατιστικών φυσικών εικόνων. Πραγματοποίησε μεταδιδακτορικές σπουδές και εργάστηκε ως καθηγητής Νευροεπιστημών στο Baylor College of Medicine. Από το 2019 είναι επικεφαλής ομάδας στο IMBB-FORTH και το εργαστήριό του διερευνά πώς τα κυκλώματα του φλοιού σε διάφορες περιοχές του εγκεφάλου αλληλεπιδρούν για να σχηματίσουν νευρωνικές αναπαραστάσεις που μπορούν να καθοδηγήσουν τη συμπεριφορά. Το 2022 ο Ε. Φρουδαράκης εξελέγη Επίκουρος Καθηγητής Νευροφυσιολογίας στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Κρήτης. Το έργο του έχει δημοσιευτεί σε κορυφαία ερευνητικά περιοδικά στον τομέα των Νευροεπιστημών, όπως, Nature, Science, Cell, Nature Neuroscience, Neuron και Nature Communications.
Περισσότερες πληροφορίες, εδώ.
Ο Τάσος Κωστόπουλος
Ο Τάσος Κωστόπουλος και η ερευνητική ομάδα του στο ΙΜΣ-ΙΤΕ θα μελετήσουν πώς τα ίδια ακριβώς εργαλεία που χρησιμοποιήθηκαν από τα αντίζηλα βαλκανικά εθνικά κράτη για την απόσπαση νομιμοφροσύνης σε «εθνική» βάση στην ύστερη Οθωμανική Μακεδονία, όπου το έθνος γινόταν πρωτίστως αντιληπτό σαν ένα πολιτικό κόμμα, μετασχηματίστηκαν στη συνέχεια σε μια πολύ ευρύτερη μεθοδολογία κοινωνικού και πολιτικού ελέγχου. Θα εξετάσουν τη μεταφορά συγκεκριμένων διοικητικών μεθόδων επιτήρησης, ελέγχου, πολιτικής κατήχησης, κρατικής και παρακρατικής βίας, καθώς την ιδεολογική νομιμοποίησή τους εν ονόματι του εθνικού συμφέροντος, από το αρχικό πεδίο εφαρμογής τους στην οθωμανική και μεταοθωμανική Μακεδονία στην κεντρική πολιτική και κοινωνική ζωή της Ελλάδας, της Βουλγαρίας, της Γιουγκοσλαβίας και της Διασποράς. Θα μελετηθούν επίσης οι επιπτώσεις και οι μετασχηματισμοί αυτής της κοινής κληρονομιάς στη Ρουμανία, την Αλβανία, την Οθωμανική Αυτοκρατορία και το διάδοχό της εθνικό κράτος, την Τουρκία.
Σύντομο βιογραφικό σημείωμα
Ο Τάσος Κωστόπουλος είναι απόφοιτος της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, διδάκτορας Ιστορίας του Τμήματος Κοινωνικής Ανθρωπολογίας και Ιστορίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου και, από το 2020, μεταδιδακτορικός υπότροφος του ΙΜΣ-ΙΤΕ στο πλαίσιο του ερευνητικού προγράμματος RICONTRANS. Από τα είκοσί του χρόνια εργάστηκε ως δημοσιογράφος στην «Αυγή» (1985-1987), το περιοδικό «Σχολιαστής» (1986-1990), την «Ελευθεροτυπία» (1990-2012) καi την συνεταιριστική «Εφημερίδα των Συντακτών» (2012-2022)· υπήρξε μέλος της δημοσιογραφικής ομάδας «Ο Ιός», από την ίδρυση ως την αυτοδιάλυσή της (1990-2015). Μέχρι σήμερα έχει συμμετάσχει σε 59 επιστημονικά συνέδρια στην Ελλάδα, τη Γερμανία, τη Γαλλία, την Ιταλία, την Ελβετία, την Τσεχία, τις ΗΠΑ, την Τουρκία, το Λίβανο, τη Σερβία, τη Βουλγαρία, τη Βόρεια Μακεδονία και την Ιαπωνία, και ως ερευνητής στα προγράμματα του ΕΛΙΔΕΚ “Brutal Intimacies. A History of Rape in Modern Greece, 1900s-1960s” και “The Public Debate on the Prespa Agreement”. Έχει δημοσιεύσει 37 επιστημονικά άρθρα στα ελληνικά, τα αγγλικά και τα γαλλικά κι εκδώσει έξι βιβλία στα ελληνικά: Η απαγορευμένη γλώσσα. Κρατική καταστολή των σλαβικών διαλέκτων στην ελληνική Μακεδονία (2000)· Η αυτολογοκριμένη μνήμη. Τα Τάγματα Ασφαλείας και η μεταπολεμική εθνικοφροσύνη (2005)· Πόλεμος και εθνοκάθαρση. Η ξεχασμένη πλευρά μιας δεκαετούς εθνικής εξόρμησης, 1912-1922 (2007)· Το «Μακεδονικό» της Θράκης. Κρατικοί σχεδιασμοί για τους Πομάκους, 1956-2008 (2009)· Κόκκινος Δεκέμβρης. Το ζήτημα της επαναστατικής βίας (2016)· Αστυνομία και «άκρα» στη Μεταπολίτευση. Η έκθεση Γκίκα και άλλα ντοκουμέντα (2017). Η διδακτορική διατριβή του, με τίτλο Εθνικά κόμματα και πρώιμος μακεδονισμός. Η κοινωνική και πολιτική διάσταση της εθνικής διαπάλης στην ύστερη οθωμανική Μακεδονία, θα κυκλοφορήσει σε λίγες μέρες από τον εκδοτικό οίκο Βιβλιόραμα.
Περισσότερες πληροφορίες δείτε ΕΔΩ.
