Η Δάφνη Μανουσάκη είναι καθηγήτρια στο Τμήμα Μαθηματικών και Εφαρμοσμένων Mαθηματικών του Πανεπιστημίου Κρήτης και ασχολείται με μαθηματικά μοντέλα στη βιολογία. Για παράδειγμα, έχει μελετήσει μαγνητικές τομογραφίες από αιμοφόρα αγγεία του εγκεφάλου που έχουν ανευρύσματα για να κάνει την προσομοίωση της ροής του αίματος μέσα από τα αγγεία. Την ενδιαφέρει, όπως λέει, η φυσική των ιστών στο ανθρώπινο σώμα, ενώ στο παρελθόν είχε επιχειρήσει να ασχοληθεί ερευνητικά με τις χημειοθεραπείες. Σε αντίθεση με πάρα πολλές άλλες γυναίκες, μπορούσε να αποκωδικοποιήσει πολύ πιο εύκολα όλη αυτή την περιπέτεια του καρκίνου στα διάφορα στάδια. Όχι ότι εκλογικεύεται ο φόβος της αρρώστιας και του θανάτου.
«Πέρασα αρκετά χρόνια νοσταλγώντας την Ελλάδα, κι όταν είδα πόσο δύσκολο ήταν να κάνω εδώ έρευνα, ήμουν πανευτυχής κάθε φορά που είχα την ευκαιρία να επιστρέψω στις ΗΠΑ, όμως εδώ είναι η οικογένειά μου, το σπίτι μου» λέει.
Σε μια ανάρτησή της είχε μιλήσει δημόσια για τον καρκίνο της. Η ιστορία της Δάφνης εξέπεμπε ένα σήμα κινδύνου και επαγρύπνησης. Την ανήρτησε την τελευταία ημέρα των χημειοθεραπειών.
«Εγώ ήμουνα τυχερή που το ψηλάφησα, ήθελα να μεταδώσω σε όλες τις γυναίκες αυτή τη γνώση, μην καθυστερείτε, όσο πιο γρήγορα προλάβετε κάτι τόσο πιο εύκολα θα είναι όλα. Πώς να στο πω; Έπρεπε να το γράψω, βγήκε πάρα πολύ εύκολα και αυθόρμητα για έναν άνθρωπο τόσο εσωστρεφή όσο εγώ». Είναι κάτι που το έχουμε και οι δύο στο μυαλό μας, κάθε γυναίκα που λέει δημόσια την ιστορίας της μπορεί να βοηθήσει πολλές άλλες. «Θέλω να σου πω πόσες γυναίκες επικοινώνησαν μαζί μου κατ’ ιδίαν μέσω messenger για να μου πουν, Δάφνη, και εγώ το πέρασα, κάποιες μάλιστα με βοήθησαν πάρα πολύ: εκείνες που είχαν περάσει καρκίνο με παρόμοια χαρακτηριστικά. Θέλει η μία να βοηθήσει την άλλη, το ένιωσα πάρα πολύ».
Ο καρκίνος του μαστού, όπως και οι καρκίνοι του τραχήλου ή των ωοθηκών, είναι γυναικεία υπόθεση. Με τη Δάφνη αποφασίσαμε να κάνουμε αυτή τη συνέντευξη για να κάνουμε spread το σήμα κινδύνου. Σύμφωνα με τα στατιστικά, μία στις οκτώ γυναίκες κάποια στιγμή στη ζωή της θα εμφανίσει καρκίνο του μαστού.
Οι γυναικείοι καρκίνοι φέρουν μια επιπλέον ντροπή, σαν να «χτυπούν» την ίδια τη γυναικεία υπόσταση –μπορεί να χάσεις το στήθος σου, τη μήτρα σου, την αναπαραγωγική σου ικανότητα–, κι αυτό είναι ένα στερεότυπο που αποδυναμώνεται όταν μιλάμε δημόσια (το περιγράφει η Χριστίνα Γαλανοπούλου στη δική της ιστορία με τον καρκίνο). Επιπλέον, κάθε γυναίκα πρέπει να γνωρίζει, πρώτον, για να προλαμβάνει, δεύτερον, για να μπορεί, αν τύχει κάτι, να αντιδράσει. Προσωπικά, η ιστορία της Ειρήνης, και τώρα της Δάφνης, με ευαισθητοποίησαν απέναντι και στα τρία αυτά – της το λέω πίνοντας τον καφέ μας στο Wharehouse. Έχει έρθει στην Αθήνα για να δει την ογκολόγο της, χαιρόμαστε που έχουμε την ευκαιρία να τα πούμε κι από κοντά.
Πλέον κάθε πρωί που ξυπνάει, πριν πάει στη δουλειά, παίρνει πάντα τον χρόνο της. Πηγαίνει έναν περίπατο μισής ώρας, καμιά φορά τρέχει. «Μαζεύεις δυνάμεις για να μπορεί ο οργανισμός σου να ανταπεξέλθει για τη μέρα που έρχεται; Ή μετά την αρρώστια έχεις εκτιμήσει τη ζωή αλλιώς;» ρωτάω. «Και τα δύο. Χρειάζομαι αυτή την άσκηση για να καταπολεμήσω την πρωινή ζαλάδα μετά τις χημειοθεραπείες, πρέπει πλέον να ακολουθώ τους ρυθμούς του οργανισμού μου. Από την άλλη, έμαθα ότι πρέπει να μάθουμε να κάνουμε χώρο. Αισθανόμαστε ότι δεν πρέπει να αφήνουμε κανένα λεπτό να περνάει ανεκμετάλλευτο και συμβαίνει συχνά να περνούν οι μέρες χωρίς κάποια χαρά...»
Το να μη λείπουν από το πρόγραμμά μας η γυμναστική, η σωστή διατροφή, ο ύπνος και η ηρεμία είναι ίσως η πιο σημαντική πρόληψη – όχι ότι είναι εύκολο, πολλές φορές, έτσι όπως είναι η ζωή μας. Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή…
Όταν πιάνεις κάτι στο στήθος σου στην ψηλάφηση
Δάφνη, πες μας τι έγραφες σε εκείνη την ανάρτηση που δημοσιοποίησες την περιπέτειά σου με τον καρκίνο. «Θα σου πω αυτό που λέω σε όλες τις γυναίκες. 30 Νοεμβρίου 2021 είχα κάνει τον τελευταίο μαστογραφικό έλεγχο που δεν έδειξε κάτι. 23 Οκτωβρίου 2022, δηλαδή 10 μήνες και τρεις εβδομάδες μετά, το ψηλάφησα. Αυτό σημαίνει ότι είχε μεγαλώσει τόσο, που ήτανε πλέον ψηλαφητό». Ο/η γυναικολόγος πάντα μας λέει να ψηλαφούμε το στήθος μας ανάμεσα στις μαστογραφίες, αλλά πόσες το κάνουμε; «Ούτε εγώ ήμουν ιδιαίτερα συνεπής» διευκρινίζει η Δάφνη. «Και σίγουρα αν βασιζόμουν μόνο στον ακτινολογικό έλεγχο… που αν ήταν ένα ή και δυο μήνες μετά τις 30 Νοεμβρίου δεν θέλω να φανταστώ τι θα είχε συμβεί. Δεν πιστεύω την τύχη μου ότι το ψηλάφησα!»
Πώς ακριβώς; «Αισθανόμουνα μια ενόχληση σαν κάψιμο, πιάνοντας ασυναίσθητα το στήθος μου ξαφνικά ένιωσα κάτι μεταξύ στήθους και μασχάλης, λίγο κάτω από το δέρμα, σαν φακή ή στραγάλι. Η αίσθηση ήταν πολύ γνώριμη. Όταν φοιτούσα στο Σιάτλ, στο πλαίσιο εκστρατείας ενημέρωσης για τον καρκίνο του μαστού, μας είχαν φέρει στήθη από σιλικόνη στα οποία είχανε κρύψει ογκίδια για να ενημερωθούμε για την ψηλάφηση».
Η Δάφνη παίρνει την ακτινολόγο που την είχε δει 10 μήνες πριν, αλλά το επόμενο ελεύθερο ραντεβού αργούσε πολύ. «Ο γυναικολόγος μου τότε μου σύστησε μια ακτινολόγο που κρατούσε πάντα κάποιες ώρες για τις ασθενείς που είχαν ψηλαφήσει κάτι, η οποία μου είπε, έλα αύριο στη μία». Η μαστογραφία δεν έδειξε κάτι, φάνηκε όμως στον υπέρηχο μαστού, ενώ ακολούθησε ελαστογραφία, μία εξέταση που δείχνει τη σκληρότητα των διαφόρων ιστών. Η διάγνωση ήταν καρκίνος. Η γιατρός της δίνει μια λίστα με ονόματα μαστολόγων-χειρουργών λέγοντάς της: «Και τώρα, Δάφνη, τρέξε!».
Το ένα είναι ο φόβος, η ζωή όπως την ξέρεις καταρρέει. Το άλλο είναι το πρακτικό, πώς το αντιμετωπίζεις. «Ήμουνα σε κατάσταση σοκ. Όπως είπε και η Ειρήνη, κανείς δεν σε έχει προετοιμάσει για το πώς θα χειριστείς αυτή την πρώτη είδηση». Τώρα γνωρίζει ότι το πρώτο πράγμα που χρειάζεται να ψάξει κανείς είναι ο ογκολόγος.
Η Δάφνη έχει πολλούς φίλους στον ιατρικό χώρο, αρχίζει να ρωτάει από τη λίστα με τα ονόματα μαστολόγων χειρουργών που έχει στα χέρια της ποιος θα μπορούσε να τη χειρουργήσει. Στον πρώτο που της συνέστησαν το ραντεβού ήταν σε δύο εβδομάδες. Επικοινωνεί με τον επόμενο περιγράφοντας την κατάστασή της, κι εκείνος της τηλεφωνεί μεσημέρι Κυριακής. «Ήμουν σε μια εξοχή έξω από τα Χανιά, αλλά είχα το νου μου στο κινητό. Μου είπε ότι πρέπει να κάνω μαγνητική μαστών σε μαγνήτη 3 Tesla. Ήξερα ότι ο μαγνήτης που έχουν οι μαγνητικοί τομογράφοι χαρακτηρίζεται από την ισχύ του, όσο ισχυρότερος τόσο μεγαλύτερη η ευκρίνεια. Στην Κρήτη δεν υπήρχαν τέτοιοι μαγνήτες, οπότε άρχισα να ψάχνω στην Αθήνα. Πήγα ιδιωτικά, γιατί οι διδάσκοντες του Πολυτεχνείου Κρήτης έχουν, μέσω του συλλόγου τους, ιδιωτική ασφάλεια, τεράστιο πράγμα!»
