Πως θα γλιτώσουν οι ελιές της Κρήτης από τον...Xylella !

Συναγερμός έχει σημάνει στην επιστημονική κοινότητα και όχι μόνο εξαιτίας του… παθογόνου βακτηρίου Xylella fastidiosa που εξοντώνει την ελιά! Μπορεί η «φυλλοξήρα της ελιάς» όπως έχει χαρακτηριστεί  να μην έχει φτάσει στην Κρήτη ακόμη, αλλά οι γεωπόνοι και άλλοι επιστήμονες παρακολουθούν στενά το φαινόμενο και ήδη μια επιτροπή που έχει συσταθεί σε όλη την Κρήτη από το Γεωτεχνικό Επιμελητήριο , κάνει συγκεκριμένες προτάσεις για το πως μπορεί να αποφευχθούν τα χειρότερα!

Μάλιστα η επιτροπή συνέταξε και Οδικό Χάρτη Ενεργειών ανά εμπλεκόμενο Φορέα για την Περιφέρεια Κρήτης για το Xylella fastidiosa (Ξυλέλλα) ώστε εάν συμβεί το μοιραίο να ξέρουμε ποιο θα είναι το επόμενο βήμα.

Η Οµάδα Εργασίας θεωρεί ότι είναι κρίσιμης σημασίας ,η άμεσηκαι απρόσκοπτη έναρξη όλων των ενεργειών τόσο σε θεσµικό όσο και σε διοικητικό επίπεδο. Παράλληλα θα πρέπει να ληφθούν όλες εκείνες οι πολιτικές και διοικητικές αποφάσεις, προκειµένου να τεθούν σε τροχιά υλοποίησης οι Εξειδικευµένες Ενέργειες προκειµένου τάχιστα να ετοιµαστεί η συντεταγµένη καµπάνια ενηµέρωσης, ευαισθητοποίησης όλων των εµπλεκόµενων για τους κινδύνους που υπάρχουν από την έλευση του συγκεκριµένου παθογόνου στην Οικονοµία του Νησιού µας και κλείνοντας να υποστηριχθούν για να υλοποιηθούν όλα τα προτεινόµενα ερευνητικά σχέδια!

Εάν χτυπήσει το βακτήριο τότε πράγματα είναι…σκούρα. Ειδικά όταν η Ελαιοκαλλιέργεια στην Κρήτη αποτελεί έναν από τους κρισιµότερους τοµείς του αγροτοδιατροφικού τοµέα του νησιού που έχει σαφή επίδραση στον δευτερογενή, αφού παράγονται µεσοσταθµικά περί τους100.000 tn ελαιολάδου µε µέση αξία τα  221.500.000,00 €, χωρίς τον συνυπολογισµό της προστιθέµενης αξίας  από  την τυποποίηση.
Πρόκειται για ένα βακτήριο που αναπτύσσεται στα αγγεία του ξύλου, εµποδίζει την κυκλοφορία νερού και θρεπτικών στοιχείων προκαλώντας σοβαρές επιπλοκές στις λειτουργίες του φυτού. Το βακτήριο µεταδίδεται και εξαπλώνεται από έντοµα και προσβάλει πολλά είδη φυτών (ελιά, αµπέλι, εσπεριδοειδή, πυρηνόκαρπα, αβοκάντο, κ.α.).

Στην Ελλάδα µέχρι σήµερα δεν υπάρχει αναφορά του παθογόνου. Λόγω της σοβαρότητας του επιβλαβούς οργανισµού απαιτείται πολύ µεγάλη προσοχή και άµεση αναφορά ύποπτων φυτών στις αρµόδιες υπηρεσίες του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίµων.

Οι προτάσεις

Εάν παρουσιαστεί το βακτήριο είναι πολλά τα προβλήματα: -1οΠρόβληµα: Η εκρίζωση ελαιοκαλλιεργειών σε περίπτωση προσβολής και ειδικά λόγω της έκτασης που προβλέπεται από την σχετική νοµοθεσία(ακτίνα100µ) είναι  µια διαδικασία υψηλού κόστους που θα προκαλέσει ισχυρές κοινωνικές αντιδράσεις.

-Πρόταση: Προσδιορισµός της διοικητικής διαδικασίας για την έκδοση απόφασης εκρίζωσης ελαιοκαλλιεργειώνή της καταστροφής µολυσµένης παρτίδας φυτωριακού υλικού.  ∆ιασφάλιση  των  πόρων  για  άµεση  εκτέλεση  των  ανωτέρω   ενεργειών. ∆ιερεύνηση του τρόπου επιβολής των µέτρων εκρίζωσης στην πράξη.

-2ο Πρόβληµα: Υφίσταται θέµα υποχρεωτικής καταστροφής των ελαιόδεντρων στις περιοχές που θα διαπιστωθούν οι πρώτες προσβολές. Το γεγονός αυτό θα έχει κοινωνικο - οικονοµικές συνέπειες.

- Πρόταση: ∆ιερεύνηση της δυνατότητας αποζηµίωσης των παραγωγών σε περίπτωση αναγκαστικής εκρίζωσης των ελαιοδένδρων, κατ αντιστοιχία µε την αποζηµίωση τωνεσπεριδοειδοπαραγωγών µε την tristetza.

Η    Συντονιστική    Επιτροπή    –    Οµάδα    Εργασίας πρόσθετα    προτείνει    τις εξειδικευµένες Ενέργειες για το Xylella fastidiosa

-Ενέργειες Ενηµέρωσης Ευαισθητοποίησης των εµπλεκοµένων - Έκδοση Πληροφοριακού Υλικού - Συντεταγµένη Ενηµερωτική Καµπάνια Επίσης Θα πραγµατοποιηθούν οι παρακάτω δράσεις/ ενέργειες: - Καταγραφή των δυνητικών ειδών εντόµων-φορέων του βακτηρίου και της χωροχρονικής διακύµανσης των πληθυσµών τους σε ελαιώνες και άλλα φυτικά είδη, δυνητικούς ξενιστές, που υπάρχουν στην Κρήτη. Η µελέτη της βιοοικολογίας των κυριότερων ειδών θα βοηθήσει στην σε βάθος γνώση στοιχείων της βιολογίας και της συµπεριφοράς τους για την ανάπτυξη και τη βελτιστοποίηση των µεθόδων αντιµετώπισης τους στο πλαίσιο της ολοκληρωµένης διαχείρισης. Με κατάλληλες δειγµατοληψίες και διαγνωστικές µοριακές δοκιµές θα προσδιορισθεί, επίσηςαν, υπάρχουν µολυσµένοι φορείς στην περιφέρεια χωρίς αυτό να έχει γίνει ακόµα αντιληπτό.

- Αξιολόγηση φυτοπροστατευτικών προιόντων (ΦΠ). Θα πραγµατοποιηθούν βιοδοκιµές στο εργαστήριο και στην συνέχεια µικρής κλίµακας πειράµατα αγρού µε επιλεγµένα ΦΠ για την εύρεση των αποτελεσµατικότερων ανά είδος εντόµου δυνητικού φορέα. Τα ΦΠ που θα δοκιµαστούν αρχικά θα επιλεγούν σε συνεργασία µε το ΥΠΑΑΤ και θα είναι αυτά που έχουν προταθεί από την αρµόδια ∆/νση του ΥΠΑΑΤ για να πάρουν την αντίστοιχη έγκριση. Η αξιολόγηση θα πραγµατοποιηθεί σε πολλούς πληθυσµούς ανά είδος εντόµου ούτως ώστε να διερευνηθεί η πιθανότητα µηαποτελεσµατικότητας σε κάποιες περιοχές/ πληθυσµούς λόγω πιθανής ανάπτυξης ανθεκτικότητας λόγω της προηγούµενης έκθεσης των συγκεκριµένων πληθυσµών  εντόµων σε άλλα ΦΠ της ίδιας οµάδας.

Ταυτόχρονα θα διερευνηθεί ο επικουρικός ρόλος ηπιότερων σκευασµάτων (π.χ καολίνης) ως µέτρα περιορισµού των φορέων σε περιοχές πολύ µεγάλης έκτασης γύρω από την µολυσµένη ζώνη (π.χ. ζώνη ασφαλείας ακτίνας 10 km)

- Ερευνητικές δράσεις που αποσκοπούν στην προετοιµασία για βέλτιστη διαχείριση του προβλήµατος που θα προκαλέσει η παρουσία του Χ. fastidiosa σε περίπτωση που η άµεση εκρίζωσή του δεν καταστεί εφικτή

- Μελέτη της αντίδρασης γηγενών (ελληνικών) ποικιλιών ελιάς στη µόλυνση από το βακτήριο X. fastidiosaκαι αξιολόγηση της ανεκτικότητας τους σε αυτό. Η ανεκτικότητα των τοπικών ποικιλιών ελιάς είναι άγνωστη και είναι µια κρίσιµης σηµασίας παράµετρος για την εκτίµηση του κινδύνου από το Χ. fastidiosα στην περιοχή µας αλλά και τη διαχείριση του σε περίπτωση εισαγωγής του. Μέχρι σήµερα (Νοέµβριος 2016) πολύ λίγο έχει εξεταστεί η ύπαρξη διαφοροποιήσεων µεταξύ των γνωστών ποικιλιών ελιάς όσον αφορά στη συµπεριφορά τους µετά από προσβολή από το βακτήριο X. fastidiosa. Τα πρώτα γνωστά σχετικά πειραµατικά αποτελέσµατα αφορούν κυρίως Ιταλικές και Ισπανικές ποικιλίες (π.χ. Arbequina, Frantoio, CellinadiNardo κ.α). Από τις ελληνικές ποικιλίες µονάχα για την ποικιλία Κορωνέικη υπάρχουν κάποια πειραµατικά δεδοµένα κυρίως µετά από πειράµατα χρησιµοποιώντας µολυσµένα έντοµα φορείς.

Η αξιολόγηση της πιθανής ανεκτικότητας που παρουσιάζουν οι ελληνικές ποικιλίες στο φυτοπαθογόνο X. fastidiosa θα µελετηθεί σε ένα εύρος ποικιλιών που διαθέτει στη συλλογή του το ΙΕΛΥΑ.Θα πρέπει να σηµειωθεί ότι µελέτη και αξιολόγηση των ελληνικών ποικιλιών θα γίνει σε συνεργασία µε Ιταλικό ερευνητικό ίδρυµα και σε Ιταλικό έδαφος όπου υπάρχει ήδη το παθογόνο. ∆εν θα γίνει εισαγωγή  του  παθογόνου  στην  Ελλάδα.  Τα  αποτελέσµατα θα είναι ιδιαίτερα σηµαντικά και την χάραξη πολιτικής σε σχέση µε τηνελαιοκαλλιέργεια (πχ επιλογή ποικιλιών στις νέες φυτεύσεις) σε περίπτωση εισαγωγής   του X. fastidiosa στη χώρα.

- Ανάπτυξη µοριακών διαγνωστικών για την ταυτόχρονη γρήγορη ανίχνευση παθογόνων που εµπλέκονται σε ξηράνσεις ελαιοδέντρωνκαι προκαλούν συµπτώµατα παρόµοια µε  εκείνα που µπορεί να προκαλέσειη παρουσία του Χ. fastidiosa.

-Αξιολόγηση αποτελεσµατικότητας εντοµοκτόνων µε φιλοπεριβαλλοντικό προφίλ και εκλεκτικότητά δράσης. Σε περίπτωση µη άµεσης εκρίζωσης του παθογόνου και ανάγκης διαχείρισης του προβλήµατος, η ένταση και η έκταση των ψεκασµών έναντι των εντόµων φορέων πιθανολογείται ότι µπορεί να είναι πολύ µεγάλη. Θα πρέπει να επιλεχθούν εντοµοκτόνα µε τις µικρότερες περιβαλλοντικές επιπτώσεις και µε την µέγιστη δυνατή εκλεκτικότητα και αποτελεσµατικότητα. Οι παραπάνω ενέργειες απαιτούν εκτενείς πειραµατικές εργασίες σε συνεργασία µε εργαστήρια εξειδικευµένα σε θέµατα οικολογίας. Παράλληλα, σε συνδυασµό µε τις κατάλληλες καλλιεργητικές τεχνικές, η ένταση των επεµβάσεων θα µπορούσε να περιοριστεί.

- Μοριακή ταυτοποίηση του Χ. fastidiosaσε περίπτωση που αυτό εντοπιστεί στην  περιφέρεια Κρήτης. Θα πραγµατοποιηθεί πλήρης αλληλούχιση του γονιδιώµατος από διάφορες αποµονώσεις στην Κρήτη (κάνοντας χρήση τεχνολογιών αλληλούχισης επόµενης γενεάς) καιµε τις κατάλληλες βιοπληροφορικές και στατιστικές αναλύσεις, συγκρίνοντας τα αποτελέσµατα αυτά µε τις αλληλουχίες άλλων γεωγραφικών αποµονώσεων του Χ.  fastidiosa να εντοπίσουµε την πιθανότερη/ες οδό/ούς εισόδου στην περιφέρεια ούτως ώστε τα µέτρα θωράκισης να εντατικοποιηθούν στοχευµένα.